Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το γνωστό τζιτζίκι. Είναι έντομο της οικογένειας των τεττιγιδών (Cicadidae) που στην Κύπρο απαντάται σε τρία είδη: Cicada orni, Tibicen plebaja και Cicadatra atra. Τα είδη αυτά διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το χρώμα και το μέγεθός τους. Ο μεγαλύτερος από τους τρεις φθάνει σε μέγεθος τα 7,5 εκατοστόμετρα και ο μικρότερος τα 2,5. Οι φτερούγες τους είναι διαφανείς και σχεδόν διπλάσιες από το σώμα τους. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι το τραγούδι τους, που παράγεται μόνο από τους αρσενικούς. Κάθε είδος έχει και διαφορετικό τραγούδι, που μπορεί εύκολα να το ξεχωρίσει ο ειδικός. Το τραγούδι τους παράγεται από ένα ζεύγος μεμβρανοειδών οργάνων που βρίσκονται στις πλευρές του σώματος τους και μοιάζουν με τύμπανα. Τα όργανα αυτά, που πάλλονται από δυνατούς μυώνες εξαιτίας της ζέστης, παράγουν το μονότονο τραγούδι.

Ο κύκλος ζωής των εντόμων αυτών κυμαίνεται από 13 έως 16 χρόνια, ανάλογα προς το είδος. Εναποθέτουν τα αυγά τους στα κλωνάρια των δέντρων ή των θάμνων και κάποτε είναι τόσα πολλά, ώστε τα κλωνάρια πληγώνονται και ξηραίνονται. Τα αυγά εκκολάπτονται σε ένα περίπου μήνα, και οι νύμφες πηδούν στο έδαφος και μπαίνουν στο χώμα όπου τρέφονται από τις ρίζες των δέντρων ή άλλων φυτών. Κάτω από το έδαφος μένουν από 13 έως 16 χρόνια, κι αλλάζουν αρκετές φορές το δέρμα τους. Όταν το αλλάξουν για τελευταία φορά, βγαίνουν στην επιφάνεια. Σκαρφαλώνουν τότε σε κάποιο δέντρο ή άλλο αντικείμενο, κατά τη διάρκεια της νύκτας. Το δέρμα τους σχίζεται τότε στη ράχη και, το ξημέρωμα, βγαίνει απ' αυτό το τέλειο έντομο με τα χρυσίζοντα διάφανα φτερά του. Έτσι, η ζωή του τέλειου εντόμου είναι ένας περίπου μήνας στη διάρκεια του οποίου δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να τραγουδά και να γεννά τα αυγά του.

Το μονότονο τραγούδι των εντόμων αυτών λέγεται κακάρισμα, κι από εδώ πήραν το όνομά τους. Άλλοι πάλι ονομάζουν το έντομο αυτό ζίζιρον, επειδή το τραγούδι του τους φαίνεται σαν ένα μονότονο και συνεχές ζι - ζι - ζι- ζι...

Όταν τα έντομα συνεχίζουν το τραγούδι τους και κατά το σούρουπο (γιατί την νύκτα δεν τραγουδούν), οι χωρικοί προβλέπουν ότι το επερχόμενο βράδυ θα είναι πολύ ζεστό και υγρό.

Τα έντομα αυτά εμφανίζονται στην Κύπρο από τις αρχές Ιουνίου κι εξαφανίζονται μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Έτσι, με το τραγούδι τους, οριοθετούν στην ουσία το κυπριακό καλοκαίρι, γι’ αυτό υφίσταται και η παροιμία:

Μεν σου γελάσει το θουπίν

για το σ'ελιδονάτζ'ιν,

τζ'αν δεν λαλήσει ο ζίζιρος

δεν εν καλοτζ'αιράτζ'ιν.

Τα έντομα αυτά δεν προξενούν καμιά ζημιά. Είναι δε θαυμάσια τροφή για τα εντομοφάγα πουλιά και κυρίως για τα χελιδόνια.

Μεταφορικά, ζίζιρος λέγεται στην Κύπρο κι ο ανέμελος κι επιπόλαιος άνθρωπος.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια