Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η εκκλησία της Παναγίας Ιαματικής βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του χωριού Αρακαπά. Αν και ξυλόστεγη διαφέρει από τις άλλες ξυλόστεγες εκκλησίες της Κύπρου γιατί η εσωτερική της διαμόρφωση είναι διαφορετική. Πραγματικά η εκκλησία όπως τη βλέπουμε σήμερα είναι αποτέλεσμα μετασκευής άλλης, παλαιότερης εκκλησίας, διαφορετικού χαρακτήρα και τύπου. Τα στοιχεία όμως που σώζονται από την αρχική εκκλησία δεν είναι αρκετά ώστε να αποκατασταθεί με ακρίβεια η αρχική της μορφή.

Σήμερα η εκκλησία είναι διαιρεμένη σε τρία κλίτη με μια Πιόσχημη τοξοστοιχία που δεν ενώνεται με τον δυτικό και ανατολικό τοίχο. Δυο κολόνες ανάμεσα σε πεσσούς, ορθογώνιους στ' ανατολικά και Γαμματόσχημους στα δυτικά, στηρίζουν τρία τόξα στη βορεινή και νότια τοξοστοιχία, και ένα τόξο πιο ευρύ και πιο ψηλό στα δυτικά. Τα τόξα είναι οξυκόρυφα και φανερά γοτθικά στη μορφή. Τα τόξα της νότιας τοξοστοιχίας διαφέρουν από τα τόξα της βόρειας τοξοστοιχίας και οφείλονται σε μεταγενέστερη ανακατασκευή.

Είναι φανερό ότι οι εξωτερικοί τοίχοι της αρχικής εκκλησίας όπως και η αψίδα καταστράφηκαν πριν από τον 18ο αιώνα. Οι σημερινοί εξωτερικοί τοίχοι και η αψίδα της εκκλησίας κτίστηκαν το 1727 όπως φαίνεται από την ακόλουθη επιγραφή που βρίσκεται στο βορειοδυτικό Γαμματόσχημο πεσσό, κάτω από μισοκατεστραμμένη τοιχογραφία αγίου: «1727 αὐγούστου 28. Ἀρχηνήθην ὁ παρόν ναός θίος καί ἱερός ὑπό συνεργίας καί πολλῆς σπουδῆς Γεωργίου καί τῶν τέκνων αὐτοῦ.»

Η εκκλησία έχει εσωτερικές διαστάσεις 15,29 Χ 8,79 μ. και καταλήγει σε ημικυκλική αψίδα εγγεγραμμένη σε ευθύ ανατολικό τοίχο όπως οι πιο πολλές ξυλόστεγες εκκλησίες της εποχής της Τουρκοκρατίας. Η αψίδα έχει χορδή 3,88 μ. και βέλος 1,83 μ. Το μέσο κλίτος της εκκλησίας έχει πλάτος 4,15 μ,, το βόρειο 1,82 μ. και το νότιο 1,86 μ. Εσωτερικά το μέσο κλίτος περιβάλλεται από ένα Πιόσχημο διάδρομο του οποίου το πλάτος, δυτικά είναι 3,09 μ., όσο δηλαδή απέχουν οι Γαμματόσχημοι πεσσοί από τον δυτικό τοίχο, ενώ στα βόρεια και νότια έχει το πλάτος των πλαγίων κλιτών. Η εκκλησία έχει μια κύρια είσοδο στο μέσο του δυτικού τοίχου πλάτους 2,21 μ. και μια μικρότερη πλάτους 1 μ. στο μέσο περίπου του νότιου τοίχου.

Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι με ακανόνιστους λίθους και γύψο και έχουν πάχος 0,60 μ. και ύψος, από το δάπεδο, 2,19 μ. ο βόρειος και 2,28 ο νότιος. Μόνο οι ορθοστάτες και το τόξο της δυτικής θύρας είναι κατασκευασμένοι από πελεκητούς πωρόλιθους που στολίζονται με γλυφές. Από πελεκητούς πωρόλιθους είναι κατασκευασμένοι και οι πεσσοί, οι κολόνες και τα τόξα της εσωτερικής Πιόσχημης τοξοστοιχίας. Στο νότιο τοίχο έχουν ανοιχθεί σε μεταγενέστερα χρόνια δυο ορθογώνια παράθυρα. Από ένα μικρό ορθογώνιο παράθυρο υπάρχει στην αψίδα, το ανατολικό και το δυτικό αέτωμα της εκκλησίας.

Η εσωτερική τοξοστοιχία είναι διακοσμημένη με τοιχογραφίες. Στα εσωρράχια της βόρειας τοξοστοιχίας είναι ζωγραφισμένοι άγγελοι μέσα σε πλαίσια επηρεασμένα από την ιταλική τέχνη, ενώ στα εσωρράχια της νότιας τοξοστοιχίας είναι ζωγραφισμένοι άγιοι, αδιάγνωστοι σήμερα, γιατί οι τοιχογραφίες της νότιας τοξοστοιχίας έχουν πάθει πολλή φθορά και πιθανότατα έχουν επιζωγραφισθεί. Τα πάνω τμήματα της βόρειας τοξοστοιχίας και ειδικότερα τα τριγωνικά τμήματα ανάμεσα στα τόξα είναι ζωγραφισμένα με τις μορφές αγίων υμνογράφων που ύμνησαν την Θεοτόκο. Τα ονόματα των υμνογράφων έχουν καταστραφεί. Διακρίνεται όμως ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.

Στη δυτική όψη του ανατολικού πεσσού της βόρειας τοξοστοιχίας είναι ζωγραφισμένος όρθιος άγιος που έχει υποστεί αρκετή φθορά. Στην ανατολική πλευρά των δυο Γαμματόσχημων πεσσών είναι ζωγραφισμένοι, πάνω, ευαγγελιστές και κάτω, όρθιοι άγιοι. Στη βόρεια πλευρά του βορειοανατολικού πεσσού είναι ζωγραφισμένος, πάνω, ο άγιος Μάμας καβαλλάρης σε λιοντάρι και κάτω, η Μετάληψη της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Άλλες τοιχογραφίες, περισσότερο αποσπασματικές υπάρχουν και στη βόρεια πλευρά της βόρειας τοξοστοιχίας.

Οι άγιοι που είναι ζωγραφισμένοι στη βόρεια πλευρά της νότιας τοξοστοιχίας είναι διαφορετικής τέχνης και αδιάγνωστοι.

Η τέχνη των τοιχογραφιών της βόρειας τοξοστοιχίας και των δυο Γαμματόσχημων πεσσών και των τόξων που στηρίζουν είναι επηρεασμένη από τη δυτική τέχνη. Η επίδραση αυτή είναι πιο έντονη στις μορφές των αγγέλων και των πλαισίων που τις περιβάλλουν, στα εσωρράχια της βόρειας τοξοστοιχίας. Οι τοιχογραφίες αυτές μπορούν να χρονολογηθούν γύρω στο 1500 μ.Χ.