Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το παρθεναγωγείο Φανερωμένης, το οποίο ιδρύθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Α το 1857 ή σύμφωνα με άλλους μελετητές το 1859  ήταν το πρώτο σχολείο θηλέων στην Κύπρο επί Οθωμανοκρατίας, με πρώτη δασκάλα την εξ Ελλάδος Ερατώ Καρύκη. Το Παρθεναγωγείο Φανερωμένης αποτέλεσε επίσης και το πρώτο ίδρυμα κατάρτισης γυναικών δασκάλων στην Κύπρο.

Το παρθεναγωγείο βρίσκεται στην ιστορική Πλατεία Φανερωμένης, το οποίο βρίσκεται στο κέντρο της πρωτεύουσας και μέσα στα Ενετικά μεσαιωνικά τείχη της Λευκωσίας, συνέχεια του οποίου είναι σήμερα το Γυμνάσιο Φανερωμένης.

Μπροστά από το σχολείο, βρίσκεται ο ιερός ναός της Παναγίας της Φανερωμένης. Ο ναός αυτός κτίστηκε το 1872 στη θεση ενός παλιού ορθόδοξου γυναικείου μοναστηριού που ήταν αφιερωμένο στην Παναγία. Στον περίβολο της εκκλησίας της Φανερωμένης βρίσκεται το Μαυσωλείο της 9ης Ιουλίου αφιερωμένο στους κληρικούς και λαϊκούς με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό  που μαρτύρησαν κατά την Τουρκοκρατία το 1821 λίγο μετά την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης στις 25 Μαρτίου 1821.  Λίγο πάραπερα υπάρχει μια άλλη μικρή εκκλησία: η εκκλησία του Σταυρού του Μισιρίκκου γνωστή επίσης και ως Αραμπλάρ τζαμί.

Το Σχολικό κτίριο διαθέτει κυρίως ελληνικά νεοκλασικά  αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, καθώς και τοπικά Κυπριακά στοιχεία. Αρχιτέκτονας του σχολείου είναι ο Θεόδωρος Φωτιάδης που ήταν ο πρώτος και μόνος σπουδασμένος αρχιτέκτονας στην Κύπρο για τουλάχιστον 30 χρόνια. Σπούδασε τον 19^ο αιώνα στην Ελλάδα και ερχόμενος στην Κύπρο, εκτισε διάφορα νεοκλασικά κτήρια, όπως το Παγκύπριο Γυμνάσιο , τη Φανερωμένη, και κάποιες νεοβυζαντινές εκκλησίες. Η πρόσοψή του, που κατασκευάστηκε από τοπικό πωρόλιθο, προβάλλει μια μορφή ευρωπαϊκού ορθολογισμού, ενώ ταυτόχρονα αναφέρεται στα σύγχρονα δημόσια σχολεία και άλλα δημόσια κτίρια στην Ελλάδα. Τα σχολικά κτίρια συνεχίζουν να σχεδιάζονται από ιδιώτες αρχιτέκτονες, Δημοτικούς Μηχανικούς, αλλά και από το Τμήμα Δημοσίων Έργων (Public Works Department) της Αποικιακής Κυβέρνησης.

Μέχρι το 2021 λειτουργούσε ως  συνεκπαιδευτικό σχολείο. Το κτίριο του σχολείου στεγάζει το νηπιαγωγείο, το δημοτικό και το γυμνάσιο-λύκειο. Το 2014 ανακοινώθηκε ότι το κτίριο θα εκμισθωθεί για να στεγάσει τη σχολή αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Η απόφαση αυτή υλοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2021. Συγκεκριμένα στις 16 Ιουνίου 2021 έκλεισε οριστικά το Δημοτικό Σχολείο και στις 18 Ιουνίου 2021 το Γυμνάσιο μετά από 162 χρόνια συνεχούς λειτουργίας του.

Ιστορία

Το σχολείο ιδρύθηκε το 1857, μετά από πολλές προσπάθειες από την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία και ιδιαίτερα από την εκκλησία Φανερωμένης.  Παλαιότερα χρησιμοποιήθηκε ως παρθεναγωγείο. Το σχολείο ξεκίνησε με 115 μαθητές, αλλά μόνο ένα δάσκαλο. Έτσι οι μεγαλύτεροι μαθητές χρησιμοποιούνταν ως βοηθοί δάσκαλοι.

Κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, δίδασκε σε αυτό μόνο μια δασκάλα: η Ερατώ Καρύκη η οποία για να μπορέσει να διδάξει  όλους τους μαθητές της χρησιμοποιούσε την αλληλοδιδακτική μέθοδο.

Από το Μάιο του 1903 το Παρθεναγωγείο αναγνωρίστηκε ως οκτατάξιο, επί διεύθυνσης Ελένης Χρήστου. Αναγνωρίστηκε από το Υπουργείο Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως της Ελλάδος ως ισοβάθμιο διδασκαλείο «με τα εν Ελλάδι συντηρούμενα υπό της εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας». Ήδη, από το 1860 εντοπίζεται σε έγγραφα να αναφέρεται ως το «εν Φανερωμένη Παρθεναγωγείον». Η ονομασία προσδιορίζει τον τόπο, και αργότερα, με την ίδρυση των νεότερων παρθεναγωγείων, την ενορία.

Από το 1925 όταν η Εκκλησιαστική Επιτροπή της Φανερωμένης ανήγειρε το μεγαλοπρεπές τωρινό σχολικό κτίριο, το Παρθεναγωγείο απέκτησε μονιμότερους δεσμούς με τον ναό της Φανερωμένης. Το Διδασκαλείο έκλεισε το 1937, στα χρόνια της Παλμεροκρατίας, όταν η βρετανική απολυταρχία συγκέντρωσε τον έλεγχο της κυπριακής εκπαίδευσης στα χέρια της, στην οργανωμένη και συστηματική προσπάθειά της να αλλάξει την εθνική ταυτότητα των Κυπρίων, Ελλήνων και Τούρκων. Δυο χρόνια προηγουμένως, ως μια πρωθύστερη διαδοχή του Διδασκαλείου, είχε ιδρυθεί το Γυμνάσιο Θηλέων. Από την εποχή της πρώτης δασκάλας του Παρθεναγωγείου (1859), της Ερατούς Καρύκη, η οποία καταγόταν από τη Στεμνίτσα της Γορτυνίας, πέρασαν εκατοντάδες εξαιρετικοί εκπαιδευτικοί, αφήνοντας τη δική τους σφραγίδα στις ζωές των κοριτσιών της Κύπρου και στην ιστορία του τόπου. Πιο γνωστές η Θεανώ Παρούτη, η Ελένη Χρήστου, που διηύθυνε το Παρθεναγωγείο για 35 χρόνια (1901-1936), στη χρυσή του εποχή, η  Περσεφόνη Παπαδοπούλου και από την κατοπινή περίοδο τον Χριστόδουλο Παπαχρυσοστόμου.

Ανεξαρτησία

Στα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας και ενώ το σχολείο είχε συνδεθεί οργανικά και διοικητικά για πολλά χρόνια με το Παγκύπριο Γυμνάσιο, η ακτινοβολία του Γυμνασίου Φανερωμένης συνεχίστηκε, παραμένοντας το αγαπημένο σχολείο για τις Λευκωσιάτισσες, στο ιστορικό αστικό κέντρο της πόλης, απέναντι από την ΟΧΕΝ και το Μαυσωλείο της 9^ης Ιουλίου.

Η τουρκική εισβολή του 1974 ανέκοψε μια προοδευτική πορεία, αφού η Φανερωμένη μεταβλήθηκε σε παραμεθόρια περιοχή. Ένα τμήμα του Γυμνασίου Θηλέων μεταφέρθηκε στους χώρους της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, ενώ όταν λειτούργησε ξανά το ιστορικό κτίριο, στέγασε το «Μεικτό Γυμνάσιο Φανερωμένης», σπάζοντας εξαιτίας των αδυσώπητων πραγματικοτήτων ύστερα από την τουρκική εισβολή ένα ιστορικό άβατο για τα αγόρια. Στο σχολείο θα φοιτούσαν πλέον κυρίως παιδιά προσφυγικών οικογενειών ή καταγόμενοι από χωριά της επαρχίας Λευκωσίας, ενώ συνεχώς οι μαθητικοί αριθμοί μειώνονταν δραματικά καθώς κτίζονταν νέα σχολεία, εκτός των  τειχών.

Πηγές:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
2. Πέτρος Παπαπολυβίου: Εκπαιδευτήρια Φανερωμένης