Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ποιητική συλλογή την οποία εξέδωσε η Κυπρία ποιήτρια και εκπαιδευτικός Πολυξένη Λοΐζιάς (1855 - 1936), το 1901.

Αν και η ποιητική αυτή συλλογή εξεδόθη από την Λοϊζιάδα στην Αθήνα, ωστόσο μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη που εξεδόθη από Κυπρία λογοτέχνιδα, η δε Λοϊζιάς μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη Κυπρία γυναίκα που εξέδωσε ποιήματά της. 

Το ποίημα Γυνή και Έρως από τη συλλογή "Ιριδες"

"Αν έρως ήρεμος γλυκύς στα σπλάχνα της εισδύσει
και εις εστίαν ευτυχή το κράτος του ιδρύσει,
Ιέρειά του η γυνή μέχρι πνοής υστάτης
το πυρ του άσβεστον τηρεί και μετ΄ αυτού εκπνέει.
Αν όμως ύπουλος αυτός εις τα αισθήματά της
θανατηφόρα αφειδώς τα βέλη του εκχέει,
βράχος εντός της έρημος υψούται η καρδία,
το δάκρυ της ως θάλασσα ογκώνεται αγρία.
Ακοίμητος ο πόθος της, καν καίει στην ψυχήν της,
στα σκότη μόνη εγρηγορεί, αράν δεν εκστομίζει,
αισχύνεται το πάθος της μισεί τον εραστήν της
κι εις κύμα ή εις άβυσσον την ύπαρξιν βυθίζει".

"Ίριδες", Εν Αθήναις 1901.

Η Λοϊζιάς γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1855 και πέθανε το 1936. Διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στη Λεμεσό, στο εκεί Παρθεναγωγείο, στη συνέχεια δε πήγε στη Σμύρνη όπου φοίτησε στο Παρθεναγωγείο «Αγία Φωτεινή» που διηύθυνε τότε η επίσης Κυπρία λογία και εκπαιδευτικός Σαπφώ Λεοντιάς. Όταν η Λεοντιάς πήγε στην Κωνσταντινούπολη για ν' αναλάβει τη διεύθυνση του εκπαιδευτηρίου «Παλλάδιον», η Πολυξένη Λοϊζιάς συνέχισε κι ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο σχολείο αυτό (1878). Πέρα από τη Σαπφώ Λεοντιάδα, σημαντική υπήρξε και η γνωριμία της με την Καλιρρόη Παρέν. Πολυξένη, Σαπφώ και Παρέν θεωρούνται ως οι ελληνίδες φεμινίστριες, οι οποίες έθεσαν τις βάσεις για τη γυναικεία χειραφέτηση σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο. 

Το 1878, χρόνο μεταβίβασης της κυριαρχίας επί της Κύπρου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Αγγλία, η Πολυξένη Λοϊζιάς επέστρεψε στην Κύπρο και ανέλαβε τη διεύθυνση του Παρθεναγωγείου της Λεμεσού, στο οποίο είχε φοιτήσει και η ίδια. Το σχολείο αυτό διηύθυνε για 35 ολόκληρα χρόνια, μέχρι το 1913. Την επόμενη δεκαετία δίδασκε μόνο ένα - δυο μαθήματα και κυρίως το μάθημα των θρησκευτικών.

Ως εκπαιδευτικός, η Πολυξένη Λοϊζιάς υπήρξε μια από τις πρώτες διδασκάλισσες της Λεμεσού, όπου προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στον τομέα της εκπαίδευσης των κοριτσιών. Ταυτόχρονα ανέπτυξε και πλούσια κοινωνική δραστηριότητα. Μεταξύ άλλων, ίδρυσε το σωματείο «Ένωσις Ελληνίδων» της Λεμεσού, που ήταν παράρτημα του ομώνυμου ελληνικού σωματείου.  Ίδρυσε επίσης γυμναστήριο θηλέων στη Λεμεσό, το «Παλλάδιον», γεγονός αρκετά πρωτοποριακό για την εποχή. Εξέδιδε επίσης για σειρά ετών, από το 1924 μέχρι το 1936, το περιοδικό Παλλάδιον. Στο περιοδικό αυτό δημοσίευσε αρκετές εργασίες της: ποίηση, πεζογραφία, μελέτες, ιστορικά και λαογραφικά άρθρα.

Η Πολυξένη Λοϊζιάς στάθηκε πρωτοπόρος και στη γυναικεία λογοτεχνική δημιουργία. Ουσιαστικά ήταν η πρώτη Κυπριά που έζησε και δημιούργησε στην Κύπρο, δεδομένου ότι η πρώτη πριν απ' αυτήν λογοτέχνιδα, η δασκάλα της Σαπφώ Λεοντιάς, δημιούργησε εκτός Κύπρου.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια