Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Γύρω στο τέλος του 16^ου  και τις αρχές του 15^ου αι. π.Χ. εισήχθηκε στην Κύπρο η Κυπρομινωική γραφή. Πιστεύεται ότι οι Μινωίτες Κρήτες ήταν εκείνοι οι οποίοι έδωσαν στους Κυπρίους τη γραφή αυτή.  Το πολιτιστικό αυτό γεγονός έγινε είτε κατά τους σταθμούς των Κρητών στην Κύπρο είτε κατά τις επαφές τους στην Ουγκαρίτ της Συρίας, όπου Κρήτες και Κύπριοι ταξίδευαν συχνά για εμπορικούς σκοπούς.  Οι Κύπριοι στη συνέχεια προσάρμοσαν τη γραφή αυτή στις δικές τους ανάγκες – διοικητικές και άλλες – τις οποίες επέβαλε η ραγδαία εξέλιξη των κέντρων επεξεργασίας και εμπορίου του χαλκού στο νησί.  Η γραφή αυτή οφείλει το όνομά της στον σερ Άρθουρ Έβανς.  Ονομάστηκε έτσι, γιατί συγγενεύει με τη Γραμμική γραφή Α΄ της Κρήτης.  Χρησιμοποιήθηκε για μια γλώσσα άγνωστη σε μας και δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί ακόμη.  Κατά τη διάρκεια της Χαλκοκρατίας γνώρισε κάποιου είδους εξέλιξη. Από την πρωιμότερη μορφή της ελάχιστα κείμενα έχουν διασωθεί. Το αρχαιότερο από αυτά είναι ένα τμήμα πήλινης πινακίδας από την Έγκωμη με τρεις σειρές γράμματα. Τα περισσότερα δείγματα επιγραφών χρονολογούνται στο 14^ο και 13^ο αι. π.Χ. και προέρχονται κυρίως από την Έγκωμη αλλά και την Καλαβασό – Άγιος Δημήτριος.  Οι πινακίδες της Έγκωμης φέρουν επιγραφές και στις δύο όψεις τους οι οποίες χωρίζονταν σε δύο ίσες στήλες.  Οι γραφείς σχημάτιζαν τα σύμβολα της γραφής πιέζοντας μια οστέινη γραφίδα με μυτερή άκρη πάνω στην άψητη επιφάνεια του πηλού. Στη συνέχεια οι πινακίδες ψήνονταν.

Εκτός από τις πινακίδες που είχαν διοικητικό περιεχόμενο, έχουν βρεθεί και άλλα αντικείμενα που φέρουν Κυπρομινωική γραφή, όπως σφραγιδοκύλινδροι, πήλινα σφαιρίδια που χρησιμοποιούνταν μάλλον σε ιερά, μικρογραφίες ταλάντων χαλκού, πήλινα αγγεία, μεταλλικά κύπελλα, κ.ά.  Επίσης έχουν βρεθεί αρκετές οστέινες γραφίδες σε όλες τις θέσεις της  Ύστερης Εποχής του Χαλκού.  Με βάση τα δεδομένα αυτά εξάγεται το συμπέρασμα ότι η γνώση και η χρήση της γραφής ήταν διαδεδομένη σε ευρύ κοινωνικό επίπεδο παντού στο νησί, σε αντίθεση με το Αιγαίο, όπου η γραφή περιοριζόταν στον κύκλο των ανακτόρων.

 Η Κυπρομινωική χρησιμοποιήθηκε στη διάρκεια της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και στη συνέχεια έδωσε τη θέση της σε μια πιο εξελιγμένη μορφή γραφής, την Κυπροσυλλαβική, η οποία απέδιδε την ελληνική γλώσσα.

Κυπροσυλλαβική γραφή

Σε τάφο της νεκρόπολης στην Παλαίπαφο – Σκάλες η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε έναν οβελό (σούβλα) μήκους 84 εκ. περίπου, ο οποίος φέρει εγχάρακτη επιγραφή σε συλλαβική γραφή.  Η επιγραφή αποτελείται από πέντε γράμματα τα οποία δηλώνουν ένα ελληνικό κύριο όνομα σε γενική πτώση: O.pe.le.ta.u δηλαδή (του) Οφέλτη.  Το όνομα αυτό αποδίδεται στην αρκαδική διάλεκτο και αποτελεί την αρχαιότερη μαρτυρία για τη χρήση της ελληνικής γλώσσας στην Κύπρο.  Η γραφή που χρησιμοποιείται στην επιγραφή είναι η Κυπροσυλλαβική, η οποία αποτελεί μετεξέλιξη της Κυπρομινωικής γραφής. Η σημασία του ενεπίγραφου οβελού είναι πολύ μεγάλη, γιατί αποτελεί ιστορική μαρτυρία για την παρουσία Αρκάδων αποίκων στην Πάφο τον 11^ο αι. π.Χ.  Φανερώνει επίσης την προσήλωσή τους στη γλώσσα και τη διάλεκτό τους σε ένα περιβάλλον μη ελληνόφωνο, όπως ήταν τότε η Κύπρος.  Αφού υιοθέτησαν την Κυπρομινωική γραφή προσαρμόζοντάς την στη δική τους γλώσσα, δημιούργησαν τη συλλαβική γραφή, η οποία στη συνέχεια εξυπηρέτησε τους Κυπρίους για αρκετούς αιώνες.  Εικάζεται ότι η επινόηση αυτή πρέπει να ήταν προσωπικό επίτευγμα ενός προσώπου που ανήκε στην αριστοκρατική τάξη. 

Η Κυπροσυλλαβική γραφή αφού εκτόπισε την Κυπρομινωική, χρησιμοποιήθηκε για αρκετούς αιώνες παράλληλα με την ελληνική γραφή και τη φοινικική, για να παραμεριστεί στη συνέχεια και η ίδια από το ελληνικό αλφάβητο.  Τα τελευταία δείγματα της Κυπροσυλλαβικής γραφής στο νησί ανάγονται στον 3^ο αι. π.Χ.

Η Κυπροσυλλαβική γραφή αποκρυπτογραφήθηκε από τον ασσυριολόγο George Smith το 1871.  Η αποκρυπτογράφησή της βοήθησε στην ανάγνωση της Γραμμικής γραφής Β από τους Ventris και Chadwick κατά τη δεκαετία του 1950. 

Πηγή:

• Αποστολάκη Α., Σταμπόγλη E. (1997): Το αλφαβητάρι της Κύπρου, Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, Αθήνα.