Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Καζιβερά- Kazivera. Xωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μόρφου. Βρίσκεται στην κατεχόμενη από το 1974 από τους Τούρκους εισβολείς περιοχή της Κύπρου, περί τα 44 χμ. δυτικά της πρωτεύουσας Λευκωσίας και περί τα 8 χμ. νοτιοδυτικά της κωμόπολης Μόρφου. Γειτονεύει με μερικά άλλα αμιγή τουρκοκυπριακά χωριά, όπως το Αγκολέμι και η Ελιά, αλλά και με μεικτά χωριά, όπως η Πεντάγυια, το Περιστερωνάρι και το Καλό Χωριό.

Τα Καζιβερά είναι κτισμένα στην ανατολική όχθη του ποταμού της Ελιάς, σε μέσο υψόμετρο 15 μέτρων. Το καμπίσιο τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο σύστημα του ποταμού της Ελιάς.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου, και σε μικρότερη έκταση οι άμμοι, οι αμμώδεις μάργες και οι άργιλοι της Πλειστόκαινης περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν προσχωσιγενή εδάφη και ερυθρογαίες.

Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 290 χιλιοστόμετρα. Πριν από την τουρκική εισβολή του 1974 εκαλλιεργούντο τα εσπεριδοειδή (κυρίως πορτοκάλια, γκρέιπφρουτ και μανταρίνια) και σε μικρότερο βαθμό τα λαχανικά και τα σιτηρά. Το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης του χωριού αρδεύεται είτε με την εποχιακή χρήση των νερών του ποταμού της Ελιάς, είτε με την ανόρυξη διατρήσεων στην περιοχή, η οποία επηρεάζεται από το πλουσιότερο υδροφόρο στρώμα της Κύπρου, εκείνο της δυτικής Μεσαορίας ή Μόρφου. Η κτηνοτροφία του χωριού περιορίζεται στην εκτροφή μερικών αιγοπροβάτων. Το 1973 εκτρέφονταν 149 πρόβατα, 39 κατσίκες, 5 βόδια, 2 αγελάδες και 1.160 πουλερικά.

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το χωριό βρίσκεται πάνω στον παραλιακό δρόμο Πύργου - Καραβοστασίου - Μόρφου. Στα βορειοανατολικά συνδέεται οδικά με το χωριό Πραστειόν Μόρφου (περί τα 2 χμ.), στα νοτιοδυτικά με το χωριό Πεντάγυια (περί τα 3,5 χμ.) και στα νότια με το χωριό Ελιά (περί τα 4,5 χμ).

Η καλή οδική σύνδεση του χωριού και η γειτνίασή του με τις μεταλλευτικές εγκαταστάσεις του Ξερού, συνέβαλαν στην πληθυσμιακή του ανάπτυξη. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό μαρτυρείται ότι υφίστατο τουλάχιστον από την εποχή της Φραγκοκρατίας. Βρίσκεται σημειωμένο σε παλαιούς χάρτες ως Casiuera, Casivera ή και Catinera. Εξάλλου ο ντε Μας Λατρί περιλαμβάνει τα Καζιβερά στον κατάλογο των χωριών της Κύπρου που ήταν βασιλικά κτήματα κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας.

Στις εκτάσεις γύρω από το χωριό φυτρώνει σε μεγάλους αριθμούς το φυτό καζάβιν, που ομοιάζει με το καλάμι αλλά είναι μικρότερο, και χρησιμοποιείται για την κατασκευή σχοινιού (τόνου), με το οποίο «δένουν» καρέκλες ή και πλέκουν ψαθιά. Από το φυτό αυτό πήρε, κατά πάσα πιθανότητα, το όνομά του το χωριό. Η κατάληξη -ερά (ή - ερός) υποδηλώνει πλησμονή, συνεπώς το επίθετο καζαβερά (τα) ή και καζαβερός (ο) φανερώνει τοποθεσία γεμάτη με καζάβια (όπως αγκαθθερά, αγκαθθερός).

Βλέπε λήμμα: Καρεκλάς ή τσαεράς

Ονομασία

Η άποψη ότι η ονομασία του χωριού είναι τουρκική (από τις λέξεις gazi που σημαίνει βετεράνος πολεμιστής και veran που σημαίνει παραχώρηση, δηλαδή Gaziveran = χωριό παραχωρημένο σε απόστρατους) δεν φαίνεται να ευσταθεί και αποτελεί μεταγενέστερη προσπάθεια των Τούρκων να αλλοιώσουν τα κυπριακά τοπωνύμια. Και δεν ευσταθεί, αφού όπως ελέχθη ήδη, το χωριό ήταν γνωστό με την ίδια ονομασία πριν από την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου, δηλαδή πριν από το 1570/71. Αντίθετα, η ετυμολόγηση του ονόματός του από το φυτό καζάβιν (που πράγματι υπάρχει άφθονο στην περιοχή) παραπέμπει στην ύπαρξη του χωριού και κατά την Βυζαντινή εποχή. Ο ολοκληρωτικός εκτουρκισμός των Καζιβερών συνέβη κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Οι Τούρκοι ονομάζουν σήμερα το χωριό Gaziveren.

Το χωριό μνημονεύεται και σε δυο χειρόγραφα προγενέστερα της τουρκικής κατάκτησης της Κύπρου (1570 - 71), δηλαδή της περιόδου της Βενετοκρατίας, ως Casinera. Στο ένα χειρόγραφο αναφέρεται μεταξύ των χωριών που ανήκαν διοικητικά στο διαμέρισμα της Πεντάγυιας, ενώ στο δεύτερο αναφέρεται ως οικισμός του διαμερίσματος Μόρφου.

Διακοινοτικές ταραχές

Το 1964, αμέσως μετά την εκδήλωση της ανταρσίας των Τουρκοκυπρίων, το χωριό κατέστη τουρκοκυπριακός θύλακος που ήλεγχε την οδική αρτηρία Μόρφου - Πεντάγυιας. Στην περιοχή του χωριού έγιναν το 1964 σκληρές πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Εγκαταστάθηκε τότε εκεί στρατιωτικό απόσπασμα της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών, που υπηρέτησε μέχρι και το 1974.

Σκληρές μάχες έγιναν στην ίδια περιοχή και το καλοκαίρι του 1974, κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Τότε μάλιστα το χωριό, αν και κατοικείτο αποκλειστικά από Τουρκοκυπρίους, βομβαρδίστηκε άγρια - κατά λάθος- από την τουρκική πολεμική αεροπορία.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια