Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Επιχειρηματίας. Ο Χριστάκης Παττιχης γεννήθηκε  το 1927 στον Κάτω Δρυ της επαρχίας Λεμεσού. Πέθανε στις 13 Απριλίου 2016. Από νεαρή ηλικία μετανάστευσε στη Σκοτία όπου έζησε και εργάστηκε για 14 χρόνια. Παρακολούθησε Χημική Μηχανική και Διοίκηση Επιχειρήσεων και αργότερα απόκτησε MBA. Το 1960 ίδρυσε στην Λεμεσό την T. Ch. Pattichis (Manufacturing Chemists), εταιρεία παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα. Ακολούθως πρόσθεσε αεροζόλ και καλλυντικά στην γκάμα των προϊόντων που παρήγαγε. Τη δεκαετία του 70 οραματίστηκε την ίδρυση φαρμακοβιομηχανίας στη Κύπρο και παρ' όλες τις δυσκολίες κατάφερε να την εδραιώσει το 1976. Το 1980 ίδρυσε την Remedica ως ξεχωριστή εταιρεία που ειδικεύεται στην παραγωγή φαρμάκων για ανθρώπινη χρήση. Σήμερα η μετεξέλιξη της εταιρείας βρίσκει την Remedica να είναι ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες στην Κύπρο εργοδοτώντας 650 άτομα, με εξαγωγικές δραστηριότητες σε πέραν των 100 χωρών, με τα 300 διαφορετικά φαρμακευτικά της προϊόντα να χρησιμοποιούνται από εκατομμύρια ασθενείς ανά τον κόσμο.

Ήταν πρωτεργάτης στις εξαγωγές φαρμάκων και έκανε γνωστή την Remedica σε χώρες που δεν ήξεραν καν που είναι η Κύπρος. Ταυτόχρονα η Remedica ήταν η πρώτη κυπριακή φαρμακοβιομηχανία που κατέθεσε αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (πατέντα) για φαρμακευτικό σκεύασμα.

 Η φιλανθρωπία ήταν χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του γι' αυτό και διαχρονικά είχε ενισχύσει οικονομικά αλλά και με άλλους τρόπους, άτομα και αρκετούς μη-κερδοσκοπικούς οργανισμούς στην Κύπρο και το εξωτερικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1974, μετά την Τουρκική εισβολή, μέσα από πολύ ώριμη σκέψη και σπάνια επιχειρηματική κίνηση και ηθική βοήθησε ακόμα και ανταγωνιστικές εταιρείες να επανεκκινήσουν τις δραστηριότητες τους παρέχοντας τους στέγαση, εξοπλισμό και πρώτες ύλες. Επίσης, την ίδια χρονιά είχε δώσει δωρεάν στον Κυπριακό στρατό προϊόντα που παρήγαγε η εταιρεία όπως κρέμες ξυρίσματος κα.

Το  2014 του απονεμήθηκε το τιμητικό βραβείο Lifetime Achievement Award (Επίτευγμα Ζωής) από το περιοδικό InBusiness. Παρά την οικονομική κρίση αλλά και το αρνητικό κλίμα που υπήρχε ευρύτερα στην Κύπρο το 2013, κατάφερε να διατηρήσει την εμπιστοσύνη των συνεργατών ανά το παγκόσμιο ενώ όχι μόνο διατήρησε τις θέσεις εργασίας, όταν άλλες εταιρείες απέλυαν και προέβαιναν σε μείωση μισθών, αλλά κατάφερε να αυξήσει τον αριθμό υπαλλήλων σε ποσοστό 16% χωρίς μάλιστα ουσιαστικές αλλαγές στη μισθοδοσία.

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Εμπορικού & Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Λεμεσού και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 μέχρι και το 1983. Επιπλέον ήταν ιδρυτικό μέλος της Πρώτης Μονάδας Επεξεργασίας Βιομηχανικών Αποβλήτων (ΜΕΒΑ) όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιημένο νερό ήταν δυνατό να ανακυκλωθεί και να απορριφθεί καθαρό πίσω στο περιβάλλον. Η ΜΕΒΑ κατασκευάστηκε το 1988 πολύ πιο πριν την ανάπτυξη οποιουδήποτε άλλου συστήματος επεξεργασίας και ανακύκλωσης νερού.

Επίσης, ήταν Πρωτεργάτης στην δημιουργία του νηπιαγωγείου της βιομηχανικής περιοχής Λεμεσού για τη διευκόλυνση των εργαζόμενων μητέρων. Τα τελευταία 4 χρόνια, όπου η Κυπριακή Δημοκρατία υποφέρει από τη δεύτερη χειρότερη οικονομική κρίση της μοντέρνας ιστορίας της, αύξησε την φιλανθρωπική δραστηριότητα του στηρίζοντας οικονομικά ευπαθείς ομάδες μέσα από τα κοινωνικά παντοπωλεία, παρέχοντας φαρμακευτική στήριξη κοινωνικών ιατρείων και οδοντιατρείων και χορηγώντας χρηματικά ποσά σε υποτροφίες και ερευνητικά προγράμματα όπως την υποτροφία στο Πανεπιστήμιο UCL, οικονομική στήριξη για πρόγραμμα ανοικτής πρόσβασης του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου και άλλα. Το επιχειρηματικό του δαιμόνιο παρέμεινε αναλλοίωτο μέχρι και την τελευταία ημέρα της ζωής του έχοντας το βλέμμα του στραμμένο σε ένα υγιέστερο μέλλον για τη Remedica, τους εργαζόμενους, τους συνεργάτες του και ευρύτερα στην κοινωνία.

Μια συνέντευξη του

Όταν ξεκίνησα την επιχείρηση, η κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική από ό,τι είναι σήμερα! Η οικονομία της Κύπρου αναπτυσσόταν κυρίως με τους περισσότερους ανθρώπους να εξακολουθούν να εργάζονται στον πρωτογενή τομέα, υπήρχε μια γενική έλλειψη των αποφοίτων πανεπιστημίων και άλλων εξειδικευμένων ανθρώπων και η βιομηχανία και οι υποδομές σε πολλές περιοχές δεν είχαν αναπτυχθεί, με όλα αυτά να αποτελούν μια καλή ευκαιρία για νέες επιχειρήσεις. Μετά από προσεκτική εξέταση των επιλογών, αποφάσισα να δημιουργήσω ένα εργοστάσιο για την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα. Εκείνη την εποχή υπήρχαν δύο ζυθοποιεία και τρεις εταιρείες αναψυκτικών στην Κύπρο και κατάφερα να εξασφαλίσω ένα συμβόλαιο με κάποια από αυτά.

Κοιτάζοντας πίσω τώρα, φαίνεται σαν ένα μνημειώδες έργο, αλλά όταν βάζετε ό,τι έχετε από οικονομική άποψη σε μια επιχείρηση, αφιερώνετε όλο το χρόνο σας και τις προσπάθειες για τη μεγιστοποίηση των πιθανοτήτων επιτυχίας σας. Θυμάμαι ότι στην αρχή ήμουν ο μόνος που ήξερε πώς να λειτουργήσει το εργοστάσιο του διοξειδίου του άνθρακα, ως εκ τούτου, έπρεπε να είμαι εκεί όλη την ώρα, οπότε έπρεπε να κοιμάμαι στο αυτοκίνητο για λίγες ώρες το βράδυ, μέχρις ότου εκπαίδευσα τον πρώτο μου υπάλληλο για να το λειτουργήσει. Όντας νέα, η επιχείρηση δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει περισσότερους από έναν εργαζόμενο, έτσι για κάποιο διάστημα έπρεπε να είμαι το δεύτερο πρόσωπο για τη νυχτερινή βάρδια. Το εργοστάσιο ήταν βιώσιμο μόνο σε βάση τριών βαρδιών, δεδομένου ότι ήταν καλοκαίρι, όταν η ζήτηση ήταν στο υψηλότερο σημείο της, οπότε δεν υπήρχε άλλη επιλογή, αλλιώς θα χάναμε τις πωλήσεις και επομένως και τους πελάτες μας. Το πρώτο γραφείο μου έγινε έξω από τις ξύλινες θήκες με τις οποίες είχε σταλεί ο εξοπλισμός που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του εργοστασίου του διοξειδίου του άνθρακα. Με τη βοήθεια ενός ξυλουργού αποσυναρμολογήσαμε προσεκτικά τις περιπτώσεις διαχωρίσαμε μια γωνία του παλαιού κτιρίου και την μετατρέψαμε σε γραφείο.

Η δεκαετία του '60 ήταν σκληρή στην Κύπρο και πάντα σκεφτόμουν τρόπους για να μεγαλώσω την επιχείρηση. Ευτυχώς είχα δημιουργήσει πολυάριθμες και σημαντικές επαφές με πολυεθνικές εταιρείες στις οποίες θα μπορούσα να στραφώ για συμβουλές. Αυτό οδήγησε την επιχείρηση σε τεχνολογική ροή μέσω συμβάσεων για την παραγωγή προϊόντων για τις εταιρείες αυτές. Ξεκίνησε με καλλυντικά στα τέλη της δεκαετίας του '60 και επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει τη συσκευασία των φαρμακευτικών προϊόντων στα μέσα της δεκαετίας του '70. Όταν ελήφθη η απόφαση για την κατασκευή ενός νέου εργοστασίου, πήγα να δω τους τραπεζίτες και τους λογιστές μας. Εξεπλάγησαν με τα σχέδια μου για επέκταση, με συνεχάρησαν για το θάρρος μου, αλλά παραδέχθηκαν ότι αν ήταν στη θέση μου, δεν θα λάμβαναν τέτοια απόφαση. Οι τραπεζίτες, όμως, ευχαρίστως θα μου δάνειζαν τα χρήματα, αλλά μόνο αφού υποθήκευα ό,τι μου ανήκει, συμπεριλαμβανομένου και του οικοπέδου όπου θα κατασκευαζόταν το νέο εργοστάσιο!

Προκειμένου να περιοριστούν οι δαπάνες, τα αρχικά σχέδια δεν περιελάμβαναν κανένα γραφείο, αλλά καθώς η οικονομική κατάσταση βελτιώθηκε, ένα μικρό κτίριο γραφείων προστέθηκε το οποίο επέτρεψε επίσης να κατασκευαστεί ένα σύγχρονο εργαστήριο ανάλυσης: ήταν ένα από τα καλύτερα στη χώρα εκείνη την εποχή.

Η τουρκική εισβολή είχε δραματικές επιπτώσεις τόσο σε μένα όσο και στη χώρα η οποία καταστράφηκε· ένας στους τρεις Κύπριους έμεινε άνεργος, και η ζήτηση για τα προϊόντα μας μειώθηκε σημαντικά. Κανείς δεν ήξερε αν η Τουρκία θα συνέχιζε τη στρατιωτική προέλαση και καταλάμβανε την υπόλοιπη Κύπρο ή όχι, αν θα υπάρχει δουλειά την επόμενη ημέρα ή αν θα υπάρξει κάποια διέξοδος από αυτή την τρομερή κατάσταση. Από προσωπικής απόψεως, ένιωσα ότι η Κύπρος ήταν η χώρα μου και ότι πρέπει να βάλω τα δυνατά μου για να σταθώ και πάλι στα πόδια μου. Μετά από ένα χρόνο εσωτερικής αναζήτησης και σκέψης των διαφόρων επιλογών, έλαβα ένα τηλεφώνημα από έναν φίλο μου, ο οποίος ήταν διευθυντής σε μια γνωστή φαρμακευτική εταιρεία, ζητώντας μου αν ήξερα κάποια εταιρεία που θα μπορούσε να συσκευάσει το νέο προϊόν τους (ένα αντι-μολυσματικό δισκίο) για την Μέση Ανατολή εγκαίρως για την προθεσμία έναρξής τους. Άρπαξα την ευκαιρία και του είπα ότι θα το κάνουμε εμείς για αυτούς. Μόλις λάβαμε δείγματα των δισκίων, πήραμε έναν τοπικό τεχνικό για να κατασκευάσει τον εξοπλισμό συσκευασίας για να χωρέσει το μέγεθος και το σχήμα τους και συσκευάσαμε και παραδώσαμε την παραγγελία τους αρκετά έγκαιρα για την έναρξη. Σύντομα μετά από αυτό, μια άλλη επαφή με ενημέρωσε ότι η εταιρεία του θα αντικαθιστούσε συγκεκριμένο φαρμακευτικό κατασκευαστικό εξοπλισμό, οπότε πήρα ένα αεροπλάνο για την Αγγλία και αγόρασα αρκετά καλά πράγματα σε πολύ ελκυστική τιμή. Αυτό μας επέτρεψε να αρχίσουμε τη φαρμακευτική παραγωγή πολύ νωρίτερα από το αναμενόμενο και σε πολύ χαμηλότερο κόστος. Μία από τις καλύτερες αποφάσεις μου ήταν να επενδύσω το κέρδος από την πρώτη σειρά της Remedica στις υπηρεσίες ενός Βρετανού συνταξιούχου επιθεωρητή, ο οποίος ήρθε στην Κύπρο και μας ενημέρωσε για το τι πρέπει να κάνουμε, προκειμένου η εγκατάσταση να εγκριθεί από τις δυτικές ευρωπαϊκές χώρες. Ακολουθήσαμε όλες τις συστάσεις του και αυτό απέδωσε μερικά χρόνια αργότερα, όταν η Remedica επιθεωρήθηκε και εγκρίθηκε από τη Δυτική Γερμανία.

Η πρώτη εξαγωγή μας ήταν στη Σιγκαπούρη το 1983. Το προηγούμενο έτος, είχα ανταλλάξει ένα εισιτήριο για τον γύρο του κόσμου το οποίο είχα κερδίσει σε ένα διαγωνισμό αεροπορικής εταιρείας με ένα ταξίδι στην Άπω Ανατολή. Κανείς δεν ήξερε για την Remedica τότε - δεν γνώριζαν καν πού ήταν η Κύπρος! Βλέποντας ότι ήμουν λευκός (Καυκάσιοι) αποτόλμησαν μια εικασία - «από την Ευρώπη;» στην οποία απάντησα θετικά. Υπήρχαν τεράστια γλωσσικά εμπόδια που έπρεπε να ξεπεραστούν σε ορισμένες χώρες, ενώ σε άλλες υπήρχε επιφυλακτικότητα στο να κάνουν επιχειρήσεις με κάποιον από μια τόσο μακρινή χώρα. Όταν επέστρεψα, αναρωτιόμουν αν θα πάρουμε πίσω ακόμη και τα έξοδα του ταξιδιού (διαμονή σε ξενοδοχείο, γεύματα κ.λπ.). Στο τέλος, ξεπεράσαμε τα προβλήματα αυτά και πολλοί από τους αντιπροσώπους μας στην Άπω Ανατολή και αλλού έχουν γίνει πολύ πλούσιοι εκπροσωπώντας την Remedica στις εγχώριες αγορές τους. Η πρώτη επιτυχία μας στην Κίνα ήταν μια “δοκιμαστική παραγγελία" το 1986. Όταν φτάσαμε, δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε στα μάτια μας. Ήταν για ένα εμπορευματοκιβώτιο φορτίου δισκίων Perofen των 200mg επικαλυμμένων με ζάχαρη: δεν μας είχε ζητηθεί ποτέ πριν να εκπληρώσουμε μια τόσο μεγάλη παραγγελία! Μετά το αρχικό σοκ καλωσορίσματος, πήρα το αεροπλάνο και πέταξα για την Αγγλία, προκειμένου να κανονίσω με τον προμηθευτή μας την έγκαιρη παράδοση της πρώτης ύλης. Αγόρασα επίσης κάποια παραπάνω μηχανήματα, προκειμένου να αντιμετωπίσω το μεγάλο μέγεθος της παραγγελίας, η οποία όταν ανακοινώθηκε στο Τμήμα Παραγωγής δεν πιστεύαμε ότι θα μπορούσαμε να την εκτελέσουμε εγκαίρως. Στο τέλος αποστείλαμε με επιτυχία το εμπορευματοκιβώτιο στην ώρα του και με τον τρόπο αυτό γίναμε μία από τις πρώτες κυπριακές εταιρείες που εξήγαγαν στην Κίνα.

Πηγή:

• Συνέντευξη Χριστάκη Παττίχη για το βιβλίο «50 years Remedica: 1960-2010»