Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Οι πρώτες εκλογές στην Κυπριακή Δημοκρατία για ανάδειξη των μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων διεξήχθησαν με το πλειοψηφικό σύστημα την 31η Ιουλίου 1960. Οι εκλογές αυτές που ήταν και οι μόνες στις οποίες ψήφισαν (σε χωριστές ψηφοφορίες) οι Τουρκοκύπριοι, είχαν ως αποτέλεσμα την εκλογή 35 μελών της ελληνικής κοινότητας και 15 μελών της τουρκικής κοινότητας.

Τα κόμματα
Στις εκλογές για την ελληνική κοινότητα (Ελληνοκύπριοι) τότε, ψήφο ζήτησαν μόνο δύο κομματικοί συνδυασμοί. Οι συνδυασμοί αυτοί ήταν: AKΕΛ και Πατριωτικό Μέτωπο. Οι Τουρκοκύπριοι κατήλθαν στις εκλογές με ένα μόνο κόμμα, το Τουρκικό Εθνικό Μέτωπο Κύπρου (Kıbrıs Milli Turk Birligi). Ηγέτης του κόμματος αυτού ήταν ο πολιτικός Φαζίλ Κιουτσιούκ. Οι δεκαπέντε έδρες της τουρκικής κοινότητας στη Βουλή κατανεμήθηκαν ως ακολούθως:

Εκλογική Περιφέρεια Λευκωσίας 5
Εκλογική Περιφέρεια Αμμοχώστου 3
Εκλογική Περιφέρεια Λεμεσού 2
Εκλογική Περιφέρεια Πάφου 2
Εκλογική Περιφέρεια Λάρνακας 2
Εκλογική Περιφέρεια Κερύνειας 1

Οι βουλευτές της τουρκικής κοινότητας κατά εκλογική περιφέρεια ήταν οι ακόλουθοι:

Λευκωσία

1. Οσμάν Ορέκ. Αμέσως μετά την εκλογή του τον διαδέχτηκε ο Μεχμέτ Κεμάλ Ντενίς. Ο Μεχμέτ Κεμάλ Ντενίς εκλέχθηκε στην αναπληρωματική εκλογή που διεξήχθη στις 25 Σεπτεμβρίου 1960 για πλήρωση της κενωθείσας έδρας του Οσμάν Ορέκ, ο οποίος διορίστηκε υπουργός Άμυνας από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ' στις 16 Αυγούστου 1960, και στις 28 Σεπτεμβρίου 1960 έδωσε τη νενομισμένη διαβεβαίωση ενώπιον της ολομέλειας της Βουλής των Αντιπροσώπων και ανέλαβε καθήκοντα βουλευτή.

2. Φαζίλ Μουσταφά Πλουμέρ. Τον διαδέχτηκε ο Ιμπραχίμ Ορχάν. Ο Ιμπραχίμ Ορχάν εκλέχθηκε στην αναπληρωματική εκλογή που διεξήχθη στις 25 Σεπτεμβρίου 1960 για πλήρωση της κενωθείσας έδρας του Φαζίλ Μουσταφά Πλουμέρ, ο οποίος διορίστηκε υπουργός Γεωργίας και Φυσικών Πόρων από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ' στις 16 Αυγούστου 1960, και στις 28 Σεπτεμβρίου 1960 έδωσε τη νενομισμένη διαβεβαίωση ενώπιον της ολομέλειας της Βουλής των Αντιπροσώπων και ανέλαβε καθήκοντα βουλευτή.

3. Ριζά Χαλίτ Αλί - Λευκωσία.
4. Σελτσιούκ Σιακίρ Σομέκ - Λευκωσία.
5. Ουμίτ Σουλεϊμάν Ονάν - Λευκωσία.

Αμμόχωστος

6. Χασάν Αντνάν Γκιουβενέρ - Αμμόχωστος.

7. Νιαζί Μανιέρα. Τον διαδέχτηκε ο Νεμπίλ Ναμπί. Ο Νεμπίλ Ναμπί εκλέχθηκε στην αναπληρωματική εκλογή που διεξήχθη στις 25 Σεπτεμβρίου 1960 για πλήρωση της κενωθείσας έδρας του Μανιέρα Νιαζί, ο οποίος διορίστηκε υπουργός Υγείας από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ' στις 16 Αυγούστου 1960, και στις 28 Σεπτεμβρίου 1960 έδωσε τη νενομισμένη διαβεβαίωση ενώπιον της ολομέλειας της Βουλής των Αντιπροσώπων και ανέλαβε καθήκοντα βουλευτή.

8. Μπουρχάν Ναλμπάντογλου - Αμμόχωστος.

Λεμεσός

9. Χουσεΐν Ντερβίς, εξελέγη βουλευτής Λεμεσού.
10. Ραμαντάν Τζεμίλ, εξελέγη βουλευτής Λεμεσού.

Πάφος

11. Αχμέτ Αζίζ Αλτάι, εξελέγη βουλευτής Πάφου.

12. Χαλίτ Κιαζίμ Σιεμσιεντίν. Τον διαδέχτηκε η σύζυγός του Αϊλά Χαλίτ Κιαζίμ. Στις 24 Σεπτεμβρίου 1963 ο Κιαζίμ Σιεμσιεντίν Χαλίτ, που εξελέγη βουλευτής Πάφου, σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Τη θέση του κατέλαβε η σύζυγός του Κιαζίμ Αϊλά Χαλίτ, η οποία έδωσε τη νενομισμένη διαβεβαίωση ενώπιον της ολομέλειας της Βουλής των Αντιπροσώπων και ανέλαβε καθήκοντα βουλευτή στις 25 Οκτωβρίου 1963. Η Χαλίτ Κιαζίμ είναι η πρώτη γυναίκα βουλευτής στην κυπριακή Βουλή.

Λάρνακα

13. Ορχάν Μουντερίσογλου, εξελέγη στη Λάρνακα και υπηρέτησε ως αντιπρόεδρος της Βουλής. Πρόεδρος της Βουλής εξελέγη ο Γλαύκος Κληρίδης.
14. Νεντζέτ Χουσεΐν, εξελέγη βουλευτής Λάρνακας.

Κερύνεια

15. Αχμέτ Μιντχάτ Μπερμπέρογλου, εξελέγη βουλευτής Κερύνειας. Ο Μπερμπέρογλου παρότι Λεμεσιανός εισήλθε στη Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας ως βουλευτής Κερύνειας και εργάστηκε ως μέλος των Επιτροπών Νομικών και Προϋπολογισμού. Διετέλεσε επίσης πρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών - Δημοσίων Έργων μέχρι το τέλος του 1963. Ήταν αργότερα από τους ιδρυτές του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (24 Μαΐου 1970), του οποίου διετέλεσε πρώτος πρόεδρος από το 1970 που ιδρύθηκε μέχρι το 1976 όταν ανέλαβε την αρχηγία του κόμματος ο Οζγκιέρ Οζγκιούρ.

Διάσπαση Τουρκοκυπρίων

Τον Δεκέμβριο του 1961 δημιουργήθηκε η ανεξάρτητη τουρκική ομάδα, στην οποία εντάχθηκαν έντεκα από τους δεκαπέντε Τουρκοκύπριους βουλευτές του Τουρκικού Εθνικού Μετώπου. Οι αποσχισθέντες ήταν οι Ιμπραχίμ Ορχάν, Ριζά Χαλίτ Αλί, Σελτσιούκ Σιακίρ Σομέκ, Χασάν Αντνάν Γκιουβενέρ, Νεμπίλ Ναμπί, Μπουρχάν Ναλμπάντογλου, Ραμαντάν Τζεμίλ, Αχμέτ Αζίζ Αλτάι, Χαλίτ Κιαζίμ Σιεμσιεντίν, Ορχάν Μουντερίσογλου και Νεντζέτ Χουσεΐν. Ο αντιπρόεδρος της Βουλής Ορχάν Μουντερίσογλου ήταν ο πρόεδρος της ανεξάρτητης τουρκικής ομάδας, ο Ριζά Χαλίτ Αλί ο αντιπρόεδρος και ο γιατρός Μπουρχάν Ναλμπάντογλου από την Αμμόχωστο ο γραμματέας.

Φαζίλ Κιουτσιούκ:
Ο πρώτος Τουρκοκύπριος ηγέτης

Ο γεννημένος το 1906 στη Λευκωσία Φαζίλ Κιουτσιούκ, γιατρός στο επάγγελμα, άρχισε να αναμειγνύεται ενεργά στα πολιτικά πράγματα του τόπου από το 1938. Σύντομα κατέστη ηγετικός παράγων των Τουρκοκυπρίων. Το 1943 εξελέγη δημοτικός σύμβουλος Λευκωσίας, στο αξίωμα δε αυτό υπηρέτησε για 6 χρόνια. Από το 1941 άρχισε να εκδίδει στη Λευκωσία την ημερήσια εφημερίδα «Halkin Sesi» («Φωνή του Λαού»), την οποία συνέχισε να διευθύνει μέχρι και τον θάνατό του. Επίσης το 1943 ίδρυσε το «Κυπριακό Τουρκικό Εθνικό Κόμμα», ενώ το 1946 ίδρυσε την πρώτη στην Κύπρο τουρκική εργατική συντεχνία. Μια σημαντική επιτυχία του, ύστερα από σκληρούς αγώνες 15 περίπου χρόνων, ήταν να ανατεθεί στην τουρκική κοινότητα της Κύπρου η διοίκηση του Εβκάφ.

Κατά την περίοδο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου αναδιοργανώθηκε κι επανέφερε εντονότερα την απαίτηση των Ελλήνων της Κύπρου για ένωση του νησιού με την Ελλάδα, ο Φαζίλ Κιουτσιούκ ηγήθηκε ενός παράλληλου και έντονου αγώνα των Τουρκοκυπρίων κατά του αιτήματος των Ελλήνων Κυπρίων για ένωση, θέτοντας επί τάπητος και ως αντίπαλο δέος το σύνθημα Ταξίμ, δηλαδή διχοτόμηση. Από το 1945 ο Φαζίλ Κιουτσιούκ άρχισε και έντονο αγώνα κατά της αποικιοκρατίας, που περιελάμβανε και σειρά σκληρών άρθρων του στη «Halkin Sesi». Συνολικά 47 φορές προσήφθησαν από την αποικιακή κυβέρνηση διάφορες κατηγορίες εναντίον του, στις περισσότερες δε των περιπτώσεων προσήχθη ενώπιον δικαστηρίου και του επεβλήθησαν πρόστιμα.

Το 1955 ο Φαζίλ Κιουτσιούκ μετονόμασε το «Κυπριακό Τουρκικό Εθνικό Κόμμα» δίνοντάς του τη χαρακτηριστική των τουρκοκυπριακών προθέσεων κι επιδιώξεων ονομασία «Η Κύπρος είναι τουρκική»! Επίσης, το 1957 ο Φαζίλ Κιουτσιούκ κυκλοφόρησε το βιβλίο «The Cyprus Question - A Permanent Solution» με χαρακτηριστικό εξώφυλλο τον χάρτη της Κύπρου μοιρασμένης σε δύο τμήματα κατά μήκος του 35ου παραλλήλου. Η πολιτική της διχοτόμησης της Κύπρου προωθείτο ήδη και από την ίδια την Τουρκία, στην οποία η Κύπρος προβαλλόταν είτε ολόκληρη ως τουρκική, είτε γεωγραφικά μοιρασμένη στα δυο, ακόμη και σε επίσημα σχολικά εγχειρίδια γεωγραφίας.

Το 1955, όταν άρχισε στο νησί ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων Κυπρίων, ο Φαζίλ Κιουτσιούκ δραστηριοποιήθηκε και προς την κατεύθυνση της διεθνούς προβολής των τουρκικών και τουρκοκυπριακών θέσεων επί του κυπριακού ζητήματος, μεταξύ δε άλλων πήγε στο Λονδίνο προκειμένου να παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς τις εργασίες της λεγόμενης τριμερούς διασκέψεως επί του Κυπριακού. Η διάσκεψη αυτή, που συνεκλήθη από τους Βρετανούς, έγινε με τη συμμετοχή της Ελλάδας και της Τουρκίας.

Το 1958 ο Φαζίλ Κιουτσιούκ οργάνωσε σειρά συγκεντρώσεων στην Τουρκία, κατά τις οποίες εξέθεσε τις θέσεις των Τούρκων της Κύπρου πάνω στο κυπριακό ζήτημα, ενώ τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου πήγε στη Νέα Υόρκη όπου παρέστη ως παρατηρητής στη συνεδρία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στην οποία παρουσιάστηκε και συζητήθηκε το Κυπριακό. Ήταν η 13η Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, κατά τη διάρκεια της οποίας συγκρούστηκαν οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας Ευάγγελος Αβέρωφ και Φατίν Ζορλού, που όμως αμέσως μετά είχαν τις πρώτες μεταξύ τους επαφές οι οποίες κατέληξαν, σε τρεις περίπου μήνες, στις γνωστές Συμφωνίες της Ζυρίχης. Η τελική αποδοχή των συμφωνιών αυτών από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη έγινε στο Λονδίνο τον Φεβρουάριο του 1959 και αποτέλεσμα ήταν η γέννηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο Λονδίνο, ο Φαζίλ Κιουτσιούκ προσυπέγραψε τις συμφωνίες ως εκπρόσωπος των Τούρκων της Κύπρου και δήλωσε ότι αισθανόταν ιδιαίτερα ευτυχής.

Στο τέλος του ίδιου χρόνου έγιναν οι πρώτες εκλογές στην Κύπρο για ανάδειξη Προέδρου και Αντιπροέδρου της υπό ίδρυση Κυπριακής Δημοκρατίας. Με βάση το Σύνταγμα που ετοιμάστηκε, κι όπως απέρρεε από τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα είναι Έλληνας Κύπριος και θα εκλέγεται από τους Έλληνες του νησιού. Στις 13 Δεκεμβρίου 1959 τις πρώτες προεδρικές εκλογές κέρδισε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ'. Ο Αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα είναι Τούρκος Κύπριος και θα εκλέγεται από τους Τούρκους κατοίκους του νησιού. Ο Φαζίλ Κιουτσιούκ ανακηρύχθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1959 Αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, χωρίς εκλογές, γιατί δεν υπήρξε ανθυποψήφιος. Ως Αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Φαζίλ Κιουτσιούκ μετείχε στην όλη διαδικασία σύστασης και λειτουργίας του νέου κράτους και στην παραλαβή της εξουσίας από τους Βρετανούς στις 16 Αυγούστου 1960.
Μετά την αποχώρηση των Τ/Κ από την Κυπριακή Δημοκρατία το 1963 ο Φαζίλ Κιουτσιούκ, έστω κι αν δεν μετείχε πλέον ενεργά στην άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας, συνέχισε να αναγνωρίζεται ως Αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο αξίωμα αυτό επανεξελέγη, εκ νέου χωρίς ανθυποψήφιο, τον Μάρτιο του 1968. Απεσύρθη δε το 1973, οπότε στο αξίωμα του Αντιπροέδρου αναρριχήθηκε ο Ραούφ Ντενκτάς.