Τορναρίτης Γιάγκος
Κύπριος εθελοντής στον Α' Βαλκανικό Πόλεμο με τον Ιερό Λόχο Κρητών και στον Β' Βαλκανικό πόλεμο στο 16ο Σύνταγμα της 5ης μεραρχίας.
Γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1888. Ο πατέρας του, Χρήστος, ήταν φιλόλογος και ερευνητής, γεγονός το οποίο συνέβαλε στην απόφασή του να σπουδάσει φιλολογία και αργότερα νομική. Αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο το 1907 και για δύο χρόνια εργάστηκε ως δάσκαλος στο χωριό Ανώγυρα. Ακολούθησε σπουδές στη φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στις 7 Οκτωβρίου 1912 κατατάγηκε μαζί με άλλους συμφοιτητές του στο 1ο Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών και στις 23 του ιδίου μήνα αναχώρησαν για την Ήπειρο. Πολέμησε στη μάχη των Πεστών Πεστών Ιωαννίνων 29 και 30 Νοεμβρίου 1912, ενώ τραυματίστηκε στην μάχη της Αετοράχης.
Βλέπε λήμμα: Βαλκανικοί πόλεμοι
Επέστρεψε στην Κύπρο το 1914 και εργάστηκε ως καθηγητής του Ελληνικού Γυμνασίου Λεμεσού, ενώ ένα χρόνο αργότερα πήγε πάλι στην Αθήνα για νσ συνεχίσει τις σπουδές του στη νομική, μαζί με τη σύζυγό του Πόλα Σάββα Παστίδου, επίδηε από τη Λεμεσό. Μελέτησε το βυζαντινό δίκαιο κάνοντας περαιτέρω μελέτες στη Γερμανία. To 1925, ενώπιον της Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών στην Αθήνα ανέπτυξε τη θεωρία των Βυζαντινών Φόρων. Για τις έρευνες του ταξίδεψε στην Ιταλία (Βιβλιοθήκη Βατικανού) και μετά από μελέτη τριών χρόνων υπέβαλε την έρευνά του (1928) στη Νομική Σχολή της Ρώμης, όπου παμψηφεί αναγορεύτηκε δόκτωρ. Η μελέτη του εκδόθηκε στην Αθήνα το 1930 με τίτλο «Αρχείον βυζαντινού Δικαίου». Αργότερα διορίστηκε διευθυντής του Αρχείου Ελληνικού Δικαίου, θέση την οποία υπηρέτησε μέχρι τον πρόωρο θάνατό του στη διάρκεια της κατοχής όταν πέθανε από ασιτία.
Ο Ιερός Λόχος Κρητών και η μάχη των Πεστών
Οι Κρήτες φοιτητές έδωσαν στο Φοιτητικό Λόχο την επωνυμία «Ιερός Λόχος Κρητών / Δραγατσάνιον». Είχε ως έβλημά του μια νεκροκεφαλή με δύο μηριαία οστά χιαστί. Έλαβαν από τη αρχή ως το τέλος μέρος στις μάχες της Ηπείρου και έπαιξαν κύριο ρόλο στη μάχη των Πεστών. Ο Κρητικός Ιερός λόχος αποτελείτο από 250 φοιτητές και σπουδαστές που εγκατέλειψαν τα θρανία τους με την κήρυξη του Α΄ Βαλκανικού πολέμου. Από τους 1.400 άνδρες του Τάγματος στο οποίο είχε ενταχθεί ο Ιερός Λόχος των Κρητών φοιτητών μόνο 567 έμειναν ζωντανοί. Κατόπιν το Τάγμα οργανώθηκε σε διλοχία. Οι απώλειες του Λόχου Κρητών φοιτητών ήταν 160 νεκροί από το σύνολο των 250 νέων που τον αποτελούσαν.
Στις 29 και 30 Νοεμβρίου 1912 έγινε η μάχη των Πεστών μεταξύ των ελληνικών στρατευμάτων και των τουρκικών κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Ήταν η προτελευταία μάχη που δόθηκε πριν τη μάχη του Μπιζανίου (Φεβρουάριος 1913) και την εν συνεχεία απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Όταν ο ελληνικός στρατός, κατά την προέλασή του προς τα Ιωάννινα, κατέλαβε την περιοχή των Πέντε Πηγαδίων, ο τουρκικός στρατός οπισθοχώρησε και ανέπτυξε οχυρές θέσεις στα Πεστά. Η μάχη που ακολούθησε ήταν ιδιαίτερα σκληρή και κάτω από άσχημες καιρικές συνθήκες. Σε αυτήν έλαβε μέρος για πρώτη φορά ο "Ιερός Λόχος των Κρητών φοιτητών" που εισήλθε πρώτος στο απελευθερωμένο χωριό με αρχηγό τον Λοχαγό Σταύρο Ρήγα. Σε αναγνώριση των θυμάτων και της μάχης που έγινε, το όνομα “Πεστά” είναι χαραγμένο στην πάνω αριστερή μετόπη του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη της πλατείας Συντάγματος στην Αθήνα.
Απόσπαμα δημοσιεύματος από το τεύχος του Οκτωβρίου 2013 του περιοδικού "Ήπειρος – Άπειρος Χώρα"
…Εκεί στη μάχη των Πεστών στις 29-11-1912 ο Ιερός Λόχος των Κρητών εθελοντών φοιτητών, θα λάβει το βάπτισμα του πυρός και θα είναι αυτός που θα εισέλθει πρώτος στο χωριό, υπό το γενναίο Λοχαγό Σταύρο Ρήγα. Στη μάχη των Πεστών ο εθελοντής φοιτητής Απόστολος Χαζιράκης διακρίνεται για την ανδρεία του, καθώς «ευρεθείς αντιμέτωπος με Τούρκον αξιωματικόν και σχεδόν μονομαχήσας, εφόνευσεν αυτόν δια τη λόγχης του, παραλαβών το ξίφος του και το πιστόλι…», όπως βεβαιώνει η εφημερίδα “Ανεξάρτητος” της 20/1/1913.
Στη μάχη των Πεστών ο Ιερός Λόχος των Κρητών Φοιτητών θα έχει και τον πρώτο του νεκρό, το φοιτητή της Νομικής Νικόλαο Σαμαριτάκη, ενώ τραυματίστηκε και ο λοχαγός του φοιτητικού λόχου, Σταύρος Ρήγας «με διαμπερές τραύμα επί της μιας παρειάς εξελθόν από το κάτω μέρος του ωτός…», όπως δημοσιεύει ο “Αρχολέων” το 1971. Η κηδεία του ηρωικού νεκρού, έγινε την επομένη στο νεκροταφείο του χωριού, με πάνδημη συμμετοχή.
Η Συγκλονιστική μαρτυρία του Γιάγκου Τορναρίτη
...Ένας άλλος εθελοντής, ο Γιάγκος Τορναρίτης, από τη μεγαλόνησο Κύπρο, πολεμιστής στο μέτωπο Ηπείρου και στη μάχη των Πεστών, εκείνες τις ένδοξες μέρες του Νοεμβρίου του 1912, καταθέτει μια συγκλονιστική μαρτυρία: «Αλλ’ εκείνο το οποίον συνεκλόνισε σύρριζα την ψυχήν μου και εκύλησεν άφθονα τα δάκρυα, ήτο η αδύνατη, αλλά διαπεραστική φωνή ενδεκαετούς παιδιού, ζητωκραυγάζοντος υπέρ του Ελληνισμού. Ακόμη αντηχεί εις την ακοήν μου το ηχηρόν εκείνο κύμα της παιδικής ζητωκραυγής. Επροχωρήσαμεν προς το χωρίον, τα Πεστά, αλλ’ εκρατούσα σφικτά από το χέρι το Ηπειρωτάκι εκείνο, το οποίον μέσα εις την πλημμύραν εκείνην των συγκινήσεων, πόσα και πόσα δεν εσυμβόλιζε εις την φαντασίαν μου. Όταν τα όνειρα ενσαρκούνται εις την απτήν πραγματικότητα προ του μεγάλου εσωτερικού σεισμού, μετατοπίζεται καθαυτό η ψυχή…»!
Πηγές
1. Βιογραφικόν Λεξικόν Κυπρίων (1800- 1920), Τόμος Β’. Αριστείδης Λ. Κουδουνάρης, Λευκωσία 2018, σελ.808-809
2. Η Κύπρος και οι Βαλκανικοί πολεμοι, Πέτρος Παπαπολυβίου, Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, Λευκωσία, 1997
3. Περιοδικό Ήπειρος – Άπειρος Χώρα, Οκτώβριος 2013
Φώτο Γκάλερι
