Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Εργοστάσιο στην περιοχή Λατσιών. Το Αστρασόλ ξεκίνησε τη λειτουργία του ως ένα εργοστάσιο κατασκευής σόλων για παπούτσια εντός οικιστικής ζώνης το 1976. Καταγγελθηκε στην πορεία για έκλυση καρκινογόνων ουσιών και συγκεκριμένα της ουσίας διχλωρομεθάνιο, από την οποία επηρέαστηκε η υγεία δύο περιοχών γύρω από το εργοστάσιο. Μέχρι στιγμής έχουν αποβιώσει 67 πρόσωπα από καρκίνο, ενώ υπάρχουν ακόμη 47 πάσχοντες.

Το εργοστάσιο έκλεισε το 2009. Το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας κατόπιν προσφυγής 22 οικογενειών, με απόφαση του στις 29 Δεκεμβρίου 2017 έκρινε  πως αποδείχθηκε στον απαιτούμενο βαθμό, ότι η λειτουργία του εργοστασίου της Astrasol προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στην υγεία και ευημερία των εναγόντων, που κατοικούσαν γύρω από αυτό ως επίσης ότι η εκπομπή από τα φουγάρα του εν λόγω εργοστασίου της καρκινογόνου ουσίας «διχλωρομεθάνιο» από το 1976 μέχρι το 2009 προξένησε σύμπλεγμα καρκίνου στην περιοχή γύρω από το εργοστάσιο. Απέδωσε ευθύνη «για πρόκληση καρκίνου λόγω ενεργειών ή παραλείψεων» εναντίον τριών εναγομένων και συγκεκριμένα του Φοίβου Λιασή, της Αστρασόλ Λτδ και της Κυπριακής  Δημοκρατίας, επιδικάζοντας αργότερα εναντίον τους αποζημιώσεις.

Σε σχέση με την Κυπριακή Δημοκρατία έκρινε ειδικότερα ότι το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας και το Τμήμα Πολεοδομίας ευθύνονται έναντι όλων των εναγόντων για παράβαση των θέσμιων καθηκόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας όπως αυτά πηγάζουν από τις νομοθεσίες περί ελέγχου της ρύπανσης, αφού είχε παραχωρηθεί στο εργοστάσιο πιστοποιητικό εγγραφής διεργασίας και άδεια εκπομπής αερίων αποβλήτων χωρίς να έχει εξασφαλιστεί προηγουμένως σχετική πολεοδομική άδεια και ενώ ο υπουργός Εργασίας γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει ότι η εξασφάλιση τέτοιας άδειας δεν ήταν νομικά εφικτή στην εν λόγω αστική περιοχή. Τα κρούσματα σε άτομα που  προσβλήθηκαν από καρκίνο  διέμεναν σε κοντινή απόσταση από το Astrasol, αφού οι οικίες τους έχουν ταχυδρομικούς κωδικούς «2220» και «2221». Μάλιστα, προστίθεται ότι το αρμόδιο Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας από την 1η Ιουλίου 1999, που εκδόθηκε πιστοποιητικό εγγραφής διεργασίας, μέχρι και τη λήξη του στις 30 Ιουνίου 2004, παρέλειψε να προβεί σε οποιανδήποτε μέτρηση εκπομπής των αερίων αποβλήτων του εργοστασίου της Astrasol, παρά τη νομική του υποχρέωση να ελέγχει την ρύπανση της ατμόσφαιρας.

Μελέτη 

Η απόφαση του Δικαστηρίου στηρίχθηκε στη  μελέτη των Δρ Μιχάλη Βωνιάτη και Δρ Κωνσταντίνου Μακρή για το Astrasol και το διχλωρομεθάνιο η οποία δημοσιεύτηκε στο «European Journal of Public Health», ενώ συνέτεινε τα μέγιστα για την τοποθέτηση της εν λόγω χημικής ουσίας στην επικαιροποιημένη λίστα ουσιών που σχετίζονται με καρκινογενέσεις

Όπως είχε καταθέσει ο Δρ Κωνσταντίνος Μακρής στο δικαστήριο, το 2012 -τρία χρόνια μετά την αναστολή της λειτουργίας του Astrasol- είχε λάβει εντολή από την επιτροπή καρκινοπαθών Λατσιών να διερευνήσει τυχόν ύπαρξη συμπλέγματος καρκίνου στην περιοχή γύρω από το εργοστάσιο. Η συλλογή στοιχείων έγινε το 2013. Η ομάδα του, σχεδίασε την μεθοδολογία διερεύνησης στην περιοχή γύρω από το σημείο μηδέν, δηλαδή το εργοστάσιο Astrasol και σε ακτίνα 500 μέτρων από αυτό.  Σχεδιάστηκε η αναδρομική συγκριτική πληθυσμιακή μελέτη ομάδας ασθενών με καρκίνο από το εργοστάσιο Astrasol και της διαχρονικά παρατηρούμενης επίπτωσης περιστατικών καρκίνου δηλωμένων στα αρχεία καρκίνου του Υπουργείου Υγείας από συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές, όπως τους Δήμους Λατσιών, Αγλαντζιάς, Αγίου Δομετίου, Επαρχίας Λευκωσίας, αλλά και ολόκληρης της Κύπρου κατά τα έτη 1998 μέχρι και το 2008. Η μελέτη πήρε σχετική άδεια από την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Τα πληθυσμιακά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν, λήφθηκαν από το Αρχείο Πληθυσμού της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Μάϊο του 2012. Τα κριτήρια εισδοχής στη μελέτη, ήταν εθελοντές που διέμεναν ή εργάζονταν κοντά στο εργοστάσιο της Astrasol και διαγνώστηκαν με οποιονδήποτε τύπο καρκίνου μεταξύ των ετών 1998-2008.

Εντοπίστηκαν συνολικά 82 περιστατικά καρκίνου που δέχτηκαν να συμμετάσχουν στη μελέτη από ένα σύνολο πέραν των 90 περιστατικών. Όπως γίνεται αντιληπτό, λόγω της εθελοντικής φύσης της έρευνας και της ευαισθησίας του θέματος, υπήρχαν περιπτώσεις καρκινοπαθών που δεν ήθελαν να συμμετάσχουν ή δεν ενέπιπταν στα κριτήρια της μελέτης, η οποία κάλυπτε την περίοδο 1998-2008. Κάποιοι από τους 82 είχαν παρουσιάσει καρκίνο μετά το 2008.

Συνέχεια στο δικαστήριο 

Οι 22 οικογένειες, παρά τη δικαστική τους δικαίωση το 2017, μέχρι στιγμής δεν έχουν αποζημιωθεί για τα όσα έχουν υποστεί. Αν και ως γνωστόν επιδικάστηκαν αποζημιώσεις περί τις 50.000 ευρώ για κάθε ένα από τα θύματα του τοξικού διχλωρομεθανίου, εντούτοις η Νομική Υπηρεσία έκανε έφεση αλλά και αίτημα αναστολής αποζημιώσεων. Η Γενική Εισαγγελία έκρινε ως «έκδηλα υπερβολικά τα ποσά" . Η ακρόαση της έφεσης ενώπιον του Ανωτάτου (προηγήθηκε αναβολή αρχές Νοεμβρίου) είναι ορισμένη για τα τέλη του προσεχούς Ιανουαρίου (24/01).

Το θετικό είναι ότι με την αντέφεση που έγινε από τις 22 οικογένειες, υπάρχει η πιθανότητα το δευτεροβάθμιο δικαστικό όργανο να αυξήσει το χρηματικό ποσό της αποζημίωσης.

Ο αγώνας συνεχίζεται…

Ο Ιωνάς Κκαϊλής, κάτοικος της περιοχής είναι επικεφαλής της ομάδας για απονομή δικαιοσύνης. Ο ίδιος έχει χάσει τη γυναίκα του από καρκίνο.  Δικηγόρος των κατοίκων είναι ο  Γιώργος Καραπατάκης.