Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το ιπποδρόμιον ή, όπως λέγεται διαφορετικά, ο ιππόδρομος είναι κατάλληλα διασκευασμένος μεγάλος χώρος, με στίβο και σειρές κερκίδων για τους θεατές, στον οποίο διεξάγονται τα αγωνίσματα των ιπποδρομιών, οι ιπποδρομίες ή, όπως λέγονται σήμερα στην Κύπρο, τα ιπποδρόμια.

Κατά την Αρχαιότητα αγωνίσματα ιπποδρομιών, που είχαν διάφορες μορφές (όπως για παράδειγμα οι αρματοδρομίες) διεξάγονταν από τα αρχαιότατα χρόνια στη Βαβυλώνα, στην Αίγυπτο, στην Ελλάδα. Ότι τέτοια αθλήματα ήσαν γνωστά μεταξύ των αρχαίων Ελλήνων, μαρτυρείται από τον Όμηρο. Εξάλλου, κατά τον 1ο π.Χ. αιώνα αρματοδρομίες διεξάγονταν στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων, με δυο ή με τέσσερα άλογα, καθώς και ιππικοί αγώνες, δηλαδή αγώνες ταχύτητας με άλογα και αναβάτες, χωρίς όπλα. Οι ιπποδρομίες, προ παντός δε οι αρματοδρομίες, ήσαν ιδιαίτερα δημοφιλές θέαμα για τους Ρωμαίους και διεξάγονταν σε ιπποδρόμους της Ρώμης (όπου ιδιαίτερα γνωστός ήταν ο λεγόμενος Μέγιστος Ιππόδρομος [Circus Maximus], χωρητικότητας, όπως υπολογίζεται, 180.000 θεατών).

Βλέπε λήμμα: Ολυμπιακοί αγώνες

Ο ιππόδρομος σαν λαμπρό οικοδόμημα με μεγάλο στίβο και κερκίδες για τους θεατές, απαντάται κυρίως στην αρχαία Ρώμη και, αργότερα, στην Κωνσταντινούπολη. Στην αρχαία Ελλάδα, αν και τελούνταν αγωνίσματα ιπποδρομιών, δεν είχε δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην κατασκευή ειδικών λαμπρών χώρων για τέτοια αγωνίσματα, όπως είχε δοθεί σε άλλους τομείς του θεάματος όπως το θέατρο και ο κλασσικός αθλητισμός.

Βλέπε λήμμα: Ρώμη, Ρωμαίοι και Κύπρος

Στην Κύπρο μπορούμε να υποθέσουμε ότι αγωνίσματα ιπποδρομιών τελούνταν κατά την Αρχαιότητα, αλλά δεν υπάρχουν πληροφορίες για τυχόν ύπαρξη ιπποδρομίων πριν από τη Ρωμαϊκή εποχή. Έμφαση στα αγωνίσματα των ιπποδρομιών φαίνεται ότι είχε δοθεί στην περίοδο κατά την οποία η Κύπρος αποτελούσε επαρχία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ως αποτέλεσμα των ρωμαϊκών επιδράσεων. Υπάρχουν μαρτυρίες για τέλεση, κατά την περίοδο αυτή, ιππικών αγώνων , ενώ γίνεται, σε γραπτές πηγές, αναφορά και σε ύπαρξη ιπποδρομίων σε διάφορες κυπριακές πόλεις. Έτσι, από τις Πράξεις του αποστόλου Βαρνάβα (Acta Barnabae) μαθαίνουμε την ύπαρξη ιπποδρομίων τουλάχιστον σε δυο κυπριακές πόλεις, το Κίτιον και τη Σαλαμίνα.

Βλέπε λήμμα: Ιππικοί αγώνες

Ιππόδρομος του Κιτίου

Για το ιπποδρόμιον του Κιτίου αναφέρεται (Acta Barnabae, 21): ...καί ἐλθόντων ἡμῶν εἰς Κιτιεῖς, πολλοῦ θορύβου γενομένου κἀκεῖ  ἐν τῷ  ἱπποδρομίῳ αὐτῶν, μαθόντες ἐξήλθομεν τήν πόλιν, ἐκτιναξάμενοι τόν κονιορτόν τῶν ποδῶν ἡμῶν ἅπαντες...

Το κείμενο αναφέρεται στη δεύτερη περιοδεία του Βαρνάβα (μαζί με τον Μάρκο) στην Κύπρο, το 49 μ.Χ. Όταν ο απόστολος και η συνοδεία του έφθασαν στο Κίτιον, βρήκαν να τελούνται θορυβώδεις εκδηλώσεις στον ιππόδρομο της πόλης, γι’ αυτό κι αναχώρησαν.

Σε άλλα χωρία των Πράξεων αναφέρεται ότι ο Βαρνάβας βρήκε να τελούνται παρόμοιες εκδηλώσεις και σε άλλες πόλεις της Κύπρου, όπως για παράδειγμα στη Λάπηθο όπου ετελείτο εἰδωλομανία ἐν τῷ θεάτρῳ. Εδώ αναφέρεται θέατρο αντί ιππόδρομος, όμως από επιγραφή γνωρίζουμε ότι στην πόλη αυτή τελούνταν ιππικοί αγώνες.

Ιππόδρομος της Σαλαμίνας

Για το ιπποδρόμιον της Σαλαμίνας αναφέρεται (Acta Barnabae, 23): ...καί σύροντες ἐπί τό ἱπποδρόμιον ἀπό τῆς συναγωγῆς καί περάσαντες ἔξω τῆς πύλης περιστάντες κατέκαυσαν αὐτόν πυρί...

Το χωρίον αυτό αναφέρεται στον μαρτυρικό θάνατο του Βαρνάβα στη Σαλαμίνα, όπου οι Ιουδαίοι της πόλης έσυραν τον απόστολο έξω από τη συναγωγή τους, προς το ιπποδρόμιον, και τον έκαψαν.

Η αναφορά των Πράξεων σε τέλεση θορυβωδών εκδηλώσεων στο ιπποδρόμιον του Κιτίου, δεν σημαίνει την τέλεση, κατ' ανάγκην, μόνο ιπποδρομιών. Στα ιπποδρόμια ετελούντο συνήθως και πολλές άλλες εκδηλώσεις, όπως γιορτές, παρελάσεις, αγώνες, θηριομαχίες κλπ., όπως γνωρίζουμε ότι συνέβαινε στα μεγάλα ιπποδρόμια της Ρώμης και της Κωνσταντινουπόλεως.

Ιπποδρομίες κατά την Αγγλοκρατία

Στα εντελώς νεότερα χρόνια, οι ιπποδρομίες εισήχθησαν στην Κύπρο από τους Άγγλους, από την αρχή της Αγγλοκρατίας (1878 κ.ε.). Παράλληλο αγώνισμα, που διεξαγόταν στο νησί και πριν από την εποχή αυτή, ήσαν οι γαϊδουροδρομίες, δηλαδή αγώνες ταχύτητας με γαϊδάρους.

Βλέπε λήμμα: Γαούριν

Το αγώνισμα αυτό διεξαγόταν, μαζί με άλλα παραδοσιακά παιγνίδια, σε μεγάλες γιορτές όπως το Πάσχα. Από τους Άγγλους οι ιπποδρομίες ετέθησαν αργότερα πάνω σε οργανωμένη βάση και σύμφωνα προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Έκτοτε διεξάγονται κάθε εβδομάδα ιπποδρομίες στον ιππόδρομο της Λευκωσίας, με την ευθύνη της Λέσχης Ιπποδρομιών. Διεξάγεται ένα μόνο είδος αγωνίσματος, εκείνο της ταχύτητας αλόγων με αναβάτη. Δεν διεξάγονται στην Κύπρο τα άλλα είδη ιπποδρομιών (όπως οι σύγχρονες αρματοδρομίες, οι αγώνες με εμπόδια κλπ.).

Ο πρώτος Ιππόδρομος στα νεότερα χρόνια

Ο πρώτος ιππόδρομος στα νεότερα χρόνια λειτούργησε στον Τράχωνα από το 1882 με πρωτοβουλία της οικογένειας Κουτσούκ από το χωριό Μίντζελι που έκανε και τις πρώτες εισαγωγές ιπποδρομιακών αλόγων από την Αίγυπτο. Από την περιοχή περνούσε ο Κυπριακός Σιδηρόδρομος. Το 1913 διέκοψε τη λειτουργία του λόγω του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και επαναλειτούργησε το 1918 μέχρι το 1936 που μετακόμισε στον Άγιο Δομέτιο όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια