Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Τρίκλιτη ξυλόστεγη εκκλησία με εσωτερικές διαστάσεις 19,80 Χ 8,30 μ. Η εκκλησία χωρίζεται σε τρία κλίτη από δυο τοξοστοιχίες που στηρίζονται σε τρεις κολόνες κι ένα πεσσό η κάθε μια. Οι πεσσοί βρίσκονται στα δυτικά και αποτελούν το αρχικό δυτικό όριο της εκκλησίας. Αρχικά ήταν τμήμα του δυτικού τοίχου. Η επέκταση της εκκλησίας έγινε στα 1763, όπως αναφέρει η κτιτορική επιγραφή πάνω από τη δυτική είσοδο του ναού. Το αρχικό μήκος της εκκλησίας ήταν περίπου 16 μ. Το 1952 υπερυψώθηκαν ο βόρειος και ο νότιος τοίχος του ναού και μειώθηκε η κλίση της στέγης και αντικαταστάθηκαν τα αγκιστρωτά κεραμίδια της στέγης με κεραμίδια «γαλλικού» τύπου. Τότε φαίνεται έγινε και το πρόστεγο, μπροστά στη δυτική είσοδο της εκκλησίας.

Το κεντρικό κλίτος καταλήγει σε ημικυκλική αψίδα εγγεγραμμένη στο πάχος του ανατολικού τοίχου. Η αψίδα έχει χορδή 2,50 μ. και βέλος 1,27 μ. Οι πλάγιοι τοίχοι έχουν πάχος 0,75 μ. και ο δυτικός και ο ανατολικός 0,50 μ. Υπήρχαν τρεις θύρες, στο μέσο του δυτικού, του νότιου και του βόρειου τοίχου. Τα παράθυρα στον βόρειο και τον νότιο τοίχο είναι νεότερα.

Σύμφωνα μ' επιγραφή που σώθηκε σε σανίδι της αρχικής στέγης της εκκλησίας, αυτή κτίσθηκε στα 1560. Σύγχρονο με την εκκλησία είναι και το εικονοστάσιο, όπως και μερικές από τις εικόνες της Μεγάλης Δέησης που σώθηκαν.

Στην εκκλησία σώζονται τοιχογραφίες της δεκαετίας 1560 -1570 στην αψίδα και στις δυο τοξοστοιχίες. Στους μακρούς τοίχους δεν σώθηκαν τοιχογραφίες. Στον δυτικό τοίχο όμως, που κατεδαφίσθηκε για να επεκταθεί η εκκλησία στα δυτικά το 1763, υπήρχαν τοιχογραφίες και συγκεκριμένα η Δευτέρα Παρουσία όπως φαίνεται από τα υπολείμματα στους δυο πεσσούς.

Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται η Θεοτόκος στον τύπο της Βλαχερνίτισσας ανάμεσα στους αρχαγγέλους που θυμιούν γονυπετείς. Πιο κάτω στον ημικυλινδρικό τοίχο εικονίζεται η Μετάληψη των Αποστόλων. Στη σκηνή «Πίετε εξ αυτού πάντες» επικεφαλής του ομίλου των αποστόλων είναι ο Ιωάννης και όχι ο Παύλος. Πιο κάτω είναι ζωγραφισμένοι οι ιεράρχες Σπυρίδων, Γρηγόριος ο Θεολόγος, Χρυσόστομος, Βασίλειος, Αθανάσιος και Επιφάνιος. Κάτω από το παράθυρο της αψίδας, η διεύρυνση του οποίου κατέστρεψε τους αγίους Βασίλειο και Χρυσόστομο, εικονίζεται Αγία Τράπεζα και δεξιά και αριστερά από ένα εξαπτέρυγο.

Το μεγαλύτερο μέρος της νότιας τοξοστοιχίας και από τις δυο πλευρές, καλύπτεται με σκηνές που αναφέρονται στη ζωή του Προδρόμου. Στη βόρεια πλευρά της νότιας τοξοστοιχίας είναι ζωγραφισμένες οι ακόλουθες σκηνές (από ανατολικά προς τα δυτικά): Φιλοξενία του Αβραάμ και χαμηλότερα οι άγιοι Ιωάννης ο Λαμπαδιστής και Στέφανος ο Πρωτομάρτυς. Ακολουθούν το όραμα του Ζαχαρία, η Γέννηση του Προδρόμου και κάτω απ' αυτήν, η Ονοματοδοσία, η Ελισάβετ με τον μικρό Πρόδρομο, ο Πρόδρομος στην έρημο, επίσκεψη των Φαρισαίων και Σαδδουκαίων στον Πρόδρομο, το κήρυγμα του Προδρόμου, ο Πρόδρομος μπροστά στον Ηρώδη, η απότομη της κεφαλής του Προδρόμου και ο ενταφιασμός. Στο δυτικό άκρο υπάρχει κομμάτι από τη Δευτέρα Παρουσία. Πάνω από τη δεύτερη, από τ' ανατολικά, κολόνα, και κάτω από το Κήρυγμα του Προδρόμου, εικονίζεται η Βάπτιση του Χριστού. Η σκηνή πάνω από την τρίτη κολόνα κρύβεται από τον δεσποτικό θρόνο.

Στη νότια πλευρά της τοξοστοιχίας είναι ζωγραφισμένες διάφορες σκηνές. Οι σκηνές πάνω από το ανατολικό τόξο καταστράφηκαν. Εκείνες που βρίσκονται ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο τόξο κρύβονται από το εικονοστάσιο. Οι σκηνές που σώζονται είναι τμήμα από τη Δευτέρα Παρουσία, ο Ιησούς πειραζόμενος από το διάβολο, ο Ιησούς διακονούμενος από τους αγγέλους, οι στρατιώτες έρχονται στον Πρόδρομο, ο Πρόδρομος βαπτίζει, ο Ιησούς έρχεται στον Πρόδρομο. Κάτω από τις σκηνές της βάπτισης του λαού από τον Πρόδρομο και της συνάντησης του Χριστού με τον Πρόδρομο, εικονίζεται ο Δανιήλ στον Λάκκο των Λεόντων. Κάτω από τη σκηνή του πειρασμού του Ιησού εικονίζεται αδιάγνωστος άγιος.

Στα εσωρράχια των τόξων της νότιας τοξοστοιχίας εικονίζονται (από τα δυτικά στ' ανατολικά) η Κεκλεισμένη Πύλη, ο Δανιήλ, οι άγιοι Μηνάς, Βίκτωρ, Βικέντιος στο δυτικό τόξο, Σέργιος, αδιάγνωστος άγιος, ίσως ο Βάκχος, Τρύφων, αδιάγνωστος, Ανίκητος, αδιάγνωστος. Στο επόμενο οι Διομήδης, Ιωάννης και τέσσερις αδιάγνωστοι άγιοι. Στο δεύτερο από τ' ανατολικά δυο άγιοι αδιάγνωστοι, και ο Τριφύλλιος στο εσωρράχιο του ανατολικού τόξου. Οι αδιάγνωστοι άγιοι στα εσωρράχια των τόξων ανήκουν ίσως στον κύκλο των αγίων Αναργύρων που περιλαμβάνει τους αγίους: Κοσμά, Δαμιανό, Κύρο, Ιωάννη, Σαμψών, Διομήδη, Θαλέλαιο, Μώκιο, Ανίκητο, Παντελεήμονα, Ερμόλαο και Τρύφωνα.

Στη νότια πλευρά της βόρειας τοξοστοιχίας εικονίζονται οι ακόλουθες σκηνές (από τα δυτικά στ' ανατολικά): τμήμα από τη Δευτέρα Παρουσία, ο Επιτάφιος θρήνος, ο Ενταφιασμός, η εις Άδου Κάθοδος, η Ανάσταση, «Μη μου άπτου», «Μαρία Χαίρε», ο Πέτρος και ο Ιωάννης μπροστά στο Κενό Μνημείο, σκηνή κατεστραμμένη, η Αποστολή των Μαθητών στο κήρυγμα, Ψηλάφηση του Θωμά, Μυστικός Δείπνος, σκηνή κατεστραμμένη. Κάτω από τον Ενταφιασμό και την εις Άδου Κάθοδο εικονίζεται η θεραπεία του Παραλύτου, κάτω από τις σκηνές «Μαρία Χαίρε» και του Πέτρου και Ιωάννη μπροστά στο Κενό Μνημείο, εικονίζεται ο Ιησούς και η Σαμαρείτις και κάτω από την Αποστολή των Μαθητών και τη Ψηλάφηση του Θωμά, n θεραπεία του Τυφλού.

Στη βόρεια πλευρά της βόρειας τοξοστοιχίας εικονίζονται οι ακόλουθες σκηνές (από τ' ανατολικά στα δυτικά): Στο ανατολικό άκρο αδιάγνωστος προφήτης, κατεστραμμένη σκηνή, η θαυμαστή αλιεία, δυο αδιάγνωστες σκηνές, και κάτω απ' αυτές η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου, η θεραπεία της πενθεράς του Πέτρου (;), σκηνή κατεστραμμένη, η Ανάληψη, η Πεντηκοστή και κάτω απ' αυτές η παραβολή των Δέκα Παρθένων, η θεραπεία της Αιμορροούσας, η Ανάσταση της κόρης του Ιαείρου, η θεραπεία των δέκα λεπρών και ο Ζακχαίος, και κάτω απ' αυτές η θεραπεία των δυο δαιμονιζόμενων, σκηνή κατεστραμμένη και τμήμα από τη Δευτέρα Παρουσία.

Στα εσωρράχια των τόξων εικονίζονται οι ακόλουθοι άγιοι: Στο ανατολικό ο άγιος Ευτύχιος, κόσμημα, αδιάγνωστη αγία. Στο δεύτερο από τ' ανατολικά η Αναστασία η Ρωμαία, αδιάγνωστες αγίες, αγία Βαρβάρα και αγία Ειρήνη. Στο εσωρράχιο του τρίτου από τα ανατολικά τόξου Νικόλαος ο Στρατηλάτης, Θεόδωρος ο Στρατηλάτης, Θεόδωρος Τήρων, Νέστωρ, Αυξέντιος και Ευγένιος, στο εσωρράχιο του τετάρτου από τ' ανατολικά τόξου, αδιάγνωστος άγιος, άγιος Αρτέμιος και τμήμα από τη Δευτέρα Παρουσία. Στις κολόνες που στηρίζουν τα τόξα εικονίζονται όρθιοι άγιοι.