Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η Αγορά της πόλης αποκαλύφθηκε ακριβώς μπροστά από το Ωδείο και είναι μια μεγάλη τετράγωνη περίστυλη αυλή, διαστάσεων 95Χ95 μ., από την οποία μόνο τα θεμέλια διατηρούνται και σε μερικά σημεία ο στυλοβάτης. Οι κολώνες των στοών ήταν αρράβδωτες, από φαιό γρανίτη και έφεραν μαρμάρινα κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού. Η Αγορά κτίστηκε μετά το Ωδείο, στα μέσα περίπου του 2ου αιώνα μ.Χ. και ερειπώθηκε κι αυτή από τους σεισμούς του 332 και 342 μ.Χ.

Ανασκαφές έχουν φέρει στο φως στοιχεία που καταλήγουν στη διαπίστωση ότι  η Αρχαία Αγορά της Πάφου συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες του Ελληνιστικού κόσμου. Τα στοιχεία των ερευνών έδειξαν ότι οι στοές που σχετίζονται με την Αγορά ήταν πολύ μεγαλύτερες: η Ανατολική Στοά φαίνεται ότι ήταν διπλάσια και η Νότια Στοά τριπλάσια από ότι θεωρείτο μέχρι σήμερα. Η Αγορά στο σύνολό της, μαζί με τα προσκτίσματά της φαίνεται ότι είχε τετράγωνη κάτοψη με τις πλευρές της να φτάνουν τα 160 μ. και όχι τα 97 μ., όπως υπολόγιζε ο προηγούμενος ανασκαφέας, ενώ καταλάμβανε έκταση περίπου 2.5 εκταρίων και όχι 1 εκτάριο όπως πιστευόταν παλαιότερα.

Η Πολωνική Αρχαιολογική Αποστολή η οποία διεξάγει έρευνες, επικεφαλής της οποίας είναι η ελληνικής καταγωγής  καθηγήτρια (Ευδοξία Παπουτσή) Ewdoksia Papuci-Władyka, έχει φέρει στο φως  ευρήματα τα οποία εμπλουτίζουν τις γνώσεις και δίνουν νέες διαστάσεις  για την αρχαία αγορά της Νέας Πάφου και την εξέλιξη της πόλης στις 4 φάσεις ύπαρξης της (Ψηφιακός Ηρόδοτος Αρχείο ΡΙΚ).

Τις ανασκαφές για την αρχαία αγορά διενήργησε αρχικά  το τμήμα Κλασικής Αρχαιολογίας του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Jagiellonian στην Κρακοβία της Πολωνίας. Η αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου Jagiellonian στην Κρακοβία τα τελευταία χρόνια ενοποιήθηκε με αυτή του πανεπιστημίου της Βαρσοβίας με επικεφαλής την κ. Παπουτσή. Από τις ανασκαφές που έγιναν μέχρι τώρα στην περιοχή του αρχαιολογικού πάρκου όπου βρίσκεται και η περίφημη αγορά της Νέας Πάφου επιβεβαιώνεται ή εκτίμηση ότι το κτίριο της αγοράς ήταν πολύ μεγαλύτερο από αυτό που είχε αρχικά εκτιμηθεί από τον Κύπριο αρχαιολόγο Κυριάκο Νικολάου. Συγκεκριμένα ενώ ο κ. Νικολάου υπολόγιζε την αγορά ότι καταλάμβανε 1 εκτάριο τα νέα ευρήματα την εκτιμούν σε 2,5 εκτάρια. Τα ευρήματα επίσης οδηγούν στο συμπέρασμα ότι  στην εντός των τειχών πόλη ζούσαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι γεγονός που αποδεικνύεται και από το μέγεθος του Ελληνιστικού Θεάτρου. Ενδεχομένως μάλιστα ο πληθυσμός της πόλης τότε ίσως να ήταν ανάλογος με τον σημερινό αριθμό των ανθρώπων που ζουν στην αστική περιοχή της Πάφου. Στις εκτιμήσεις για τον πληθυσμό της πόλης συνηγορούν και τα ευρήματα με τις στοές που είχε η αγορά. Σύμφωνα με την κ. Παπουτσή οι  έρευνες καταδεικνύουν πως οι στοές της Αγοράς ήταν πολύ μεγαλύτερες από τις αρχικές εκτιμήσεις, μάλιστα η Νότια είναι τριπλάσια από ότι θεωρούνταν ως σήμερα και η Ανατολική Στοά διπλάσια. Τα νέα αυτά δεδομένα τοποθετούν την αρχαία Αγορά της Πάφου ανάμεσα στις μεγαλύτερες του Ελληνιστικού κόσμου. Επίσης, με τα δεδομένα που έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα των πιο πάνω ερευνών, φαίνεται ότι θα πρέπει να επανεξεταστούν τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του λεγόμενου Ασκληπιείου και του Ωδείου, που ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1970 στα δυτικά της Αγοράς. Στις δοκιμαστικές τομές που έγιναν το προηγούμενο διάστημα αποκαλύφθηκαν οι πλακόστρωτες επιφάνειες των δρόμων, αλλά και κατασκευές που συνδέονται με τους δρόμους, όπως συσσωρευτές νερού.

Σπουδαία ευρήματα

Από τα τελευταία ευρήματα της αγοράς  (2020-2021) ήταν η μικρή νεκρόπολη που οδηγεί στην εκτίμηση ότι στο χώρο της αγοράς υπήρχε βασιλική. Η πιθανή ύπαρξη βασιλικής διαφάνηκε από τις γεωμαγνητικές έρευνες. Φαίνεται ότι τα ευρήματα χρονολογούνται στην Ύστερη Ελληνιστική και πρώιμη Ρωμαϊκή περίοδο ενώ το νεκροταφείο μπορεί να χρονολογηθεί στην ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο. Παράλληλα με τις ανασκαφές διεξήχθη και μικρής-κλίμακας γεωφυσική έρευνα και συντηρήθηκαν τα μεταλλικά ευρήματα ενώ συνεχίστηκε η μελέτη των συντηρημένων μεταλλικών αντικειμένων και των νομισμάτων. Επιπλέον, μελετήθηκαν και τα ανθρωπολογικά ευρήματα (σκελετικό υλικό) που ήρθαν στο φως κατά τις προηγούμενες ανασκαφές. Σε πηγάδι να ανασκάφηκε παλαιότερα βρέθηκαν πολλά είδη κεραμικής, όπως επιτραπέζια, ακόσμητη, μαγειρικά σκεύη και αμφορείς, κάποιοι εκ των οποίων φέρουν σφραγίδες. Βρέθηκαν, επίσης, και πήλινα ειδώλια, νομίσματα και άλλα μεταλλικά αντικείμενα, μεταξύ των οποίων και τρεις σφενδόνες, οι δύο κοσμημένες με σκορπιούς και η τρίτη με κεραυνό. Με βάση την κεραμική και τις σφραγίδες των αμφορέων, φαίνεται ότι το υλικό που βρέθηκε στο πηγάδι ανήκει στην Ελληνιστική περίοδο, 2ου μέχρι μέσα 1ου αιώνα π.Χ., και αποτελεί ένα καλά σφραγισμένο σύνολο. Από αρχιτεκτονικής άποψης, η κατασκευή του πηγαδιού συνδέεται άμεσα με την πρώτη φάση του στυλοβάτη της ανατολικής στοάς της Αγοράς. Συνεπώς, η στοά αυτή φαίνεται να χρονολογείται στα Ελληνιστικά χρόνια. Εντούτοις, αναφέρεται ότι η υπόθεση αυτή θα πρέπει πρώτα να επιβεβαιωθεί μετά από τη μελέτη του υλικού, ειδικά των νομισμάτων που είναι σχεδόν 60 σε αριθμό. Μεγάλης έκτασης εργασίες διεξήχθησαν, στο κέντρο της πλατείας της Αγοράς. Οι ανασκαφές επέκτειναν τις τομές που είχε μερικώς ανασκάψει ο Κυριάκος Νικολάου κατά τη δεκαετία του 1970. Οι τομές αυτές συνδυάστηκαν με αυτές που είχαν ανασκαφεί το 2011. Ο  Νικολάου είχε τότε υποθέσει ότι πιθανόν να είχε βρεθεί βωμός. Η πολωνική αποστολή πιστεύει ότι το στοιχείο αυτό δεν πρόκειται για βωμό, αλλά για ένα τμήμα ενός μεγάλων διαστάσεων κτιρίου, πιθανώς ναού με προσανατολισμό ανατολή-δύση. Επίσης, εκτιμάται ότι το είδος τοιχοποιίας που είναι πολύ χαρακτηριστική των Πτολεμαϊκών χρόνων, όπως και τα κινητά ευρήματα, κυρίως κεραμική, οδηγούν σε μια χρονολόγηση στην Ελληνιστική περίοδο. Μερικά από τα σημαντικά ευρήματα περιλαμβάνουν χάλκινα αντικείμενα (όπως μια κανάτα με διακοσμημένα χερούλια, ζυγαριά μαζί με ένα βαρίδι ζυγαριάς σε σχήμα βελανιδιού, καρφίτσες και καρφιά, νομίσματα κτλ), καθώς επίσης σιδερένια και μολύβδινα αντικείμενα (καρφιά, βαρίδια κτλ). Επίσης πρέπει να αναφερθεί το σιδερένιο Ρωμαϊκό ξίφος (διατηρημένο σε διάφορα κομμάτια) και ένα μολύβδινο αγγείο κυλινδρικού σχήματος με μακρύ σιδερένιο χερούλι. Άξια αναφοράς είναι επίσης και το πολύ καλά διατηρημένο Αιγυπτιακό φυλακτό από πηλό με εγχάρακτη διακόσμηση στην μια πλευρά και Ελληνική γραφή στην άλλη, τα λυχνάρια, το κρανοφόρο κεφάλι της Αθηνάς που ανήκει σε πήλινο ειδώλιο, όπως επίσης και πολλά θραύσματα γυάλινων αγγείων.  Σε πολύ καλή κατάσταση εντοπίστηκαν επίσης ιατρικά εργαλεία σε ένα χώρο που οι αρχαιολόγοι τον αποκαλούν το Ιατρείο της Αρχαίας Αγοράς.  Τα εργαλεία είναι σε άριστη κατάσταση και βρέθηκαν πέτρινη θήκη.