Σταύρου Σταύρος Σύρος
Υπαρχηγός της ΕΟΚΑ Β
Στρατιωτικός, στέλεχος της ΕΟΚΑ και εκ των επιτελών της ΕΟΚΑ Β. Ο Σταύρος Σταύρου Σύρος είναι το δεύτερο από τα επτά παιδιά του Γιωρκάτζιη Σταυρή από το Παραλίμνι και της Ευανθίας Κολιού από την Κυθρέα. Γεννήθηκε στην Κυθρέα την 1η Οκτωβρίου 1938 και η οικογένεια ζούσε στην Αμμόχωστο.
Φοίτησε στο "Μαντζούριο Δημοτικό Σχολείο" της Αγίας Ζώνης στο Βαρώσι και αργότερα στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου.
ΕΟΚΑ
Στα γυμνασιακά του χρόνια σε ηλικία 17 ετών, συγκεκριμένα το Μάιο του 1955 έγινε μέλος της ΕΟΚΑ μαζί με τον συμμαθητή του Σοφούλη Καρλετίδη. Τα πρώτα τους καθήκοντα ήταν η ρίψη φυλλαδίων και η αναγραφή συνθημάτων στους τοίχους. Συνελήφθη δύο φορές από τις Βρετανικές αρχές για συμμετοχή σε διαδηλώσεις και ρίψη μολότοφ.
Το 1956 μπήκε στη Σχολή Ευελπίδων. Ένα χρόνο αργότερα στις 17 του Απρίλη του 1957 είχε συνάντηση με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο που επέστρεψε στην Αθήνα μετά την εξορία στις Σεϋχέλλες και του ζήτησαν να διευκολύνει την επιστροφή του στην Κύπρο. Τον παράπεμψε στον Ανδρέα Αζίνα. Τελικά στην Κύπρο επέστρεψε παράνομα το 1958 και ανέλαβε με εντολή του στρατηγού Γεώργιου Γρίβα τη διοίκηση του Τομέα που περιλάμβανε 32 χωριά της Πιτσιλιάς της Επαρχίας Λεμεσού.
Σχολή Ευελπίδων
Μετά τη λήξη του Απελευθερωτικού Αγωνα και συγκεκριμένα στις 14 Απριλίου 1959 επέστρεψε στην Αθήνα μαζί με τους συναδέλφους του, που λίγο πριν από τη λήξη της ΕΟΚΑ είχαν επίσης επιστρέψει (Ανθυπολοχαγοί Κίκης Κωνσταντίνου, Ρένος Δρυμιώτης και Παντελάκης Πανταζής, Ευέλπιδες Τάσος Μάρκου και Ανδρέας Ιωσηφίδης). Ο Γρίβας διευθέτησε την επαναφορά όλων στη Σχολή Ευελπίδων. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του αποφάσισε να παραμείνει στην Ελλάδα και τοποθετήθηκε 527 Τάγμα Πεζικού στη Μεθώνη Πιερίας.
Διακοινοτικές Ταραχές
Επεστρεψε στην Κύπρο κατά τη διάρκεια των Διακοινοτικών Ταραχών του 1963-64. Στην Κύπρο παρουσιάστηκε ενώπιον του ταξίαρχου Περίδη και του επιτελάρχη του "Αρχηγείου". Του δόθηκε το ψευδώνυμο "ΣΥΡΟΣ" και αυθημερόν του ανατέθηκε η διοίκηση της περιοχής Δικώμου – Ανατολικού Πενταδακτύλου. Στη Ζώνη ευθύνης του ήσαν το Πάνω και Κάτω Δίκωμο, το Συγχαρί, το Βουνό κι ο Κουτσοβέντης. Στο πλαίσιο του σχεδίου Ακρίτας η μονάδα του ανέλαβε τη στρατιωτική εκπαίδευση των κατοίκων των γύρω περιοχών.
Στη συνέχεια το ΓΕΕΦ του ανέθεσε τη διοίκηση του 366 Τ.Ε. με επτά Λόχους, και ανέλαβε τη διοίκηση του Μετώπου Λευκωσία – Γερόλακκος – Αγ. Βασίλειος – Σκυλλούρα – Αγ. Ερμόλαος – Σύσκλυπος – Πενταδάκτυλος. Υπηρετούσε τότε ως υπολοχαγός.
Το 1967 με πρωτοβουλία του ιδρύθηκαν οι Σύνδεσμοι εφέδρων αξιωματικών Κύπρου, οι οποίοι εντάχθηκαν στον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Εφέδρων Αξιωματικών.
Το 1968 κατόπιν διαφωνίας του με την αποχώρηση της Ελληνικής Μεραρχίας από την Κύπρο, μετατέθηκε σε μονάδα του Ελληνικού Στρατού στον Έβρο.
EOKA B
Όπως αναφέρει ο Σταύρος Σταύρου Σύρος σε αυτοβιογραφικό του κείμενο στο περιοδικό ιστορίας Χρονικό, «Κατά την περίοδο 1968-70, ο Στρατηγός Γρίβας, αν και υπό κατ’ οίκον, ουσιαστικά, περιορισμό, συγκρότησε Οργάνωση με σκοπό την ανάληψη ένοπλου αγώνα για την ανατροπή της Χούντας. Από μένα ζήτησε να ηγηθώ ανταρτικού σώματος στην Κεντρική Ελλάδα. Αποδέχθηκα. Πολύ νωρίς, όμως, η προσπάθεια αυτή απεκαλύφθη και διελύθη. Μετά απ’ αυτό, ο Στρατηγός μου ανέπτυξε σχέδιο για επάνοδό του στην Κύπρο και μου ζήτησε να παραιτηθώ και να προηγηθώ, για τις αναγκαίες προπαρασκευές. Στην κίνηση αυτή προστέθηκαν άλλοι τρεις συνάδελφοι, Κύπριοι του Ελληνικού Στρατού, που γρήγορα, όμως, μας εγκατέλειψαν, ο ένας δε, αυτομόλησε στο αντίπαλο στρατόπεδο»
Ο Σύρος εντάχθηκε στις τάξεις της ΕΟΚΑ Β και στις 20 Ιουνίου 1970, υπέβαλε στον Στρατηγό Γρίβα υπόμνημα, απόσπασμα της οποίας ακολουθεί:
Κάθοδος μου εις Κύπρον:
- Ώς καί κατά τάς προηγουμένας επισκέψεις και αναφοράς μου ανέφερον, είμαι πρόθυμος να παραιτηθώ της εν τω Ελληνικώ Στρατώ θέσεώς μου και να συνεχίσω ενεργώς, ως ιδιώτης, τον Αγώνα εν Κύπρω υπό τας διαταγάς σας.
- Είναι ευνόητον, φυσικά, ότι σκοπός μου θα είναι να αγωνισθώ δια την ΕΝΩΣΙΝ και μόνον, ανεξαρτήτως χρονικής διάρκειας του Αγώνος, ως μέχρι τούδε έπραξα.
- Θεωρώ υποχρέωσίν μου να σας διαβεβαιώσω ότι ακολουθών το παράδειγμά σας του 1959, θα αποφύγω τη χρησιμοποίησιν μεθόδων δράσεως, δυναμένων να οδηγήσουν εις γενικόν ένοπλον εμφύλιον σπαραγμόν.
Στις 22 Ιανουαρίου 1971, ο Σύρος υπέβαλε την παραίτηση από το Ελληνικό Στρατό. Υπηρετούσε τότε στη Ρόδο.
Στις 30 Αυγούστου 1971 ο Γρίβας διέφυγε της φρούρησης της Χούντας στην Αθήνα και μετέβη στη Λίνδο της Ρόδου με το κότερο «ΔΕΛΦΙΝΙ». Έστειλε τον Κοσμά Μαστροκόλια που τον συνόδευε, και διεμήνυσε στο Σύρο ότι πιθανόν να επιβαλλόταν η απόκρυψή του στη Ρόδο, μέχρι βελτιώσεως του καιρού. Στη συνέχεια αναχώρησε και εφτασε στην Κύπρο την 31η Αυγούστου 1971. Αρχές Σεπτεμβρίου 1971 επέστρεψε στην Κύπρο και ο Σταύρος Σταύρου Σύρος.
ΕΟΚΑ Β’
Ο Στρατηγός Γρίβας εγκαταστάθηκε στο σπίτι της Διάνας Μαύρου. Σ' αυτό ο Μάριος και η Έλλη Χριστοδουλίδη, από το 1956, είχαν μεριμνήσει για την κατασκευή ειδικού κρυψώνα για ώραν ανάγκης.
Ο Σύρος με απόφαση του Γρίβα ανέλαβε τη διοίκηση του Τομέα της Επαρχίας Λεμεσού. Με χειρόγραφη διαταγή του, ημερ. 27 Σεπτεμβρίου 1971, ο Γρίβας καθόριζε το πλαίσιο των «Αποστολών» του Τομέως. Για το θέμα αυτό, αναφέρεται στο βιβλίο του ο Γαβριήλ Μηνάς με τίτλο: «Η Εθνική Αυτοματαίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο», (Τόμος Β’, σελ. 541-543): «Ο Σταύρος Σταύρου - Σύρος, υπό το ψευδώνυμο ‘Άγρας’ αρχικά και αργότερα ‘Υψηλάντης’, Κύπριος αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού, υπήρξε ο πιο βασικός συνεργάτης του Διγενή, κυρίως στο στρατιωτικό επίπεδο. Σε επιστολή του προς τον ‘Αλέξανδρον’ της 1ης Οκτωβρίου 1971, έκτασης εννέα σελίδων, εκθέτει τις απόψεις του για τη μορφή του προετοιμαζόμενου αγώνα, όπως αυτός διαγραφόταν μέσα από τις πρώτες διαταγές του Αρχηγού». Έγραφε λοιπόν, ο Άγρας, την 1η Οκτωβρίου 1971 ανάμεσα σ’ άλλα:
«Διερευνώμεναι αι αποστολαί αυταί» (όπως διαγράφονταν στις γενικές διαταγές του Διγενή) «κυρίως δε η ακολουθησομένη τακτική, συνιστούν Αγώνα σχεδόν πανομοιότυπον με τον διεξαχθέντα υπό της ΕΟΚΑ κατά των Βρετανών τοιούτον. Όμως κάλλιον εμού γνωρίζετε ότι τα σημερινά δεδομένα του θεάτρου των επιχειρήσεων, ούτως ειπείν, είναι άλλα.
(α) Τότε ο σκοπός του Αγώνος ήτο διαυγέστατος και εγένετο αποδεκτός άνευ συζητήσεως. Αποτέλεσμα ήτο η αμέριστος συμπαράστασις της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού, ήτις ως γνωστόν, παραμένει πάντοτε η βασικωτέρα των προϋποθέσεων εν προκειμένω. Σήμερον αι μάζαι έχουν λίαν συγκεχυμένας απόψεις δια τον σκοπόν, τοσούτο μάλλον καθόσον επί οκτώ συνεχή έτη ο Ελληνισμός δεν κατόρθωσε να προωθήσει επιτυχώς το Εθνικόν ζήτημα και κατέληξε να ακολουθή επισήμως την γραμμή του εφικτού. Είναι έργον ενός εντόνου και άριστα ωργανωμένου Πολιτικού Αγώνος η μεταστροφή των μαζών προς τας ιδέας μας. Απεδείχθη πλέον ότι εις ένα αγώνα μεταξύ ομοεθνών αι ιδέαι, τα συνθήματα, αι προκηρύξεις κτλ. είναι εκρηκτικώτεραι των βομβών και αποτελεσματικώτεραι των ενεδρών.
(β) Τότε τα βασικώτερα ερείσματα, δηλ. αι Οργανώσεις, τα Σχολεία, η Εκκλησία, ο Τύπος και τα άλλα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ήσαν συμπαραστάται μας και εξετέλουν τας διαταγάς μας. Σήμερον, εις την συντριπτικήν πλειοψηφίαν των θα ανήκουν εις το αντίπαλον στρατόπεδον.
(γ) Τότε είχομεν έξωθεν υποστήριξιν και διεθνή εκπροσώπησιν. Σήμερον ταύτα θα είναι προνόμια μόνον των αντιπάλων μας.
(δ) Τότε ήτο αγών ενός υποδούλου λαού εναντίον ξένου δυνάστου. Σήμερον θα είναι αγών ‘φανατικών’! Οπωσδήποτε θα υποχρεωθώμεν να εξάψωμεν τα πάθη και να ενσπείρωμεν το μίσος κατά των αντιπάλων μας. Το αυτό θα πράξη μοιραίως και η άλλη πλευρά. Θα επακολουθήσει αγών σκληρός με πράξεις αγριότητος εκατέρωθεν. Θα καταλήξωμεν να στηριζώμεθα περισσότερον εις την μαζικήν τρομοκρατίαν και ολιγώτερον εις την εθελούσιαν συμπαράστασιν του Λαού. Ένα τεράστιον αιματηρόν χάσμα είναι αναπόφευκτον.
(ε) Τότε είχομεν το δικαίωμα να στρεφώμεθα κατά των ενόπλων οργάνων του κράτους αδιακρίτως, άτινα εταυτίζομεν προς την ηγεσίαν των. Σήμερον τούτο είναι αδύνατον.
(στ) Εις τον αγώνα κατά των Άγγλων δεν εφοβούμεθα τον συσχετισμόν των δυνάμεων. Εις τον αγώνα εκείνον ο τεχνολογικός παράγων υπεχώρει εμπρός εις τον παράγοντα του εμψύχου υλικού. Σήμερον δεν συμβαίνει το αυτό. Πώς θα πεισθεί το μείζον μέρος του πληθυσμού ότι είναι προδόται της Πατρίδος των, όταν συνεργάζωνται με το κράτος του Μακαρίου; Δια των εκτελέσεων νομίζω ότι δεν θα επιτύχωμεν.....»
Στο μεταξύ είχε έρθει κρυφά στην Κύπρο κι εντάχθηκε στην Οργάνωση και ο, τότε, απότακτος από τη Χούντα Ταγματάρχης Γεωργιος Καρούσος, εις τον οποίο ο Γρίβας ανέθεσε τη Διοίκηση του Τομέως Λευκωσίας. Στις 6 Φεβρουαρίου 1972 ο Σύρος έλαβε διαταγή του Στρατηγού Γρίβα με την οποία του ζητούσε να έχει ετοιμότητα καταλήψεως των νευραλγικών στόχων της Λεμεσού, στο πλαίσιο Σχεδίου που κάλυπτε όλη την Κύπρο. Η πληροφορία διέρρευσε στον Μακάριο, από τη Λευκωσία, ο οποίος, άρχισε να λαμβάνει μέτρα. Συγκεκριμένα ο Γλάυκος Κληρίδης συναντήθηκε με τον αμερικανό πρέσβη και του ζήτησε να αποτρέψει ένα πιθανό πραξικόπημα.
Συνάντηση με Μακάριο
Στις 20 Μαρτίου 1972, με διαταγή του Γρίβα ο Σταύρος Σταύρου Σύρος ζήτησε συνάντηση με τον Πρόεδρο Μακάριο με στόχο τη συνεννόηση Γρίβα -Μακαρίου. Η προπαρασκευαστική συνάντηση μεταξύ Σύρου και Μακαρίου έγινε στην παρουσία του γιατρού Μάριου Τριτοφτίδη, ο οποίος ήταν ο σύνδεσμος από πλευράς Μακαρίου.
Κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων αποφασίστηκε ότι η συνάντηση θα πραγματοποιούνταν το βράδυ της της 25ης Μαρτίου 1972. Ο Αρχιεπίσκοπος θα επιβιβαζόταν στο αυτοκίνητό του Σύρου και χωρίς καμιά συνοδεία θα μεταφερόταν σε χώρο συνάντησής της επιλογής του στρατηγού Γρίβα. Μέχρι την συνάντησή τους θα απέσυρε όλα τα Αστυνομικά μέτρα ελέγχου στους κύριους οδικούς άξονες. Στις 24 Μαρτίου ο Γρίβας με ισχυρή ένοπλη συνοδεία έφτασε στη Λευκωσία. Η συνάντηση τελικά υπό τους όρους που έθεσε ο Γρίβας δεν πραγματοποιήθηκε στις 25 Μαρτίου, αλλά την επομένη στο σπίτι στο σπίτι της αδελφής του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Μαρίας Χατζηκλεάνθους, το οποίο βρισκόταν στην περιοχή του ξενοδοχείου "Χίλτον". Η συνάντηση έγινε με μεσολάβηση Χριστόδουλου Βενιαμίν. Το σπίτι φρουρούσαν οι άνθρωποι του Γρίβα ενώ στη γύρω περιοχή είχαν ακροβολιστεί άτομα των ομάδων Λυσσαρίδη.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης ο Γρίβας ζήτησε από το Μακάριο να παραιτηθεί από την Προεδρία και να αναδείξουν από κοινού τον αντικαταστάτη του, ο οποίος «θα εγκαινίαζε, απαρασάλευτα, αγώνα για Αυτοδιάθεση – ΕΝΩΣΗ". Το άτομο αυτό ήταν ο Σπύρος Κυπριανού. Επίσης της νέας αυτής πορείας αγώνος θα εκαλείτο η Ελληνική Κυβέρνηση να συμπαραταχθεί. Ο Γρίβας από την πλευρά θα διέλυε την ΕΟΚΑ Β’, και θα εμφανιζόταν δημόσια.
Στις 18 Απριλίου 1972 ο Σύρος μαζί με τον Μάριο Τριτοφτίδη, συναντήθηκαν με τον Μακάριο και του επέδωσαν επιστολή του Γρίβα στην οποία παρέθετε τα συζητηθέντα και ζητούσε από τον Αρχιεπίσκοπο τις αποφάσεις του. Η απάντηση του Μακαρίου ήρθε 39 ημέρες μετά τη συνάντηση, και ήταν αρνητική. Ζήτησε από το Γρίβα να εμφανιστεί δημοσίως και αν το επιθυμεί να πολιτευτεί.
Ο Γρίβας μετά την απάντηση του Προέδρου Μακαρίου αποφάσισε ότι η ΕΟΚΑ Β θα συνέχιζε τη δράση της και ο Σύρος ανέλαβε αναβαθμισμένα καθήκοντα. Συγκεκριμένα του ανετέθη η Διοίκηση του Τομέως Λευκωσίας, των δύο Τομέων της Πάφου, καθώς και η εποπτεία των Φοιτητικών Οργανώσεων.
Το σχέδιο Απόλλων
Ο Γρίβας τον Ιούνιο του 1973, συνέταξε και διαβίβασε, στον Γεώργιο Καρούσο και τον Σύρο το Σχέδιο ΑΠΟΛΛΩΝ και διέτασσε να μελετηθεί και να γίνουν αναγκαίες προπαρασκευές για την υλοποίηση του. Ο Σύρος, όπως ο ίδιος αναφέρει, διαφώνησε με το σχέδιο αυτό: Πρώτον, γιατί ήταν μεγάλης κλίμακας και διάρκειας επιχείρηση και θα αποτελούσε, για την Τουρκία, εύλογο πρόσχημα για εισβολή. Δεύτερο, γιατί το ισοζύγιο των τοπικά διαθεσίμων δυνάμεων και μέσω της Οργάνωσης, σε σχέση με εκείνων του αντιπάλου, είχαν ρυμουλκήσει τον Αρχηγό στην υιοθέτηση ενός πολύπλοκου επιθετικού ελιγμού, που θα κατέληγε σε μεγάλη αιματοχυσία και ήττα, και Τρίτο, γιατί εκτός από το αλληλοσπαρασσόμενο Ελληνοκυπριακό δυναμικό, αυτή τη φορά, δεν θα υπήρχε η ανέπαφη και γιγαντιαίας ισχύος Ελληνική Μεραρχία, για να αποκρούσει τον βέβαιο εισβολέα. Την εγκατάλειψη του Σχεδίου εισηγήθηκε και ο Γεώργιος Καρούσος.
Η σύλληψη
Στις 9 Αυγούστου 1973 το Εφεδρικό Σώμα κατάφερε να συλλάβει τον υπαρχηγό της ΕΟΚΑ Β Σταύρο Σταύρου Σύρο μετά από συντονισμένη επιχείρηση. Η σύλληψή του έγινε στην οικία του καθηγητή του Λανιτείου Γυμνασίου Ανδρέα Παύλου, στην οδό Λευκωσίας 11 στη Λεμεσό. Σύμφωνα με μαρτυρία του Διοικητή του Εφεδρικού κ. Παντελάκη Πανταζή ο Σύρος παραδόθηκε μόλις η οικοδέσποινα του σπιτιού άνοιξε την πόρτα για να γίνει έρευνα από το Εφεδρικό. Ο Σύρος συνελήφθη μαζί με τον Γραμματέα του Συνδέσμου Αγωνιστών Πόλεων και επαρχίας Λεμεσού Δημήτρη Σπουργίτη. Κατά τη διάρκεια της σύλληψης έπεσαν στα χέρια του Εφεδρικού έγγραφα της ΕΟΚΑ Β σε σχέση με το σχέδιο Απόλλων το οποίο σύμφωνα με τα γραφόμενα στο βιβλίο του επικεφαλής του Εφεδρικού Παντελάκη Πανταζή αποτελούσε ένα σχέδιο Πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου. Προνοούσε επιθέσεις εναντίον Κυβερνητικών Κτηρίων, Αστυνομικών Σταθμών, ΑΤΗΚ, ΡΙΚ, ΑΗΚ και του Αεροδρομίου Λευκωσίας. Το σχέδιο θα συνέδραμε η Εθνική Φρουρά αλλά δεν θα επλήττοντο θέσεις Τουρκοκυπρίων. Θα ακολουθούσαν συλλήψεις Μακαριακών στοιχείων τα οποία θα ετοποθετούντο σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως.
Ο Σταύρος Σταύρου Σύρος στο ίδιο αυτοβιογραφικό σημείωμα αναφέρει ότι στις Κεντρικές φυλακές τη νύχτα της 19ης Οκτωβρίου 1973 δέχθηκε άγριο ξυλοδαρμό. Περιγράφει: «Περασμένα μεσάνυχτα ισχυρή δύναμη Εφεδρικού –Προεδρικής Φρουράς, με επικεφαλής τον Υπαστυνόμο Α. Κουκουλλή, εισβάλλει στις Κεντρικές Φυλακές, με οδηγεί από το κελί μου στην αυλή, με ρίχνουν στο έδαφος και με σιδηρόβεργες μου προκαλούν κάταγμα σπονδύλου, κάταγμα στο αριστερό χέρι, κατάγματα σε τέσσερις πλευρές και εκχυμώσεις σ’ όλο το σώμα μου. Με πετούν σ’ ένα άλλο κελί, κι έξω από την πόρτα μου σακατεύουν, διαδοχικά, άλλους συναγωνιστές μου, (Ανδ. Παρασκευά, Ευάγ. Χριστοφή, Π. Σουγλίδην και άλλους, συνολικά είκοσι).
Μετά το θάνατο του Γρίβα στις 27 Ιανουαρίου 1974, ο Γενικός Εισαγγελέας και ο Υπουργός Δικαιοσύνης με απόφαση του Μακαρίου έδωσαν αμνηστία σε όλα τα μέλη της ΕΟΚΑ Β που κρατούντο στο πλαίσιο της πολιτικής του κλάδου ελαίας. Τότε αποφυλακίστηκε και ο Σταύρος Σταύρου Σύρος.
Σύνδεσμος Αγωνιστών
Ο Σταύρος Σταύρου Σύρος έκτοτε παρέμεινε ενεργό μέλος του Συνδέσμου Αγωνιστών ΕΟΚΑ και διετέλεσε επίσης σύμβουλος του Προέδρου Αναστασιάδη ως μέλος του ΔΗΣΥ. Η κόρη του Σταύρου Σύρου κ. Ελένη Σταύρου εξελέγη το 2016 βουλευτής του ΔΗΣΥ στην επαρχία Λεμεσού.
Πηγή
1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
3. Παντελάκης Πανταζής: Το Οδοιπορικό μιας μοιρασμένης πατρίδας.
Φώτο Γκάλερι
