Πανταζής Παντελάκης

Ο επικεφαλής του Εφεδρικού Σώματος

Αξιωματικός της Εθνικής Φρουράς που διορίστηκε επικεφαλής του Εφεδρικού Σώματος, που συγκροτήθηκε με σκοπό την αναχαίτιση των παράνομων ενεργειών της ΕΟΚΑ Β’ τον Απρίλιο του 1973. Αφυπηρέτησε ως υποστράτηγος. Πέθανε στις 13 Δεκεμβρίου 2021.

Ο Παντελάκης Πανταζής γεννήθηκε στην Αμμόχωστο στις 20 Μαρτίου 1936. Φοίτησε στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου από το οποίο αποφοίτησε το 1955. Την 1η Σεπτεμβρίου 1955 έγινε δεκτός μαζί με άλλους 7 Κύπριους στη Σχολή Ευελπίδων στην Αθήνα από την οποία το 1958 αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός. Εντάχθηκε στον ελληνικό στρατό αλλά αρχές του Γεννάρη του 1959 "λιποτακτεί" και επιστρέφει στην Κύπρο όπου εντάσσεται στις τάξεις της ΕΟΚΑ. Στην Κύπρο επιστρέφει με πλαστό διαβατήριο που του παραχώρησε η Εληνική Κυβέρνηση με το όνομα Αντώνης Αντωνιάδης. Αναλαμβάνει ως συγκροτηματάρχης της ΕΟΚΑ στην περιοχή Πιτσιλιάς με το ψευδώνυμο Φάνος. Δεν έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις της ΕΟΚΑ αφού το Φεβρουάριο του 1959 ξεκίνησαν οι συνομιλίες στη Ζυρίχη οπότε υπήρξε εκεχειρία.

Μετά την κατάληξη των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου μετέβη ξανά στην Ελλάδα και πάλιν με πλαστό διαβατήριο με το όνομα Ανδρέας Μιχαήλ Λόης και επανεντάχθηκε στον Ελληνικό στρατό. Υπηρέστησε σε μονάδες στη Αττική, στη Χαλκίδα και στην Κομοτηνή.

Το Μάρτιο του 1961 παραιτήθηκε από τον Ελληνικό Στρατό και επέστρεψε στην Κύπρο με το βαθμό του Λοχαγού και εντάχθηκε στο νεοσύστατο Κυπριακό Στρατό, όπως προνοούσαν οι συνθήκες Ζυρίχης -Λονδίνου. Μαζί με άλλους πέντε αξιωματικούς αποτέλεσαν τον πρώτο Ε/κ πυρήνα του Κυπριακού Στρατού ο οποίος ήταν μεικτός αφού σε αυτόν υπηρετούσαν και Τουρκοκύπριοι. Ως γνωστό ο πρώτος υπουργός Άμυνας ήταν ο Τ/κ Οσμάν Ορέκ. Τον επόμενο χρόνο το Ε/κ κλιμάκιο αξιωματικών του Κυπριακού Στρατού συμπλήρωσαν οι λοχαγοί Τάσος Μάρκου και Ανδρέας Αυγουστής.

Εθνική Φρουρα

Το 1964 μετά τις διακοινοτικές ταραχές ιδρύθηκε η Εθνική Φρουρά και ο Παντελάκης Πανταζής αποτέλεσε ένα από τα πρώτα στελέχη της.

Υπηρέτησε στην Εθνική Φρουρά μέχρι την 31η Μαρτίου 1973 βρισκόμενος συχνά σε ρήξη με τους ελλαδίτες αξιωματικούς της κυρίως μετά την επιβολή της Δικτατορίας στην Ελλάδα. Πίστευε ότι η Εθνική Φρουρά που ιδρύθηκε κάτω από ιδιάζουσες συνθήκες μετά τις Διακοινοτικές Ταραχές του 1963 έπρεπε να διαλυθεί από τον Αρχιεπίσκοπο γιατί μετά τη Δικτατορία στην Ελλάδα είχε μετατραπεί σε "εκτροφείο παρανομίας" όπως αναφέρει σε βιβλίο που έγραψε αργότερα. Διαφώνησε επίσης κάθετα με την ίδρυση της ΕΟΚΑ Β.

Εφεδρικό

Στις 13 Μαρτίου 1973 ο Παντελάκης Πανταζής κλήθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο στο Προεδρικό Μέγαρο και του ζητήθηκε να αναλάβει τη Διοίκηση του Εφεδρικού Σώματος για να ταχθεί εναντίον της ΕΟΚΑ Β. Παραιτήθηκε έτσι από την Εθνική Φρουρά για να ενταχθεί στην Κυπριακή Αστυνομία.

Το Εφεδρικό ιδρύθηκε το 1973 με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου με ηγέτη τον Παντελάκη Πανταζή, πλαισιωμένο από με εννέα Λοχαγούς της Εθνικής Φρουράς. Τους:

Νίκο Βαρναβίδη
Ευτύχιο Σαλάτα
Κώστα Παπακώστα
Τάκη Τσαγκάρη
Νίκο Παστελλόπουλο
Χρυσάφη Χρυσάφη
Χριστάκη Μασωνίδη
Σάββα Σολωμού
Άγη Ιωακείμ

Ήταν μια ευέλικτη αστυνομική μονάδα, στελεχωμένη από αστυνομικούς προσκείμενους στον Πρόεδρο Μακάριο και οργανωμένη στα πρότυπα του στρατού. Ήταν εξοπλισμένη με ό,τι πιο σύγχρονο για την εποχή εκείνη. Όπλα, αυτοκίνητα και αυτόνομο δίκτυο ασυρμάτων. Αριθμητική δύναμη μόνο 330 άνδρες. Λειτουργούσε, όπως ακριβώς ο στρατός. Όπως ανέφερε ένας εκ των λογαχών της ο Κώστας Παπακώστας "κοιμόμασταν και τρώγαμε στο στρατόπεδο. Καθήκον 24 ώρες το 24ωρο και έτοιμοι να αναχωρήσουμε για επιχειρήσεις ανά πάσα στιγμή. Δεν υπήρχε ωράριο".

«Τα άλογα είναι στο στάβλο»

Το Εφεδρικό υπό την ηγεσία Πανταζή πέτυχε στην αποστολή του, αν και σε αρκετές περιπτώσεις κατηγορήθηκε για υπερμετρη βία και βασανιστήρια σε κρατουμένους.

Στις 9 Αυγούστου 1973 το Εφεδρικό Σώμα κατάφερε να συλλάβει τον υπαρχηγό της ΕΟΚΑ Β Σταύρο Σταύρου Σύρο στη Λεμεσό μετά από συντονισμένη επιχείρηση. Κατά τη διάρκεια της συλληψης έπεσαν στα χέρια του Εφεδρικού έγγραφα της ΕΟΚΑ Β σε σχέση με το σχέδιο Απόλλων το οποίο σύμφωνα με τα γραφόμενα στο βιβλίο του Παντελάκη Πανταζή αποτελούσε ένα σχέδιο Πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου. Προνοούσε επιθέσεις εναντίον Κυβερνητικών Κτηρίων, Αστυνομικών Σταθμών, ΑΤΗΚ, ΡΙΚ, ΑΗΚ και του Αεροδρομίου Λευκωσίας. Το σχέδιο θα συνέδραμε η Εθνική Φρουρά αλλά δεν θα επλήττοντο θέσεις Τουρκοκυπρίων. Θα ακολουθούσαν συλλήψεις Μακαριακών στοιχείων τα οποία θα ετοποθετούντο σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως.

Κατά τη διάρκεια της διετούς δράσης του έφερε σε πέρας με επιτυχία δεκάδες επιχειρήσεις. Όπως ανέφερε αργότερα σε συνέντευξη του ο Κώστας Παπακώστας, μετέπειτα Υπουργός Άυμνας επί διακυβέρνησης Χριστόφια, 'μια επιχείρηση του Εφεδρικού ήταν σημαδιακή αν και για τους περισσότερους ίσως να είναι άγνωστη. Έμελλε όμως η συγκεκριμένη επιχείρηση να αποβεί καθοριστική και να επηρεάσει τις εξελίξεις που ακολούθησαν. Η επιχείρηση έφερε την ονομασία «Τα άλογα είναι στο στάβλο».

Την Πέμπτη 11 Ιουλίου 1974 το εφεδρικό συνέλαβε τον τότε ηγέτη της ΕΟΚΑ Β Λευτέρη Παπαδόπουλο (διαδέκτηκε τον Γεώργιο Καρούσο στην ηγεσία της Οργάνωσης) σε σπίτι στη Δασούπολη. Είχε προγραμματισθεί στην οδό Ανδρέα Αβρααμίδη συγκέντρωση στελεχών της ΕΟΚΑ Β. Συνελήφθησαν πέραν του Λευτέρη Παπαδόπουλου, ο λοχαγός της Εθνικής Φρουράς Ανδρέας Παπαπέτρου, ο δικηγόρος Κυριάκος Σαβεριάδης, ο οικονομολόγος Αρης Χατζηγεωργίου και ο ιδιοκτήτης της οικίας Γεώργιος Μίτσιγγας.

Τέσσερις μέρες μετά την πλήρη εξάρθρωση της ΕΟΚΑ Β πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα από την Ελληνική Χούντα και ακολούθησε η Εισβολή.

Επιστροφή στην Εθνική Φρουρά

Κατά τη διάρκεια της Εισβολής ο Παντελάκης Πανταζής ανέλαβε δράση με το Τάγμα που βρισκόταν στο Παλιομέτοχο. Οι πρώτες οδηγίες ήταν να κινηθούν προς Λάπηθο -Καραβά και στη συνέχεια προς το χωριό Τριμύθι. Στόχος στην περιοχή Μύρτου -Διόριος, όπως ο ίδιος αναφέρει στο βιβλίο του 'Το οδοιπορικό μας Μοιρασμένης Πατρίδας" ήταν να ενωθούν με το Τάγμα 281. Το τάγμα δέχθηκε αεροπορική επίθεση στο χωριό Ελιά. Ο Παντελάκης Πανταζής τραυματίστηκε στο χέρι από σφαίρα που εξοστρακίστηκε και μεταφέρθηκε αρχικά στο νοσοκομείο Λαπήθου και στη συνέχεια στο νοσοκομείο Λευκωσίας όπου εγχειρίστηκε.

Ο Παντελάκης Πανταζής μετά την Εισβολή επέστρεψε στην Εθνική Φρουρά όπου υπηρέτησε σε διάφορα πόστα. Αφυπηρέτησε με το βαθμό του υποστράτηγου.

Το Βιβλίο

Το Δεκέμβριο του 2019 ο Πανταζής Παντελάκης εξέδωσε από τις εκδόσεις Επιφανίου ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο με τίτλο "Το οδοιπορικό μιας μοιρασμένης Πατρίδας". Στον πρόλογο του βιβλίου αναφερει: "Έζησα τα ιστορικά, πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα από την αρχή της ανεξαρτησίας της Κύπρου υπηρετώντας στον νεοσύστατο στρατό της Δημοκρατίας. Εκ της θέσεώς μου είχα την δυνατότητα να γνωρίζω πάρα πολλά. Ό,τι καταγράφω σ' αυτές τις σελίδες, φρονώ εν πλήρει επιγνώσει ότι είναι έγκυρο και νόμιμο και κατ' επέκταση αντικειμενικό και αληθινό".

Πηγές