Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Κιός- Kios.  Xωριό της επαρχίας Πάφου, περί τα 32 χμ. βορειοανατολικά της πόλης της Πάφου. Hταν τουρκοκυπριακό χωριό με την ονομασία Ιστιτζιόν. Γειτονεύει με μερικά άλλα  τουρκοκυπριακά χωριά, όπως τη Ζαχαριά, τη Μελάνδρα, τη Μελάδεια, την Τριμιθούσα και τη Σαραμά.

Η Κιός είναι κτισμένη σε μέσο υψόμετρο 435 μέτρων. Στα ανατολικά του χωριού το τοπίο είναι απότομο και οι κοιλάδες στενές ενώ στα δυτικά είναι σχετικά ήπιο και οι κοιλάδες πιο πλατιές. Το ανάγλυφο έχει μια κλίση προς τα νότια και είναι πολύ διαμελισμένο από το ποτάμιο σύστημα του ποταμού του Σταυρού της Ψώκας.

Από γεωλογικής απόψεως, το χωριό είναι τοποθετημένο πάνω στους βασάλτες, τις λάβες, τις αργίλους, τις μάργες, τις κρητίδες και τις μαργαϊκές κρητίδες. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν φαιοχώματα και ασβεστούχα ανώριμα εδάφη.

Το χωριό δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση περί τα 635 χιλιοστόμετρα. Στην περιοχή καλλιεργούνταν κυρίως τα σιτηρά και λίγα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες).

Η οδική σύνδεση με τα γύρω χωριά γίνεται με σκυρόστρωτους δρόμους και χωματόδρομους. Στα βορειοανατολικά συνδέεται με το χωριό Ζαχαριά (περί το 1 χμ.) και στα νότια με το χωριό Σαραμά (περί τα 2 χμ.). Συνδέεται επίσης στα δυτικά με το χωριό Φιλούσα (περί τα 2,5 χμ.) και μέσω της με το χωριό Πόλη που βρίσκεται 13 χμ. βορειοδυτικά.

Η Κιός γνώρισε πληθυσμιακές αυξομειώσεις. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 το χωριό εγκαταλείφθηκε από τους Τουρκοκύπριους κατοίκους του, οι οποίοι και μεταφέρθηκαν από τους ομοφύλούς τους στο κατεχόμενο από τα τουρκικά στρατεύματα βόρειο τμήμα της Κύπρου. Το 1976 το Ιστιντζιόν εκατοικείτο από 16 πρόσφυγες ενώ το 1982 ήταν εγκαταλειμμένο.

Το χωριό κατοικήθηκε από Τούρκους μετά την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου (1570/71) ή, πιθανότερο, σταδιακά οι Έλληνες κάτοικοί του έγιναν «Λινοβάμβακοι» (Κρυπτοχριστιανοί) εξαιτίας των συνθηκών, και τελικά εκτουρκίσθηκαν, φαινόμενο συνηθισμένο στην Κύπρο κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Βλέπε λήμμα: Λινοβάμβακοι

Ιστορικά στοιχεία- Ονομασία

Ωστόσο η ονομασία του χωριού καταδεικνύει ότι τούτο είναι κατά πολύ αρχαιότερο της εποχής της Τουρκοκρατίας, ακόμη και της προγενέστερης περιόδου της Φραγκοκρατίας, η δε ίδρυσή του ανάγεται στα Βυζαντινά χρόνια. Η σημερινή ονομασία Ιστιντζιόν προήλθε αναμφίβολα από παράφραση, εκ μέρους των Τούρκων, της καθαρά ελληνικής φράσης εις την Κίον. Η αρχική ονομασία του χωριού ήταν Κίος (πράγμα που υποδηλώνει πιθανή σύνδεση των πρώτων κατοίκων του με τη Μικρά Ασία, όπου υφίσταντο ελληνικά τοπωνύμια με την ίδια ονομασία).

Βλέπε λήμμα: Μικρά Ασία και Κύπρος

Το ότι το χωριό ονομαζόταν αρχικά Κίος αποδεικνύεται και από παλαιούς (πριν από την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου) χάρτες όπου τούτο βρίσκεται σημειωμένο ως Chio.

Από τη φράση, λοιπόν, εις την Κίον, οι Τούρκοι ονόμασαν το χωριό Ιστιντζιόν, ακριβώς όπως συνέβη με την Πόλη (Κωνσταντινούπολη) όπου από τη φράση εις την Πόλη προήλθε η τουρκική της ονομασία Ισταμπούλ. Έτσι, και ο ντε Μας Λατρί μεταφράζει: Istingo. Με τη γραφή αυτή το χωριό απαντάται και στον χάρτη του Κίτσενερ (1885). Ωστόσο, σε ακόμη νεότερη εποχή, οι Τούρκοι κάτοικοί του μετονόμασαν το χωριό σε Tabanli, που σημαίνει Γενναίο, για άγνωστη αιτία.

Ως Chio, το χωριό μνημονεύεται από τον ιστορικό του 16ου αιώνα Φλώριο Βουστρώνιο, ο οποίος και το περιλαμβάνει στα φέουδα της Κύπρου κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Συγκεκριμένα, αναφερόμενος στην αναδιανομή των φέουδων του νησιού στην οποία προέβη ο βασιλιάς Ιάκωβος Β΄ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, γράφει ότι η Κίος δόθηκε, μαζί με άλλα 6 χωριά, στον αξιωματούχο Ιωάννη Ταφούρ.

Στην περιοχή του χωριού τα τοπωνύμια παρέμειναν ελληνικά (όπως λ.χ. περιοχή με την ονομασία Αετοφουλιές), υπάρχει δε εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Χαράλαμπο.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια