Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

 Μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Λέρνης κατατάγηκε στον Ελληνικό Στρατό Μέσης Ανατολής που συγκροτήθηκε μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς στην  Αίγυπτο. Μετά την κατάληψη των Αθηνών από τους Γερμανούς, ολόκληρη η Ελληνική Κυβέρνηση και ο Βασιλιάς μετέφεραν την έδρα τους στο Κάιρο. Ο Γιώργος Λέρνης που ζούσε στην Κύπρο τότε υπήρξε ένα από τα στελέχη του ΑΚΕΛ που κατατάχτηκαν στα συμμαχικά στρατεύματα μετά την απόφαση του κόμματος στις 16 Ιουνίου 1943 να καλέσει τα μέλη του να δηλωθούν ως εθελοντές. 

Η απόφαση του ΑΚΕΛ υπήρξε η ακόλουθη:

«Σήμερον συνήλθεν εις έκτακτον συνεδρίασιν η Κεντρική Επιτροπή του ΑΚΕΛ με κύριον θέμαν: Την ενεργοτέραν συμμετοχήν του Κόμματος εις την πολεμικήν προσπάθειαν. Η Κ.Ε. κατέληξεν ομοφώνως εις τας ακολούθους αποφάσεις: 1. Να γίνει έκκλησις προς όλα τα μέλη του Κόμματος δι’ εθελοντικήν κατάταξιν εις τας ενόπλους δυνάμεις προς ενίσχυσιν του αγώνος δι’ απελευθέρωσιν της Ελλάδος από την χιτλερικήν τυρρανίαν, απελευθέρωσιν των υποδούλων χωρών και εξασφάλισιν του εθνικο, πολιτικού και κοινωνικού μέλλοντος της Νήσου. 2. Το ζήτημα να τεθεί εις τας κομματικάς ομάδας, εις τας συνελεύσεις των κομματικών τομέων, εις τας επαρχιακάς συνδιασκέψεις και τέλος εις την παγκύπριον συνδιάσκεψιν, η οποία θα συγκροτηθεί εις Λεμεσόν, την 27ην Ιουνίου 1943, όπου και θα εγκριθεί ο πλήρης κατάλογος των εθελοντών του “Ανορθωτικού Κόμματος του Εργαζομένου Λαού”. 3. Όλα ανεξαιρέτως τα μέλη της Κ.Ε. – 17 τον αριθμόν – προσεφέρθησαν και επέμενον όπως επιτραπεί εις αυτά να καταλάβουν την θέσην εις τας τιμητικάς γραμμάς των ενόπλων συμμαχικών δυνάμεων. Κατόπιν προσεκτικής εξέτασης εκάστης κεχωρισμένης προτάσεως, απεφασίσθη όπως α) ορισμένα μέλη της Κ.Ε. υποχρεωθούν να παραμείνουν εις τας θέσεις των προς την συνέχισιν της κομματικής εργασίας και β) να επιτραπεί εις τα ακόλουθα μέλη της Κ.Ε. να εγγραφούν εις το Κυπριακόν Σύνταγμα: 1. Κώστας Παρτασίδης, 2. Ανδρέας Φάντης, 3. Μάρκος Μαρκουλλής, 4. Μίνως Περδίος, 5. Γεώργιος Λέρνης, 6. Χρίστος Σαββίδης, 7. Πρόδρομος Παπαβασιλείου, 8. Γεώργιος Λεβέντης, 9. Κώστας Σιακαλλής, 10. Βάσος Βασιλείου, 11. Χρίστος Κατσιαούνης.»

Η σύλληψη

Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας ο Λέρνης αιχμαλωτίστηκε για κάποιο χρονικό διάστημα από τους Βρετανούς στα λεγόμενα Mustafa Barracks στην Αλεξάνδρεια για την αριστερή κομουνιστική του δράση. Τον Απρίλη του 1944 εξάλλου οι στρατιώτες κι οι ναύτες που υπηρετούσαν στις Ελληνικές  Ένοπλες Δυνάμεις στην Αίγυπτο εξεγέρθηκαν, κατέλαβαν τα στρατόπεδα και τα πλοία τους προς υποστήριξη του ΕΑΜ. Κράτησαν για 20 μέρες, ώσπου οι Άγγλοι κι η ελληνική βασιλική «εξόριστη» κυβέρνηση κατέστειλαν βίαια την εξέγερση ,με αποτέλεσμα να διαλυθούν οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις. Ήδη από τις 10 Οκτωβρίου 1941 αριστερές δυνάμεις είχαν συγκροτήσει την Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ) στον Στρατό και στη συνέχεια ως παρακλάδια την Αντιφασιστική Οργάνωση Ναυτικού (ΑΟΝ) και την Αντιφασιστική Οργάνωση Αεροπορίας (ΑΟΑ). Η ΑΣΟ απευθυνόταν κυρίως στους απλούς στρατιώτες και ναύτες κι εξέδιδε την εφημερίδα «Αντιφασίστας».

Το 1943 εκδηλώθηκαν οι πρώτες σοβαρές κινητοποιήσεις μέσα στο στράτευμα με ηγετική δύναμη την ΑΣΟ. Τότε είχε γίνει μια προσπάθεια να αντικατασταθούν οι δημοκρατικοί αξιωματικοί με πιο έμπιστους στον βασιλιά Γεώργιο Β' αξιωματικούς.

Την ίδια περίοδο η Σοφία Λερνη πήγε στο Λίβανο και σπούδασε νοσηλευτική στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού. Μετά το τέλος του πολέμου ο Γιώργος Λέρνης επέστρεψε στην Κύπρο και επανασυνδέθηκε με την σύζυγό του. 

Αριστερά 

Η ιδεολογική τοποθέτηση του Γιώργου Λέρνη αλλά και η δράση του, είχαν ως αποτέλεσμα διώξεις και ταλαιπωρίες με αποκορύφωμα το διωγμό του από την Κύπρο, από τους Άγγλους  το 1949.  Κατέφυγε με τη σύζυγο του αρχικά στη Γαλλία και μέσω Ουγγαρίας κατέληξαν στην Πράγα. Εκεί η Σοφία φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Καρόλου της Πράγας. Πήρε το πτυχίο της το 1958 και συνέχισε στη μαιευτική και γυναικολογία, ασκώντας την ειδικότητά της για πέντε χρόνια.  Στην Πράγα απέκτησαν  και τα δύο παιδιά τους, τον Πάνο και τη Φαίδρα, οι οποίοι επίσης σπούδασαν ιατρική.

Η ζωή του Γιώργου και Σοφίας Λέρνη στην Πράγα, υπήρξε πολυτάραχη και περιπετειώδης λόγω της  δράσης που ανέπτυξαν. Τα χρόνια εκείνα, παρά τις δυσκολίες, ξεκίνησαν μια ελληνική ραδιοφωνική εκπομπή, προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο στους Έλληνες αποδήμους. Είχαν επίσης επαφές με σημαντικές μορφές της διανόησης και το σπίτι τους συγκέντρωνε ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών.

Πετροβολάτε  τον ήλιο;

Σε κείμενο που έγραψε ο ακαδημαϊκός Νίκος Τριμικλινιώτης για το Γιώργο Λέρνη κάνει εκτενή αναφορά στις προσπάθειες του για την ίδρυση του Εμπορικού Λυκείου Αμμοχώστου με κύριο γνώμονα να λειτουργήσει ως ένα δικοινοτικό, δημοκρατικό σχολείο. Ξεκίνησε ως ιδιωτικό σχολείο από τον Αντώνη Σιακαλή με την επωνυμία ‘Εμπορικό Λύκειο Αμμοχώστου‘ (1932). Σε αυτό φοιτούσαν κυρίως φτωχά παιδιά από την Αμμοχωστο και τα γύρω χωριά που δεν είχαν να πληρώσουν ακριβά δίδακτρα. Το 1961, έγινε κρατικό και μετονομάστηκε σε ‘Β’ Γυμνάσιο Αμμοχώστου, όπου πρόσφερε 6 τάξεις με ένα εμπορικό κλάδο εκπαίδευσης.

Ο Λέρνης έγραψε σχετικό βιβλίο με τίτλο «Η προσπάθεια για ένα νέο σχολείο εργασίας στο Βαρώσι» από το Λεύκωμα  εμπορικού Λυκείου Αμμοχώστου (επιμ. Λοΐζος Δημητρίου, 1995). Το  κείμενο πρωτοδοσιεύτηκε στη Χαραυγή το 1981.

Πρόκειται για μια αφήγηση που έγραψε 46 χρόνια μετά από το 1935, όταν ως νεαρός επαναστάτης δάσκαλος, εμπνευσμένος, ή «παθιασμένος» όπως τον χαρακτηρίζει στο βιβλίο του ο αείμνηστος Λοΐζος Δημητρίου (Το οδοιπορικό μιας Ζωής, 2013). Ξεκινά με  μια εξαιρετική προσπάθεια στο δικοινοτικό σχολείο με καμιά πεντακοσιά μαθητές, ανάμεσα στους οποίου το ένα τέταρτο είναι Τουρκοκύπριοι και  ένας Τουρκοκύπριος καθηγητής. Το σχολείο μάλιστα παίρνει τον τίτλο «αριστερό σχολείο» διότι είναι εργατικό σχολείο με όραμα κι έμπνευση.  Ιδρύει τότε τη «Μαθητική Φωνή» και το «Μαθητικό δικαστήριο» που «δεν τιμωρεί τον συμμαθητή μας φταίχτη», αλλά τον βοηθά να κατανοήσει ότι «η πράξη αυτή δε πρέπει να ξαναβρεί θέση στη μαθητική κοινότητα» (Λέρνης, σελ. 49).

Πρόκειται για ένα επαναστατικό πρότυπο που δημιουργεί τα δεδομένα για υποδιοίκηση και πραγματική δημοκρατία.

- «Πετροβολάτε τον ήλιο κύριε Λέρνη», του έλεγαν. 

Αυτός απαντούσε:

- «Το ξέρουμε. Ξέρουμε όμως, πως, λόγω της βαρύτητα, οι πέτρες ξαναπέφτουν και σίγουρα κάποια κεφάλια θα βρούνε! Κι όσο περισσότερο τόσο το καλύτερο. Άλλωστε μαλακές είναι..» (Λέρνης, σελ. 46)

Πετροβολώντας τον ήλιο όμως κάνει τους μαθητές, όπως το ποιηματάκι του Κίτσου Λακκίδη γραμμένο τον Νιόβρη του 1939,  να αισθάνονται ότι διώχνουν τους εφιάλτες» και να «νικούν το σκοτάδι». Κι έτσι γεννιέται, «Κύμα μεγάλο  που μας ξανανοίγει το δρόμο του φωτός!» (Λέρνης, σελ. 52)

Πηγές:

• Επικήδειος στη Σοφία Λέρνη-ΠΟΓΟ 
• Νίκος Τριμικλινιώτης: Πετροβολώντας τον ήλιο
• Συνέντευξη με την Φαίδρα Λέρνη, κόρη του Γεωργίου και της Σοφίας Λέρνη  
• Δημήτριος Κατσικώστας: Ο Ελληνικός Στρατός στην Εξορία