Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βυζαντινός αυτοκράτορας και συγγραφέας. Έζησε από το 331 ως το 363 μ.Χ. και βασίλευσε στα χρόνια 361 - 363. Ο Ιουλιανός θεωρείται μια από τις αντιπροσωπευτικότερες φυσιογνωμίες του αρχαίου ειδωλολατρικού κόσμου κατά την εποχή που βρισκόταν στη δύση του. Μολονότι δέχθηκε χριστιανική αγωγή, στράφηκε προς τον εθνισμό - ειδωλολατρία και με απροθυμία εγκατέλειψε τις κλασσικές σπουδές του στην Αθήνα για να αναλάβει τα καθήκοντα του αυτοκράτορα. Όταν ανήλθε στον θρόνο διέταξε το άνοιγμα των ναών των Εθνικών και την επαναφορά της απαγορευμένης αρχαίας λατρείας. Εξαιτίας αυτού οι Χριστιανοί συγγραφείς τον ονόμασαν Παραβάτη ή Αποστάτη. Ο Ιουλιανός σκοτώθηκε σε μάχη κατά τη διάρκεια εκστρατείας εναντίον των Περσών το τρίτο έτος της βασιλείας του (26 Ιουνίου 363 μ.Χ.).  Σύμφωνα με άλλη πληροφορία δολοφονήθηκε, κατά την ίδια εκστρατεία, από Χριστιανό στρατιώτη του. Και στη μια και στην άλλη εκδοχή παραδίδεται ότι ο Ιουλιανός πήρε αίμα από την πληγή του και το έριξε προς τον ουρανό, φωνάζοντας Vicisti Galilaee, φράση που στα ελληνικά αποδόθηκε «νενίκηκάς με Ναζωραίε». Μεταξύ των πολιτιστικών του έργων περιλαμβάνεται και «εθνική» βιβλιοθήκη στην Κωνσταντινούπολη, η οποία καταστράφηκε από πυρκαγιά το 491 μ.Χ.

Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται διάφορα βιβλία από τα οποία το πιο χαρακτηριστικό είναι το Ἐπιστολαί. Άλλα είναι ο Μισοπώγων σάτιρα εναντίον των Αντιοχέων, Κατά Χριστιανῶν, Εἰς τούς ἀπαιδεύτους κύνας, Λόγοι και Συμπόσιον. Στα έργα αυτά του Ιουλιανού υπάρχουν αρκετές και ενδιαφέρουσες αναφορές και πληροφορίες για την Κύπρο.

Σε μια από τις Επιστολές του ενσωματώνει τη γνωστή αρχαία ευχή- παροιμία «εἴη δέ καί σέ καταγηρᾶσαι τοῦ Κινύρου πλουσιώτερον» («μακάρι και συ να φτάσεις σε βαθιά γηρατειά και να γίνεις πιο πλούσιος από τον Κινύρα»), ενώ στο έργο του Λόγοι καταγράφει την πληροφορία ότι στην αρχαία Κύπρο είχαν ιδρυθεί κοινοί βωμοί και κοινά τεμένη για τους δυο θεούς Ήλιο και Δία. Η πληροφορία αυτή του Ιουλιανού αποδεικνύει και την ταύτιση του Απόλλωνος με τον ήλιο και τη λατρεία του ως Ηλίου στην αρχαία Κύπρο.

Οι κλασσικές σπουδές του Ιουλιανού φαίνεται ότι τον έφεραν σε επαφή και με τη στωική φιλοσοφία. Έτσι σε διάφορα έργα του συναντώνται αρκετές αναφορές στον ιδρυτή της, Κύπριο φιλόσοφο Ζήνωνα τον Κιτιέα, και τις φιλοσοφικές απόψεις του. Εξάλλου στην προσπάθειά του να επαναφέρει την αρχαία θρησκεία ο Ιουλιανός εισηγείται (Ἐπιστολαί, 300Δ) να χρησιμοποιηθεί γι' αυτό και η φιλοσοφία που πιστεύει σε θεούς, στην οποία ανήκει και η στωική φιλοσοφία.

Τον Ζήνωνα ονομάζει «σωφρονέστατον και συνετώτατον» και δίνει την πληροφορία ότι ένας από τους δασκάλους του Κυπρίου φιλοσόφου ήταν μαθητής του Διογένη του κυνικού. Ως προς το περιεχόμενο της φιλοσοφίας του Ζήνωνος, αναφέρει άποψή του για τον τέλειο άνθρωπο. Ο Ζήνων, λέγει ο Ιουλιανός, υποστήριζε ότι χαρακτηριστικό του τέλειου ανθρώπου είναι να πείθεται στο σωστό λόγο ενός άλλου ανθρώπου, ο οποίος αντελήφθη ορθά τα πράγματα· αντίθετα ο Ησίοδος έλεγε ότι τέλειος άνθρωπος είναι εκείνος που εννοεί τα πάντα από μόνος του. Στο έργο του Εἰς ἀπαιδεύτους κύνας (186Α) ο Ιουλιανός υποστηρίζει ότι η φιλοσοφική ρήση «γνῶθι σαυτόν» είναι καίριο ζήτημα της φιλοσοφίας. Για να το αποδείξει χρησιμοποιεί ως επιχείρημα το ότι οι μαθητές του Ζήνωνος του Κιτιέως έκαμαν σκοπό της φιλοσοφίας τους το «ὁμολογουμένως ζῆν τῇ φύσει», να ζουν δηλαδή σύμφωνα με τη φύση. Κανείς όμως δεν μπορεί να το πετύχει αυτό, αν αγνοεί ποιος είναι, αν αγνοεί ποια είναι η φύση του. Προϋπόθεση επομένως του «ὁμολογουμένως ζῆν τῇ φύσει» είναι το «γνῶθι σαυτόν».

Για να καταδείξει τη δύναμη της στωικής φιλοσοφίας να βελτιώνει τον άνθρωπο, παρουσιάζει στο έργο του Συμπόσιον μια φανταστική σκηνή. Σύμφωνα με αυτήν, κατά τη διάρκεια ενός «συμποσίου των καισάρων» μπήκε μέσα ορμητικός και αγριωπός ο Οκταβιανός, γεγονός που τρομοκράτησε τους άλλους συνδαιτυμόνες. Τότε επενέβη ο Απόλλων, που ήταν παρών, και τους είπε να μη ανησυχούν γιατί μόλις παραδώσει τον Οκταβιανό στον Ζήνωνα, αυτός «θα τον κάμει καθαρό χρυσάφι». Και φωνάζοντας τον Κύπριο φιλόσοφο, του τον παρέδωσε. Κι αυτός, αφού διάβασε στον Οκταβιανό, σαν γητειά, μερικά από τα φιλοσοφικά του δόγματα, τον έκαμε άνθρωπο εγκρατή και μυαλωμένο.

Στο έργο του Ἐπιστολαί (17) απαντάται και ένας άλλος Κύπριος Ζήνων*, γιατρός και δάσκαλος της ιατρικής. Οι πληροφορίες για τον Ζήνωνα αυτόν περιλαμβάνονται σε επιστολή του ίδιου του Ιουλιανού προς τον Κύπριο γιατρό. Από την επιστολή αυτή φαίνεται ότι ο Ζήνων, που είχε στην Αλεξάνδρεια το αξίωμα του αρχιάτρου και δίδασκε την ιατρική σε δική του σχολή, είχε εξοριστεί από τον αρειανό επίσκοπο Γεώργιο. Με την επιστολή του προς τον Ζήνωνα ο Ιουλιανός τον επανέφερε στην Αλεξάνδρεια και τον αποκαθιστούσε στο αξίωμα του αρχιάτρου. Ταυτόχρονα τόνιζε το επιστημονικό ήθος, την καλοσύνη και την εγκράτεια του Κυπρίου γιατρού, που ήταν σύμφωνα με την τέχνη του. Τόνιζε επίσης και επαινούσε την προσφορά του ως δασκάλου της ιατρικής, γράφοντάς του χαρακτηριστικά: «ό,τι είναι οι γιατροί στους πολλούς είσαι εσύ για τους γιατρούς». Πρόσθετε, τέλος, ότι η ακύρωση της άδικης εξορίας του Ζήνωνος από τον αυτοκράτορα θα έκαμνε και τους Αλεξανδρινούς να τον ευγνωμονούν που τους έδωσε πίσω τον Ζήνωνα, αλλά και τον Ζήνωνα να του χρωστά χάρη γιατί του ξανάδωσε την Αλεξάνδρεια.

Παρά το ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένα ιστορικά στοιχεία, θα πρέπει ωστόσο να θεωρήσουμε ότι η υποστήριξη από τον Ιουλιανό της ειδωλολατρικής θρησκείας και οι σχετικές αποφάσεις του, επηρέασαν και την Κύπρο, άγνωστο όμως ως ποιο βαθμό.