Τρύφωνας άγιος
Ο προστάτης των αμπελουργών και γεωργών
Ο Άγιος Τρύφωνας, τη μνήμη του οποίου η Εκκλησία τιμά την 1η Φεβρουαρίου, θεωρείται ο προστάτης άγιος των αμπελουργών και των γεωργών. Ο Άγιος Τρύφων συνδέεται με την αμπελουργία, διότι καταγόταν από μία περιοχή, η οποία ήταν από τους μεγαλύτερους αμπελότοπους εκείνης της εποχής. Παρουσιάζεται μάλιστα στις νεώτερες αγιογραφίες να κρατά κλαδευτήρι. Άλλωστε η εορτή του Αγίου τον Φεβρουάριο συμπίπτει με την περίοδο κατά την οποία αρχίζει η σημαντικότερη αμπελουργική φροντίδα που είναι το κλάδεμα.
Γεννήθηκε στην Λάμψακο της Φρυγίας και έζησε στα χρόνια των βασιλέων Γορδιανού (238-244), Φιλίππου και Δεκίου. Καταγόταν από φτωχή οικογένεια και αναγκάστηκε για κάποιο διάστημα να βόσκει χήνες για να κερδίζει τα προς το ζην, ενώ παράλληλα μελετούσε την Αγία Γραφή. Στην εποχή του Δεκίου (249-251) ο Τρύφωνας συνελήφθηκε και ομολόγησε τον Χριστό. Ο έπαρχος διέταξε να τον συλλάβουν και να τον βασανίσουν δένοντάς τον σε ένα άλογο και σέρνοντάς τον σε δύσβατα μέρη. Έπειτα τον έσυραν γυμνό σε σιδερένια καρφιά, έκαψαν τις πλευρές του με αναμμένες λαμπάδες και στο τέλος τον αποκεφάλισαν.
Η γιορτή του ετελείτο στο Ναό του Αγίου Αποστόλου και Ευαγγελιστή Ιωάννη του Θεολόγου που βρισκόταν κοντά στην Εκκλησία της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη (Το 1461 οι Οθωμανοί τον κατεδάφισαν ολοσχερώς και στη θέση του οικοδόμησαν το Φατίχ τζαμί).
Εκκλησία του Αγίου Τρύφωνα στη Στενή Πάφου
Η Εκκλησία της Στενής είναι αφιερωμένη στον Άγιο Τρύφωνα. Ο ναός έχει κτιστεί το 1913 στο μέρος ακριβώς, όπου ήταν η πρώτη εκκλησία του χωριού, ένα μικρό κτίσμα το οποίο καταστράφηκε από πυρκαγιά, λόγω κάποιου ξεχασμένου αναμμένου κεριού ή καντηλιού. Κατά την διάρκεια των εργασιών για την ανέγερση του υφιστάμενου Ναού, όλοι οι κάτοικοι πρόσφεραν εθελοντική εργασία, άλλοι κουβαλώντας με τα ζώα τους πέτρες από την περιοχή του Μοναστηριού της Χρυσολακούρνας και άλλοι βοηθώντας ο καθένας σε ότι μπορούσε τους τεχνίτες που έκτιζαν την εκκλησία. Το καμπαναριό το οποίο είναι από τα ωραιότερα της περιοχής είναι εξ ολοκλήρου κτισμένο από πελεκητή σκληρή πέτρα της περιοχής, κτίστηκε το 1940, από τον φημισμένο τεχνίτη της εποχής εκείνης, Κωνσταντίνο Ζόππο και τον γιο του Δήμο, από την Γεροσκήπου.
Μέχρι την ανέγερση του καμπαναριού, ήταν ένας τρέμιθας έξω από την είσοδο του ναού όπου ήταν δεμένο πάνω σ' αυτό ένα σήμαντρο. Κοντά στο δέντρο αυτό υπήρχε μια μεγάλη πέτρα πάνω στην οποία ανέβαινε ο Δεσπότης (Μητροπολίτης) για να καβαλλικεύση στη «Μούλα» (θηλυκό Μουλάρι) του, όταν αναχωρούσε μετά που τελούσε την Θεία λειτουργία στην εκκλησία.
Τα χρήματα για την ανέγερση του καμπαναριού είχαν μαζευτεί από εισφορές Στενιωτών μεταναστών στην Νότιο Αφρική, που είχαν σταλεί στο χωριό για τον σκοπό αυτό.
Ο ναός έχει ανακαινισθεί το 1961 και το 1988.
Ανάκτηση της εικόνας του Αγίου Τρύφωνα από τα κατεχόμενα
Η Εκκλησία της Κύπρου ανέκτησε στις 16 Απριλίου 2016 εικόνα του Αγίου Τρύφωνα και παλαιό ασημένιο σταυρό λιτανείας, κειμήλια που εντοπίστηκαν σε οίκο δημοπρασιών της γερμανικής πόλης του Ντύσελντορφ. Η εικόνα βρισκόταν τοποθετημένη σε ναό της κατεχόμενης Κύπρου και μετά την τουρκική εισβολή κλάπηκε και εξάχθηκε παράνομα από το νησί για πώληση. Επίσης, ο ασημένιος σταυρός μετά την τουρκική εισβολή πήρε τον δρόμο της παράνομης πώλησής του στα παζάρια ξεπλύματος κλεμμένων πολιτιστικών αγαθών.
Η εικόνα του Αγίου Τρύφωνα 53,7Χ40 εκ. αγιογραφήθηκε στην Κύπρο από αξιόλογο αγιογράφο της σχολής του Ιωάννου Κορνάρου. Την εικόνα και το σταυρό εντόπισε η Εθνική Επιτροπή Πάταξης Σύλησης και Διακίνησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και αποφάσισε όπως προχωρήσει στη διεκδίκηση των δύο κειμηλίων μέσω της καταγγελίας της υπόθεσης στην Europol. Ωστόσο, μέχρι την ημέρα της δημοπρασίας (16 Απριλίου) η γερμανική αστυνομία δεν προέβη για άγνωστους λόγους στην κατάσχεση και επιστροφή των δύο κειμηλίων, γι’ αυτό και η Εκκλησία της Κύπρου διεκδίκησε και ανέκτησε κατά την δημοπρασία τα δύο αυτά κειμήλια.
Ο Άγιος Τρύφωνας εικονίζεται μετωπικός από τη μέση και πάνω, μέσα σε χρυσό φόντο με φυτικό περίγυρο. Φορεί κόκκινο ιμάτιο και μπλε χιτώνα. Στο δεξί του χέρι κρατάει τον εσταυρωμένο, κλαδευτήρι και κλαδί φοίνικα. Στο αριστερό του χέρι κρατεί λευκή χήνα και ενεπίγραφο ειλητάριο με απόσπασμα ευχής για την προστασία των κήπων. Στο κάτω μέρος της εικόνας αναγράφεται τμήμα της προσευχής του Αγίου κατά των παρασίτων και κατά των εντόμων που μαστίζουν τους κήπους, τα αμπέλια και τα περιβόλια. Τέλος αναγράφεται η κατασκευή της εικόνας επί αρχιεπισκοπίας του εθνομάρτυρα Αρχιεπισκόπου Κύπρου Κυπριανού και η ημερομηνία κατασκευής 1820. Είναι γνωστό ότι την περίοδο αυτή το νησί μαστιζόταν από σμήνη ακρίδων και βρούχων που στο πέρασμα τους κατέτρωγαν την πράσινη βλάστηση με καταστροφικές συνέπειες για τη γεωργία. Γι’ αυτόν τον λόγο ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός παρήγγειλε την κατασκευή μεγάλου αριθμού εικόνων του Αγίου Τρύφωνος προστάτη των κηπουρών και της γεωργίας, τις οποίες και μοίρασε σε ναούς όλης της Κύπρου ώστε να έλθει ο Άγιος αρωγός κατά της μάστιγας της ακρίδας.
Πηγή
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια