Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Πολύ γνωστές πόλεις της Κύπρου κατά την Γεωμετρική Εποχή είναι η Λάπηθος, η Σαλαμίνα. η Αμαθούντα, η Παλαίπαφος, το Κούριον , οι Σόλοι, το Ιδάλιον, οι Σόλοι, η Ταμασσός.

    

Λάπηθος

Κατά την παράδοση, η Λάπηθος ιδρύθηκε από τον Πράξανδρο, που ήταν επικεφαλής μιας αποικίας Λακεδαιμονίων. Δεν γνωρίζουμε τίποτα για την ίδια την πόλη της Κυπρογεωμετρικής Εποχής. Οι διάφορες αρχαιολογικές ανασκαφές αφορούν μόνο τις νεκροπόλεις γύρω από την πόλη. Οι τάφοι των αρχών αυτής της εποχής έδειξαν ότι υπήρχαν δύο κοινότητες που ζούσε η μια δίπλα στην άλλη, οι Έλληνες και ο αυτόχθων κυπριακός πληθυσμός. Οι τάφοι του ελληνικού νεκροταφείου στην περιοχή Κάστρος είναι μυκηναϊκού τύπου, όπως στη Σαλαμίνα και την Πάφο, ενώ οι τάφοι του αυτόχθονος πληθυσμού στην περιοχή Πλάκες συνεχίζουν την κυπριακή παράδοση ταφής.

 

Παλαίπαφος

Σύμφωνα με τις μυθικές παραδόσεις ιδρυτής της Πάφου είναι ο εγχώριος ήρωας Κινύρας, κατά την εποχή της Χαλκοκρατίας. Μια άλλη παράδοση θεωρεί ιδρυτή της πόλης τον Αγαπήνορα, γιο του Αγκαίου, που ήταν βασιλιάς της αρκαδικής πόλης Τεγέας στην Πελοπόννησο. Κατά τη ίδια παράδοση, ο Αγαπήνωρ θεμελίωσε και το ιερό της Αφροδίτης στην Πάφο. Το οικιστικό περιβάλλον της πόλης παραμένει ακόμη άγνωστο, όμως η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως σημαντικές νεκροπόλεις γύρω από το σύγχρονο χωριό Κούκλια. Αυτά τα νεκροταφεία βρίσκονται στις ακόλουθες περιοχές: στο Λάκκο του Σκάρνου, στα  Καμίνια, στην Ξερολίμνη, στις Σκάλες και στον Ξύλινο. Η πόλη δεν εγκαταλείφθηκε για να ξανακτιστεί σε άλλη θέση, αλλά συνέχισε να δεσπόζει από το ύψωμα πάνω στην παραθαλάσσια πεδιάδα.

 

Τα πολυάριθμα ευρήματα στους τάφους ιδιαίτερα του νεκροταφείου στην Παλαίπαφο – Σκάλες μαρτυρούν τις εμπορικές ( και πολιτικές; ) σχέσεις του βασιλείου αυτού με την Εγγύς Ανατολή και την Αίγυπτο, καθώς και την ύπαρξη μιας εξαίρετης και νεωτεριστικής κυπριακής μεταλλουργίας τόσο του χαλκού όσο και της νεότερης μεταλλουργίας του σιδήρου.

 

Κούριον 

Σύμφωνα με μια ανώνυμα παράδοση, το Κούριον είναι αποικία των Αργείων. Η λατρεία του ήρωα Περσεύτη κατά του ιστορικούς χρόνους επιβεβαιώνει αυτή την παράδοση, δεδομένου ότι το όνομα αυτό είναι μεγεθυντικό του ονόματος Περσέως. Η νεκρόπολη που απλώνεται στους πρόποδες της ακρόπολης, στην πεδιάδα γνωστή με το όνομα Καλορίζικη, καλύπτει την περίοδο από την Ύστερη Χαλκοκρατία ΙΙΙ Β ως την Κυπροαρχαϊκή ΙΙ. Ο πλούτος των μεταλλικών κτερισμάτων του τάφου 40 ( σ΄ αυτόν τον τάφο βρέθηκε και το σκήπτρο από χρυσό και περίκλειστο σμάλτο ) μαρτυρεί βασιλικό τάφο, δηλαδή τον τάφο ενός ( ή του πρώτου; ) από τους βασιλείς του Κουρίου στις αρχές του 11^ου αι. π.Χ. Οι αρχαιολόγοι, μελετώντας τα κτερίσματα των τάφων της ΄΄ Καλορίζικης΄΄,  έχουν παρατηρήσει μια παράλληλη εξέλιξη του βασιλείου του Κουρίου με το βασίλειο της Πάφου, κάτω από πολύ ισχυρή ελληνική επίδραση.

 

Σόλοι

Δεν είναι πολύ σαφείς οι αρχές της ιστορίας των Σόλων, που βρίσκονταν κοντά σε πολυάριθμα χαλκούχα μεταλλεία και σε φυσικό λιμάνι. Κατά τον Στράβωνα, οικιστές των Σόλων ήταν ο Ακάμας, γιος του Θησέα, και ο Αθηναίος Φάληρος. Ο Πλούταρχος αναφέρει τον  Δημοφώντα, αδελφό του Ακάμαντα, ως οικιστή. Οι παραδόσεις αυτές μάλλον αναφέρονται  στην πόλη Αίπεια που υποτίθεται ότι υπήρχε πριν από τους Σόλους. Αρχαιολογικό υλικό που βρέθηκε σε τάφους της Κυπρογεωμετρικής Εποχής ( μια μυκηναϊκή πυξίδα, θραύσματα μεγάλων υδριών κ.ά. ) επιβεβαιώνουν την ίδρυση της πόλης από τους Αχαιούς.

 

Αμαθούντα

Πιστεύεται ότι και η Αμαθούντα ιδρύθηκε από Έλληνες μετά τον τρωικό πόλεμο. Προηγουμένως κατοικείτο από αυτόχθονα πληθυσμό ( Ετεοκυπρίους). Η πόλη διέθετε ακρόπολη, που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως παρατηρητήριο, με φυσική αμυντική θέση, βραχώδη ακτή που προσφερόταν για αγκυροβόλιο. Ήταν κοντά στα σημαντικά χαλκούχα μεταλλεία της περιοχής Καλαβασού. Ήδη από τις αρχές της Κυπρογεωμετρικής Εποχής η πόλη γνώρισε μια γρήγορη εξέλιξη, την οποία μαρτυρούν τα πολυάριθμα πήλινα θραύσματα από την ακρόπολη και κυρίως τα κτερίσματα των τάφων. Έχουν ανασκαφεί αρκετοί τάφοι που βρίσκονται στις αχανείς νεκροπόλεις, έξω από τα τείχη της πόλης, βόρεια, ανατολικά και δυτικά της ακρόπολης, σε μήκος τριών χιλιομέτρων κατά μήκος της ακτής. Βρέθηκαν, μεταξύ των κτερισμάτων, και φοινικικά κεραμικά σκεύη που μαρτυρούν την παρουσία του φοινικικού στοιχείου στην πόλη ήδη από την Κυπρογεωμετρική Εποχή. Η Αμαθούς παρουσίασε την πιο μεγάλη ποσότητα εισαγωγών πήλινων σκευών της ελληνικής Γεωμετρικής Εποχής απ΄ όλους τους κυπριακούς οικισμούς. Οι αρχαιολόγοι επισημαίνουν ότι η Αμαθούς ήταν ένα από τα βασικά κέντρα τοπικών απομιμήσεων ελληνικών σκύφων, διακοσμημένων με ελεύθερα ημικύκλια.  Ο Ν. Cοldstream  υποστηρίζει ότι η Αμαθούς ήταν μια κοινότητα στραμμένη σε μεγάλο βαθμό προς το εξωτερικό, η οποία φροντίζει να υιοθετεί ιδέες προερχόμενες τόσο από την Ανατολή όσο και από τη Δύση.

 

Ιδάλιον  

Η κεντρική περιοχή της Κύπρου κατά την Εποχή του Σιδήρου ήταν διηρημένη σε πολλά βασίλεια, των οποίων πρωτεύουσες ήταν αντίστοιχα το Ιδάλιον, η Ταμασσός και οι Χύτροι. Μπορεί να προστεθεί και η Λήδρα, που αναφέρεται στον ασσυριακό κατάλογο του Εσαρχαδών κατά τις αρχές της Κυπροαρχαϊκής Εποχής. Ο χώρος του Ιδαλίου αποτελείται από δύο σχεδόν παράλληλους λόφους, από τους οποίους ο πιο σημαντικός, η δυτική ακρόπολη ονομάζεται ΄΄ Αμπελερή ΄΄ και η ανατολική ακρόπολη που ονομάζεται ΄΄ Μούττη του Αρβίλη΄΄. Σύμφωνα με την παράδοση, η πόλη κτίστηκε από τον βασιλιά Χαλκάνορα. Έχουν βρεθεί διάφορα αντικείμενα της Κυπρογεωμετρικής Εποχής ( διακοσμητικά επιθέματα του τοίχου από ψημένο πηλό, ασημένιο κύπελλο με σκηνή από την ανατολική μυθολογία – κυπροφοινικική).

 

Λήδρα

Είναι σκοτεινές οι αρχές του βασιλείου της Λήδρας. Βρέθηκαν τρεις τάφοι στα προάστια της Λευκωσίας. Ένα άλλο μέρος του βασιλείου της Λήδρας πρέπει να βρισκόταν στη Δευτερά – Χρυσοσπηλιώτισσα, νότια της Λευκωσίας, αφού εκεί ανακαλύφθηκαν δεκαέξι τάφοι που ανάγονται στο τέλος της Κυπρογεωμετρικής Εποχής.

 

Ταμασσός

Η ιστορία αυτού του βασιλείου, που άκμασε πάρα πολύ κατά την προηγούμενη εποχή, παραμένει ελάχιστα γνωστή κατά την Κυπρογεωμετρική Εποχή. Οι τάφοι της νεκρόπολης Κουφός – Αλακάτι, που βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Πολιτικό, απέδωσαν κυπρογεωμετρικά κεραμικά αντικείμενα. Κατά τον H. –G. Buchhloz  αυτή η νεκρόπολη είναι μια από τις πλουσιότερες και μεγαλύτερες της Κύπρου κατά τη Γεωμετρική – Αρχαϊκή Εποχή.

 

Χύτροι 

Ο χώρος της αρχαίας πόλης Χύτροι βρίσκεται ανατολικά του χωριού Κυθρέα, επάνω σε ένα λόφο. Κατά την παράδοση, ιδρυτής της πόλης ήταν ο Χύτρος, γιος του Αλένδρου, γιου του Ακάμαντα. Στη θέση ΄΄ Σκαφτό΄΄ ανακαλύφθηκε νεκρόπολη της Κυπρογεωμετρικής Εποχής που περιλαμβάνει οικογενειακούς τάφους με διαδοχικές ταφές.

 

Σαλαμίνα

Η πόλη, κτισμένη στην παραλία ήδη από τον 11^ο αι. π.Χ., διαδέχτηκε την πόλη της Έγκωμης  της Ύστερης Χαλκοκρατίας., η οποία επέζησε για ακόμη μερικά χρόνια, κυρίως το ιερό του Θεού του Ταλάντου. Ο μυθικός ήρωας Τεύκρος, γιος του βασιλιά του νησιού της Ελλάδας Σαλαμίνα,  ίδρυσε, ή επανίδρυσε, την πόλη της Σαλαμίνας. Είναι πιθανόν η μετατόπιση της Σαλαμίνας προς τη θάλασσα να προκλήθηκε από το τελευταίο κύμα Ελλήνων μεταναστών που ήρθαν στην Κύπρο γύρω στον 11^ο αι. π.Χ. Το βασίλειο της Σαλαμίνας διέθετε φυσικό λιμάνι και πλούσια ενδοχώρα.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές απεκάλυψαν τον οικισμό, το οχυρό, ένα ιερό και τη νεκρόπολη που είναι σύγχρονα της πιο παλιάς ιστορικής πόλης της Σαλαμίνας κατά την Κυπρογεωμετρική Εποχή. Το ιερό ακουμπά στο οχυρό. Μια μεγάλη αυλή περιέβαλλε το ιερό. Το κέντρο περιλάμβανε μια μεγάλη αίθουσα ( 13 χ 6 μ. ) , με ένα πέρασμα προς το βορρά, που οδηγούσε σε πολλά δευτερεύοντα δωμάτια, από τη μια και από την άλλη μεριά ενός διαδρόμου. Στο ιερό λατρευόταν ανδρική θεότητα, που τον συμβόλιζε ο ταύρος.

 

Το ιερό καταστράφηκε πριν το τέλος της Κυπρογεωμετρικής Εποχής.

 

Η ταφή νεογέννητων παιδιών σε φοινικικούς ή χαναανικούς πίθους ίσως δηλώνει την παρουσία μιας μικρής αποικίας εμπόρων από την Ανατολή, εγκατεστημένων στη Σαλαμίνα ήδη από τις αρχές της ανάπτυξής της. Κατά το τέλος της Κυπρογεωμετρικής Εποχής παρατηρείται ανάπτυξη των εμπορικών, πιθανώς  και πολιτικών και διπλωματικών ανταλλαγών με την Ελλάδα, όπως φαίνεται από την παρουσία πολυάριθμων γεωμετρικών ελληνικών αγγείων.

 

Κίτιον

Από τη γεωμετρική πόλη του Κιτίου έχουν ανακαλυφθεί ίχνη οχυρού κοντά στο λόφο "Παμπούλα"  και λείψανα του οικισμού που προστάτευε. Όπως στη σύγχρονη Σαλαμίνα, έχει βρεθεί και εδώ αριθμός χαναανικών πίθων εισηγμένων από την Ανατολή, από τους οποίους άλλοι χρησίμευαν για αποθήκευση στα κελλάρια και άλλοι για ταφές παιδιών. Σε ένα αποθέτη στη θέση "Καθαρή" βρέθηκαν πολλά κεραμικά αγγεία και άλλα θρησκευτικά αντικείμενα, με έντονη την επίδραση κρητικών προτύπων, του 11^ου αι. π.Χ.

 

Η σημασία και η έκταση του Κιτίου κατά τη διάρκεια της Κυπρογεωμετρικής Εποχής αντανακλάται στο μεγάλο αριθμό νεκροπόλεων έξω από τα τείχη, οι οποίες διακρίνονται τοπογραφικά η μια από την άλλη και περιβάλλουν το χώρο της αρχαίας πόλης. Οι νεκροπόλεις βρίσκονται στις τοποθεσίες "Περβόλια", "Περβόλι του Μίξη", "Αλώνι του Βορκά" και στις συνοικίες Άγιος Γεώργιος Κοντός και Σωτήρος.

 

Ο τάφος 11 του Κιτίου – Σωτήρος θεωρείται ως ένας από τους πλουσιότερους τάφους σε κεραμικά σκεύη που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα.