Καλαθόσφαιρα
Η καλαθόσφαιρα (αγγλικά basketball) είναι παιγνίδι ομαδικό και παίζεται μεταξύ δυο ομάδων με πέντε παίκτες η κάθε μια. Το γήπεδο είναι ορθογώνιο 26X14 μ. ή 28 Χ 15 μ. Το παιγνίδι αποτελεί εφεύρεση του Καναδού καθηγητή δρα Τζέιμς Νάισμιθ (James Naismith)σε συνεργασία με τον συνάδελφό του Αμερικανό καθηγητή δραΛούθερ Κιούλικ (Luther Gulick) στην προσπάθειά τους να δώσουν μια νέα ευχάριστη απασχόληση στους φοιτητές του Πανεπιστημίου Σπρίγκφιλντ της Μασαχουσέτης, κατά τους χειμερινούς μήνες. Το 1891, ύστερα από πολλές σκέψεις, τοποθέτησαν ένα καλάθι πάνω σε ένα κοντάρι και κάλεσαν τους φοιτητές να παίξουν δημιουργώντας συγχρόνως και τους σχετικούς κανονισμούς. Οι φοιτητές είχαν εισηγηθεί να δοθεί στο παιγνίδι το όνομα του εφευρέτη, δηλαδή Νάισμ - μπολ. Ο μετριόφρων όμως καθηγητής το βάφτισε με το σημερινό του όνομα: μπάσκετ -μπολ.
Το 1892 ο Νάισμιθ οργάνωσε την πρώτη ομάδα καλαθόσφαιρας με 9 παίκτες από το «Διεθνές Σχολείο Χριστιανών Νέων» (Y.M.C.A.). Η ομάδα αυτή στάληκε σε διάφορες Πολιτείες για να διδάξει το νέο παιγνίδι. Το πρώτο παιγνίδι με ομάδες διαφορετικών Συνδέσμων έγινε στο Σπρίγκφιλντ τον Φεβρουάριο του 1892, το δε αποτέλεσμα του αγώνα ήταν ισόπαλο 2 - 2. Ένα μήνα πιο ύστερα οι δυο ομάδες ξανασυναντήθηκαν και η μια ομάδα κέρδισε την άλλη με 2 - 0. Τον επόμενο χρόνο άρχισε η διεξαγωγή πρωταθλημάτων μεταξύ Πανεπιστημίων. Ο πρώτος επίσημος αγώνας έγινε στις 9 Φεβρουαρίου 1895 μεταξύ των ομάδων του Γεωργικού Κολλεγίου της Μινεσότα και του Κολλεγίου Χάμλαϊν με νικήτρια την πρώτη (9 - 3). Το πρωτάθλημα Αμερικής έγινε τον Απρίλιο του 1896 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Στον τελικό (24.4.1896) η ομάδα της Ανατολικής Επαρχίας κέρδισε την ομάδα του Μπρούκλιν με 4-0. Στα 1901 τα Πανεπιστήμια Κολούμπια, Κορνέλ, Χάρβαρντ, Πρίνστον και Γέιλ διοργάνωσαν το πανεπιστημιακό πρωτάθλημα της περιοχής με πρώτο πρωταθλητή το Πανεπιστήμιο του Γέιλ.
Το άθλημα μπήκε στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων σαν παιγνίδι επιδείξεως το 1904, στο Σαιντ Λούις με πέντε αμερικανικές ομάδες. Το ίδιο επαναλήφθηκε στους Ολυμπιακούς του 1924 (Παρίσι) και 1928 (Άμστερνταμ). Επισήμως, αφού πλέον έγινε παγκόσμια γνωστό, μπήκε στο πρόγραμμα της Ολυμπιάδας του Βερολίνου (1936). Η αμερικανική ομάδα πήρε το χρυσό μετάλλιο, αφού κέρδισε την Ισπανία με 2-0 (δεν παρουσιάστηκε η αντίπαλη ομάδα), την Εσθονία (52-28), τις Φιλιππίνες (56-23), το Μεξικό (25-10) και τον Καναδά (19-8).
Η καλαθόσφαιρα γυναικών παρουσιάστηκε επισήμως στην Ολυμπιάδα του Μοντρεάλ (1976) με νικήτρια τη σοβιετική ομάδα. Το αργυρό μετάλλιο κέρδισε η ομάδα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η καλαθόσφαιραστην Κύπρο: Στην Κύπρο η καλαθόσφαιρα παρουσιάστηκε το 1947. Τον χρόνο αυτό έγιναν οι Πανελλήνιοι αγώνες στίβου με συμμετοχή αθλητών από την Ελλάδα και την Αίγυπτο. Μεταξύ των αθλητών βρίσκονταν και παίκτες καλαθόσφαιρας. Σε αγώνα επίδειξης που έγινε στο ΓΣΠ στις 23 Ιουνίου 1947 η ομάδα των Ελλήνων της Αιγύπτου νίκησε την ομάδα της Ελλάδας με 28-26.
Ήταν η πρώτη φορά που φίλαθλοι της Λευκωσίας αλλά και αθλητικοί παράγοντες είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν στο ΓΣΠ, το πρώτο καλοθοσφαιρικό αγώνα επίδειξης.
Τον Νοέμβριο του 1949 ο αγγλικός στρατός που βρισκόταν στην Κύπρο προκήρυξε πρωτάθλημα στο οποίο πήραν μέρος και κυπριακές ομάδες. Στον πρώτο αγώνα πρωταθλήματος στις 19 Νοεμβρίου 1949 μεταξύ ΑΠΟΕΛ και Αρμενικού Ινστιτούτου Μελκονιάν νικήτρια αναδείχθηκε η τελευταία με 35 -14. Το πρωτάθλημα κέρδισε η αρμενική ομάδα κερδίζοντας στον τελικό στις 7 Ιανουαρίου 1950 την ομάδα του ΑΠΟΕΛ με 34-24.
Στη συνέχεια το άθλημα της καλαθόσφαιρας τέθηκε υπό την αιγίδα των Γυμναστικών Συλλόγων της Κύπρου και την όλη ευθύνη είχε η Τοπική Επιτροπή ΣΕΓΑΣ Κύπρου (ΤΕΣΚ). Τον Ιούνιο του 1950 με πρόσκληση του ΓΣΠ έφθασε στην Κύπρο η ομάδα της Ενώσεως Ελλήνων Αλεξανδρείας για σειρά αγώνων. Η πρώτη συνάντηση έγινε στο ΓΣΠ (27.6.1950) κάτω από το φως των προβολέων, με την ευκαιρία των εγκαινίων του γηπέδου. Νικήτρια αναδείχθηκε η φιλοξενούμενη ομάδα με 63-29 (27-23). Την 1η Ιουνίου 1950 η ομάδα της Ε.Ε.Α. συναντήθηκε με την μεικτή ΓΣΠ - ΓΣΖ την οποία και νίκησε με 46-29 (20-10). Τον τρίτο αγώνα (2.7.1950) κέρδισε και πάλι η φιλοξενούμενη ομάδα αφού κέρδισε την αντίστοιχη ομάδα του ΓΣΠ με 56-24 για να κλείσει τους αγώνες της στην Κύπρο με τέταρτη νίκη σε αγώνα που έδωσε στο ΓΣΠ (6.7.1950) εναντίον της μεικτής ομάδας ΓΣΠ και ΓΣΖ με 51-27 (25-13). Τη μεικτή ομάδα της Κύπρου αποτελούσαν οι Ντίνος Γεωργιάδης, Καρώ Σιαχπάζ, Χριστ. Φιλίππου, Χαρουτιούν Σαρατζιάν, Ευαγ. Φιλίππου, Στέλιος Κολιός και Κώστας Παντελίδης.
Το παγκύπριο πρωτάθλημα καλαθόσφαιρας του 1950 κέρδισε η ομάδα του ΓΣΠ αφού κέρδισε στον τελικό στις 5 Νοεμβρίου 1950 την ομάδα του ΓΣΕ με 108-19. Στους άλλους αγώνες που έγιναν την προηγούμενη ημέρα, ο ΓΣΖ κέρδισε τον ΓΣΕ με 54-14, ενώ ο ΓΣΠ και ο ΓΣΖ εξήλθαν ισόπαλοι 33-33.
Το δεύτερο παγκύπριο πρωτάθλημα καλαθόσφαιρας διεξήχθη στο ΓΣΖ στις και 20 Ιανουαρίου 1952 με πρωταθλητή πάλι τον ΓΣΠ που παρέταξε τους ακόλουθους παίκτες: Β. Ανδρεάδη, Ντ. Γεωργιάδη, Αντ. Κρασίδη, Κ. Παντελίδη, Χάρη Αλωνεύτη, Κώστα Καρατζιά, Γ. Κυπριανού, Φ. Ιωαννίδη, και Στ. Χατζηιωάννου. Οι άλλοι αγώνες που έγιναν ήταν οι ακόλουθοι: ΓΣΠ - ΓΣΖ 28-23, ΓΣΖ - ΓΣΕ 32-18 και ΓΣΠ - ΓΣΕ 52-20.
Σε ανταπόδοση της επίσκεψης της Ενώσεως Ελλήνων Αλεξανδρείας στην Κύπρο (1950) η ομάδα του ΓΣΠ, πήγε στην Αίγυπτο τον Ιούλιο του 1953 με τους Β. Ανδρεάδη, Ντ. Γεωργιάδη, Αντ. Κρασίδη, Κ. Κάουρα, Χάρη Αλωνεύτη, Κ. Παντελίδη, Δρόσο Κληρίδη και Ρούλη Ιωνίδη.
Στην Αλεξάνδρεια και στο Κάιρο έδωσε τους ακόλουθους αγώνες:
ΓΣΠ - Ε.Α.Ε. Καΐρου 22 - 29 (15.7.1953) ΓΣΠ - Χομενέτμεν 26-21 (16.7.1953)
ΓΣΠ - Α.Ε.Ε. Αλεξανδρείας 38-39 (18.7.1953)
ΓΣΠ - Παλέστρα Χάλιναν 20- 46 (19.7.1953)
Το 1953 πρωταθλήτρια ομάδα αναδείχθηκε ο ΓΣΖ αφού κέρδισε τον ΓΣΕ με 39-14 και τον ΓΣΠ με 25 - 22. Η πεντάδα του ΓΣΖ ήταν: Σιαχπάζ, Σαρατζιάν, Νικήτας, Βάρκες, Πετράς.
Τον επόμενο χρόνο (1954) η ομάδα του ΓΣΠ πήρε την ρεβάνς από τον ΓΣΖ κατακτώντας το πρωτάθλημα (25. 6.1954) αφού τον κέρδισε με 27-24 (14-11) με τους Β. Ανδρεάδη, Ρ. Ιωνίδη, Χ. Αλωνεύτη, Κ. Κάουρο, Λ. Κάουρο, Ντ. Γεωργιάδη, Αντ. Κρασίδη, Ε. Χριστοδούλου, Στ. Γαβριηλίδη, Δ. Σεβέρη και Λ. Λέοναρτ.
Με το ξεκίνημα του απελευθερωτικού αγώνα του 1955 - 59 τα πρωταθλήματα περιορίστηκαν μεταξύ των σχολών μέσης παιδείας. Πρωταγωνιστές και πρωτοπόροι το Παγκύπριο Γυμνάσιο και το Γυμνάσιο Μόρφου. Τα δυο σχολεία υπήρξαν οι πηγές καλαθοσφαιριστών για τα σωματεία ΑΠΟΕΛ και «Διγενής Ακρίτας» Μόρφου που για χρόνια διαγωνίζονταν στους τελικούς εκτάκτων πρωταθλημάτων όταν οι Άγγλοι κατακτητές επέτρεπαν τη διεξαγωγή τους.
Κυπριακή Ομοσπονδία Καλαθόσφαιρας (ΚΟΚ): Η Ομοσπονδία ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 1966 με την επωνυμία Παγκύπρια Ομοσπονδία Αθλοπαιδιών (ΠΟΑ). Τον Δεκέμβριο του 1965 εκπρόσωποι 15 σωματείων συνήλθαν και συζήτησαν διάφορα θέματα που σχετίζονταν με την υπό ίδρυση Ομοσπονδία. Στη σύσκεψη εκείνη ορίστηκε καταστατική συνέλευση για τον Ιανουάριο του 1966 στην οποία εγκρίθηκε το καταστατικό και εξελέγη το πρώτο διοικητικό συμβούλιο με πρόεδρο τον Φάνο Ιωαννίδη. Το 1973 η Ομοσπονδία εντάχθηκε στην αντίστοιχη Ελληνική Ομοσπονδία Αθλοπαιδιών και μετονομάστηκε σε Τοπική Επιτροπή Αθλοπαιδιών Κύπρου (TEAK). To 1974 με την απόφαση για δημιουργία Κυπριακής Ολυμπιακής Επιτροπής, η Ομοσπονδία αποσπάσθηκε από την Ελλαδική και μετονομάστηκε Κυπριακή Ομοσπονδία Καλαθόσφαιρας (ΚΟΚ). Τον ίδιο χρόνο έγινε μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Καλαθόσφαιρας (F.I.B.A.). Η Ομοσπονδία είχε στη δύναμή της 15 σωματεία από τα οποία τα 12 λάμβαναν μέρος στα διάφορα πρωταθλήματά της (ΑΠΟΕΛ Λευκωσίας, ΑΕΚ Καθολικής Λεμεσού, ΑΕΛ Λεμεσού, «Απόλλων» Λεμεσού, «Αχιλλέας» Καϊμακλίου, Δόξα Στροβόλου, ΕΘΑ Έγκωμης, «Κεραυνός» Στροβόλου, «Ομόνοια» Λευκωσίας, «Πεζοπορικός» Λάρνακας, ΕΝΑΔ Αγ. Δομετίου, «Ολυμπιάδα» Νεαπόλεως) και 3 που δεν ήταν δραστηριοποιημένα («Ανόρθωσις» Αμμοχώστου, «Διγενής Ακρίτας» Μόρφου, «Ολυμπιακός» Λευκωσίας).
Η Ομοσπονδία διοργανώνει κάθε χρόνο τα Παγκύπρια Πρωταθλήματα και Κύπελλα Ανδρών και Γυναικών. Η Ομοσπονδία διοικείται από δεκαεξαμελές Συμβούλιο που εκλέγεται κάθε δυο χρόνια.
Στους πρώτους Αγώνες Μικρών Κρατών Ευρώπης (ΑΜΚΕ) που έγιναν στο Σαν Μαρίνο (1985) η Εθνική ομάδα της Κύπρου, κέρδισε το χρυσό μετάλλιο.
Α. ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Άλλα στοιχεία για την κυπριακή καλαθόσφαιρα: Η Κύπρος εξασφάλισε χρυσά μετάλλια στην καλαθόσφαιρα στους ΑΜΚΕ και κατά τα έτη 1995, 1997, 2001, 2003, 2005 και 2009.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια η κυπριακή καλαθόσφαιρα έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου σε σωματειακό επίπεδο. Κυπριακές ομάδες έχουν αξιόλογη παρουσία σε διεθνείς καλαθοσφαιρικές διοργανώσεις. Η ΑΕΛ κατάφερε το 2003 να κατακτήσει το νεοσύστατο Regional Challenge Cup (South Conference) και έγινε έτσι η πρώτη ομάδα σε όλα τα αθλήματα που έφερε στην Κύπρο ένα ευρωπαϊκό τρόπαιο. Και μάλιστα το πέτυχε σημειώνοντας 10 νίκες σε ισάριθμα παιχνίδια.
Σημαντική ήταν και η επιτυχία του Κεραυνού Στροβόλου το 2007, όταν έφθασε μέχρι τον τελικό του Euro Cup Challenge της FIBA, αλλά έχασε τον τίτλο από τη ρωσική Σαμάρα.
Οι ομάδες που κέρδισαν το Παγκύπριο Πρωτάθλημα Καλαθόσφαιρας (ανδρών) μέχρι σήμερα είναι οι ακόλουθες:
1967: Διγενής Ακρίτας
1968: Διγενής Ακρίτας
1969: ΕΝΑΔ
1970: ΠΑΕΚ
1971: ΠΑΕΚ
1972: ΠΑΕΚ
1973: Πεζοπορικός
1974: ΑΕΛ
1975: Αχιλλέας
1976: ΑΠΟΕΛ
1977: Αχιλλέας
1978: ΑΕΛ
1979: ΑΠΟΕΛ
1980: ΑΕΛ
1981: ΑΠΟΕΛ
1983: ΑΕΛ
1984: Αχιλλέας
1985: ΑΕΛ
1986: Αχιλλέας
1987: ΑΕΛ
1988: ΑΕΛ
1989: Κεραυνός
1990: ΕΝΑΔ
1991: Πεζοπορικός
1992: Πεζοπορικός
1993: Αχιλλέας
1994: Πεζοπορικός
1995: ΑΠΟΕΛ
1996: ΑΠΟΕΛ
1997: Κεραυνός
1998: ΑΠΟΕΛ
1999: ΑΠΟΕΛ
2000: Κεραυνός
2001: Κεραυνός
2002: ΑΠΟΕΛ
2003: ΑΕΛ
2004: ΑΕΛ
2005: ΑΕΛ
2006: ΑΕΛ
2007: ΑΕΛ
2008: Κεραυνός
2009: ΑΠΟΕΛ
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Η καλαθόσφαιρα στην Κύπρο- ιστορική αναδρομή, Λουκής Τερεζόπουλος- ΚΟΚ ΟΠΑΠ
Φώτο Γκάλερι
