Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ιστορικό ξενοδοχείο της Λευκωσίας. Βρίσκεται στο κέντρο της πρωτεύουσας και μέχρι το 1974 ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και πιο γοητευτικά ξενοδοχεία της πρωτεύουσας. Το Λήδρα Πάλας πρόλαβε να λειτουργήσει μόνο 27 χρονιά ως ξενοδοχείο, ενώ μέρος του χρησιμοποιείται από το 1964 μέχρι σήμερα ως στρατώνας των ΗΕ. Το ξενοδοχείο όντας μέρος της ελεγχόμενης από τον ΟΗΕ πράσινης γραμμής, στιγματίστηκε  περισσότερο από τις πολιτικές εξελίξεις του νησιού παρά για τον σκοπό για τον οποίον δημιουργήθηκε.

Το ξενοδοχείο που βρισκόταν στην πολυσύχναστη τότε εμπορική οδό Μάρκου Δράκου, σχεδιάστηκε από τον Γερμανοεβραίο αρχιτέκτονα Μπέντζαμιν Γκούνσμπεργκ και χτίστηκε το 1947-1949 από την εταιρεία Cyprus Hotels Limited. Το κόστος ανέγερσης του ξενοδοχείου έφτασε τις 190.000 λίρες ενώ 13.000 λίρες κόστισε το οικόπεδο όπου οικοδομήθηκε. Τα εγκαίνια έγιναν στις 8 Οκτωβρίου 1949 παρουσία του Βρετανικού Κυβερνήτη Άντριου Μπαρκυόρθ Ράιτ και του Αντιδήμαρχου της Λευκωσίας Γιώργου Πούλιου. Αρχικά είχε 94 υπνοδωμάτια και 150 κρεβάτια. Όλα τα δωμάτια διάθεταν ζεστό και κρύο νερό, κεντρική θέρμανση και τηλέφωνο. Οι εγκαταστάσεις περιελάμβαναν δύο εστιατόρια, δύο μπαρ, καφέ, αίθουσα εκδηλώσεων (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείο ΡΙΚ). Στο εσωτερικό του κήπου υπήρχε μια πισίνα, η πρώτη δημόσια πισίνα της Λευκωσίας (που εγκαταστάθηκε το 1964), παιδική πισίνα, παιδική χαρά και γήπεδα τένις. Στο ξενοδοχείο προστέθηκαν το 1967-1968 δυο επιπρόσθετοι ορόφοι αυξάνοντας τα δωμάτια σε 200, και 320 κρεβάτια.

Η ιστορία πίσω από την ανέγερση του Λήδρα Πάλας

Η απόφαση για την ανέγερση του λήφθηκε λίγο μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου στο μπαρ του ξενοδοχείου «Φόρεστ Παρκ» στις Πλάτρες (Διαβάστε περισσότερα). Ο επιχειρηματίας Γεώργιος Σκυριανίδης, ιδιοκτήτης του Φόρεστ Παρκ έριξε την ιδέα που του είχε προτείνει ο Ρούμπερντ Κάνινγκ, υπασπιστής του Άγγλου Κυβερνήτη, τη δημιουργία ενός πολυτελούς ξενοδοχείου στην καρδιά της Λευκωσίας με στόχο την  ανάπτυξη του επιχειρηματικού τομέα στην Κύπρο. Μαζί του ήταν ο Αντιδήμαρχος Λευκωσίας Γιώργος Πούλιας και ο  Δημήτριος Ζερπίνης, επιχειρηματίας από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ο οποίος δέχτηκε να επενδύσει και να γίνει μέτοχος στην κατασκευή του. Τον Δεκέμβριο του 1947, τέθηκε ο θεμέλιος λίθος του ξενοδοχείου. Αν και αντιμετώπισαν αρκετές οικονομικές δυσκολίες και η αγγλική αποικιοκρατική κυβέρνηση αρνήθηκε να δανειοδοτήσει τους επιχειρηματίες, ο Ζερπίνης έδωσε τη λύση, με 40,000 λίρες. Δύο χρόνια αργότερα, το ξενοδοχείο άρχισε να λειτουργεί. Ο Ζερπίνης διατηρούσε την πλειοψηφία, αφού είχε επενδύσει τα περισσότερα χρήματα. Μετά τον θάνατό του, τις μετοχές του αγόρασε από τη σύζυγό του, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’.

Στις 8 Οκτωβρίου 1949, τέσσερις ιερείς της Φανερωμένης Εκκλησίας, έκαναν αγιασμό στο νέο ξενοδοχείο. Ο Κυβερνήτης δήλωσε: «Δυστυχώς, η κυβέρνηση δεν ήταν έτοιμη να βοηθήσει με δάνειο το ωραίο αυτό ξενοδοχείο».

Το Λήδρα Πάλας έγινε ο καλύτερος προορισμός στη νυχτερινή ζωή της πρωτεύσας. Τη διοργάνωση του καλλιτεχνικού προγράμματος είχε αναλάβει ο καλλιτεχνικός πράκτορας Αρτίν. Το Λήδρα Πάλας έγινε και χώρος έλξης των δημοσιογράφων καθώς κάθε φορά που υπήρχε ένταση στην ευρύτερη περιοχή, το ξενοδοχείο μετατρεπόταν σε κέντρο τύπου. Διοργάνωνε σημαντικές εκθέσεις, συνέδρια και δεξιώσεις (Βλέπε Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείο ΡΙΚ).

Το διάσημο μπαρ και το εορταστικό γεύμα

Ο μπαρμαν Στέλιος Σουρμελής, το είχε μετατρέψει σε ένα από τα πέντε πιο δημοφιλή μπαρ της Ευρώπης. Ένας από τους δημοσιογράφους, ο Βρετανός Sandy Gall, που είχε μείνει στο ξενοδοχείο είχε γράψει: «Έμεινα στο περίφημο Λήδρα Πάλας, όπου ο μπάρμαν έφτιαχνε τα καλύτερα brandy sour». Ο Sandy εξύμνησε και τον θυρωρό του ξενοδοχείου, τον Σάββα, τον οποίο χαρακτήρισε δημοσιογραφικό μύθο. Ο μπάρμαν διηγήθηκε μια ιστορία για τον περίφημο θυρωρό, που ήταν θερμός πατριώτης. «Στις 26 Νοεμβρίου 1956, οι Άγγλοι είχαν δείπνο, κι ανάμεσά τους βρισκόταν ο αρχηγός της αντικατασκοπίας. Στο μέσο περίπου του γεύματος εξερράγη μία βόμβα που βρισκόταν πίσω από το καλοριφέρ. Μία δεύτερη βόμβα που είχε τοποθετηθεί στην ίδια αίθουσα του ξενοδοχείου δεν εξερράγη. Οι ζημιές ήταν ελάχιστες και κανένας δεν έπαθε τίποτα. Στη συνέχεια συγκέντρωσαν στο σαλόνι όλο το προσωπικό αλλά κανένας δεν ομολόγησε. Συνέλαβαν τότε τον ηλεκτρολόγο κι άλλον ένα. Ανάμεσα στο προσωπικό του Λήδρα Πάλας, υπήρχαν μέλη της ΕΟΚΑ ή άτομα που έδιναν πληροφορίες. Ένας από αυτούς ήταν ο επικεφαλής των θυρωρών, Σάββας».

Γεύμα εορτασμού παρατέθηκε στο ξενοδοχείο από τον Πρόεδρο Μακάριο στις 15 Αυγούστου 1960 γιορτάζοντας μια σημαντική ιστορική στιγμή, την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Κύπρου.

Στο επίκεντρο της πολιτικής

Το ξενοδοχείο από την μέρα ίδρυσης του αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής πολιτικής ζωής του τόπου (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείο ΡΙΚ). Στις αίθουσες του συζητήθηκαν και διαδραματίσθηκαν σημαντικά γεγονότα. Εκεί ο Μακάριος Γ’ συνάντησε το 1956 για πρώτη φορά τον νεοαφιχθέντα Βρετανό κυβερνήτη σερ Τζον Χάρτινγκ, ενώ στο ξενοδοχείο έγιναν και οι κοινές συναντήσεις για την συγγραφή κυπριακού Συντάγματος.

Ακόμη τον Ιούνιο του 1968 ο Γλαύκος Κληρίδης ξεκίνησε συνομιλίες με τον Ραούφ Ντενκτάς με σκοπό να εξομαλυνθεί η κατάσταση στην Κύπρο μετά τα γεγονότα του 1964 και 1967. 

Αργότερα το ξενοδοχείο φιλοξενούσε τις διακοινοτικές συνομιλίες και συναντήσεις (Βλέπε Βίντεο Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείο ΡΙΚ). Τον Ιούλιο του 1974, αρκετοί δημοσιογράφοι επέλεξαν να μείνουν στο Λήδρα Πάλας για να καλύψουν τα γεγονότα του πραξικοπήματος. Μεταξύ αυτών και το συνεργείο της τουρκικής τηλεόρασης. Όταν η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο, το ξενοδοχείο βρέθηκε στο κέντρο των εξελίξεων και όσοι δημοσιογράφοι έμεναν στα δωμάτιά του, έζησαν τα γεγονότα και τις σφοδρές μάχες. Δύο εθνοφρουροί που επάνδρωσαν φυλάκιο μέσα στο ξενοδοχείο, ήταν οι πρώτοι νεκροί της εισβολής. Οι μάχες ήταν συνεχείς στο ξενοδοχείο με τους Τούρκους στρατιώτες να βάλλουν ακατάπαυστα κατά του ξενοδοχείου. Οι εκπρόσωποι των Ηνωμένων Εθνών μετέφεραν τις απειλές των Τούρκων, πως αν το ξενοδοχείο δεν εκκενωθεί από τους εθνοφρουρούς, τότε θα το βομβάρδιζαν. Τα Ηνωμένα Έθνη πίεζαν με ένταση να αποχωρήσουν οι εθνοφρουροί. Η νύχτα κύλησε γεμάτοι ολμοβολισμούς. Την επόμενη ημέρα, τα Ηνωμένα Έθνη κατάφεραν να θέσουν το ξενοδοχείο υπό τον έλεγχό τους.

Πολλές από τις πιο σημαντικές συναντήσεις, πραγματοποιήθηκαν στα σαλόνια του. Από το ξενοδοχείο πέρασε όλη αφρόκρεμα της τότε εποχής αλλά και σπουδαίες παγκόσμιες προσωπικότητες.  Ανάμεσα τους, ο Αντιπρόεδρος και μετέπειτα Πρόεδρος των ΗΠΑ, Λίντον Τζόνσον, ο Σοβιετικός κοσμοναύτης, Γιούρι Γκαγκάριν, η Αμερικανίδα ηθοποιός Ελίζαμπεθ Τέιλορ αλλά και η Αλίκη Βουγιουκλάκη με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ.

Μέτοχοι

Πρώτοι μέτοχοι του ξενοδοχείου ήταν οι οραματιστές του, ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου Φόρεστ Παρκ,  Γεώργιος Σκυριανίδης, ο τότε αντιδήμαρχος Λευκωσίας και επιχειρηματίας Γεώργιος Πούλιας και ο επιχειρηματίας από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου Δημήτριος Ζερπίνης οι οποίοι δημιούργησαν την εταιρεία Cyprus Hotels Limited. Αν και αρχικά είχε συμφωνηθεί πως οι μετοχές θα μοιραστούν εξίσου ίσες, αυτό δεν έγινε καθώς ο Ζερπίνης είχε βάλει τα περισσότερα χρήματα στην επένδυση, κάτι που του έδωσε και την πλειοψηφία των μετοχών.

Με τον θάνατο του Ζερπίνη το 1954, οι μετοχές που βρίσκονταν στα χέρια της γυναίκας του εξαγοραστήκαν από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’ και η πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου του Λήδρα Πάλας πέρασε στα χέρια της Αρχιεπισκοπής Κύπρου.

Οι υπόλοιπες μετοχές  χωρίστηκαν στους κληρονόμους του Γεώργιου Σκυριανίδη και σε άλλους.

Ιδιοκτήτες σήμερα

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Τμήματος Εφόρου Εταιρειών και Επίσημου Παραλήπτη η εταιρεία Cyprus Hotels Limited με έτος ίδρυσης τις 29/10/1946 στις 18/07/2017 μετονομάστηκε σε PROPATHYL Limited.

Την 1η Αυγούστου 2017 ενεγράφη μια νέα εταιρεία με το όνομα Cyprus Hotels Limited με ιδιοκτήτες πάλι την Αρχιεπισκοπή Κύπρου. Ανάμεσα στους Διευθυντές της νεοσύστατης εταιρείας όπως φαίνεται από το αρχείο του Τμήματος είναι και οι ίδιοι διευθυντές που παρουσιάζονται στην PROPATHYL Limited.

Ιστορική έκθεση

Το Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας και το Κέντρο Αριστείας CYENS, θέλοντας να αναδείξουν την πολυεπίπεδη ιστορία και σημασία αυτού του κτηρίου, την έκθεση «Λήδρα Πάλας: χορεύοντας σε μια γραμμή» στον εκθεσιακό χώρο του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας από την 1η Ιουνίου μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2021 (Λήδρα Πάλας).

Μέσα από την έκθεση, η οποία βασίζεται σε ενδελεχή αρχειακή έρευνα και σε μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν τον ξενοδοχείο από την ίδρυσή του, το 1949, μέχρι και σήμερα, οι διοργανωτές επιδιώκουν να πραγματώσουν δύο στόχους: Ο πρώτος είναι να αποκαλύψει την ταραχώδη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου, να «αναβιώσει» την ιστορία του Λήδρα Πάλας με έναν πιο πολυφωνικό και πολυδιάστατο τρόπο και να μας παρακινήσει να συζητήσουμε την πρόσφατη ιστορία του νησιού. Ο δεύτερος στόχος είναι να τιμήσει τη Λευκωσία αλλά και αναδείξει τη νεωτερικότητα στην Κύπρο. H πρώιμη ιστορία του Λήδρα Πάλας ξεδιπλώνει μια άλλη αφήγηση: αυτή του μοντερνισμού και της σφύζουσας κοσμοπολίτικης κοινωνικής ζωής. Οι προφορικές μαρτυρίες, σε συνδυασμό με προσωπικές φωτογραφίες και αντικείμενα, πρωτοστατούν σε αυτήν τη διαδικασία.

Σημαντικό ρόλο στην έκθεση κατέχουν οι αναδυόμενες τεχνολογίες, καθώς και πρωτότυπες εφαρμογές που αναπτύχθηκαν από το Κέντρο Αριστείας CYENS, αναβιώνοντας την ιστορία ενός ξενοδοχείου που δεν είναι πλέον εύκολα προσβάσιμο. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας γίνεται αναπαράσταση του Λήδρα Πάλας από την ίδρυση του μέχρι σήμερα. Με τη βοήθεια τεχνολογιών εικονικής πραγματικότητας παρουσιάζεται και το τελευταίο γεύμα που παρατέθηκε στο ξενοδοχείο στις 15 Αυγούστου 1960 γιορτάζοντας μια σημαντική ιστορική στιγμή, την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Κύπρου.

Την έκθεση επιμελήθηκαν η Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ, η Αντιγόνη Ηρακλείδου και η Θεοπίστη Στυλιανού-Λάμπερτ, ενώ τον γενικό συντονισμό είχαν η διευθύντρια του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας Δήμητρα Θεοδότου Αναγνωστοπούλου και η έφορος Μαρία Πατσαλοσαββή.