Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βασιλιάς της Κύπρου από το 1382 μέχρι το 1398. Γιος του βασιλιά της Κύπρου Ούγου Δ' (1324 - 1359), αδελφός του επίσης βασιλιά της Κύπρου Πέτρου Α' (1359 - 1369), θείος και διάδοχος στον θρόνο του επίσης βασιλιά της Κύπρου (γιου του Πέτρου Α') Πέτρου Β' (1369 - 1382) και πατέρας του επίσης βασιλιά της Κύπρου Ιανού (1398 - 1432). Ο Ιάκωβος, προτού ανέλθει στον θρόνο της Κύπρου, κατείχε άλλα αξιώματα. Είχε περιπετειώδη ζωή και είναι περισσότερο γνωστός για τη σθεναρή αντίστασή του κατά των Γενουατών, όταν οι τελευταίοι εισέβαλαν στην Κύπρο.

Ο Ιάκωβος ήταν τέταρτος κατά σειράν γιος του βασιλιά της Κύπρου Ούγου Δ', μετά τον Γκυ (Γουίδο), τον Πέτρο και τον Ιωάννη. Μετά τον θάνατο του Ούγου, το 1359, ο πρωτότοκος γιος του Γκυ, πρίγκιπας της Γαλιλαίας, δεν ανήλθε στον θρόνο για λόγους οι οποίοι εκτίθενται στο λήμμα Λουζινιανοί. Βασιλιάς έγινε ο δευτερότοκος γιος του Ούγου, ο Πέτρος Α', που βασίλεψε 10 χρόνια, μέχρι το 1369 οπότε και δολοφονήθηκε. Τότε στο θρόνο ανήλθε ο γιος του Πέτρου Α', ο Πέτρος Β', που ήταν ανήλικος. Βασιλιάς στέφθηκε μόλις ενηλικιώθηκε. Στο μεταξύ, η σύζυγος του Πέτρου Α', βασίλισσα Ελεονώρα*, θέλοντας να εκδικηθεί την άγρια δολοφονία του συζύγου της, προκάλεσε επέμβαση των Γενουατών η οποία κι εξελίχθηκε σε εισβολή. Κατά των Γενουατών αντιστάθηκαν με επιτυχία οι άλλοι δυο γιοι του Ούγου Δ', δηλαδή οι δυο θείοι του νεαρού βασιλιά Πέτρου Β', πρίγκιπες Ιωάννης και Ιάκωβος, όπως εκτίθεται πιο κάτω. Μετά το τέλος του πολέμου με τους Γενουάτες, η βασίλισσα Ελεονώρα μεθόδευσε και πέτυχε τη δολοφονία του ενός από τους δυο, του Ιωάννη, τον οποίο θεωρούσε ως ένα των υπευθύνων για τη δολοφονία του συζύγου της. Έτσι, όταν ο βασιλιάς Πέτρος Β', πέθανε το 1382 χωρίς ν’ αφήσει διάδοχο, νέος βασιλιάς της Κύπρου εξελέγη ο τέταρτος στη σειρά γιος του Ούγου Δ', δηλαδή ο Ιάκωβος.

Ο βασιλιάς Ιάκωβος ήταν νυμφευμένος με την Ελοΐζ ντε Μπρανσγουΐκ, με την οποία και απέκτησε πολλά παιδιά (πιθανόν 12), από τα οποία γνωστά είναι: Ο Ιανός, που έγινε βασιλιάς της Κύπρου, ο Ούγος, αρχιεπίσκοπος Λευκωσίας και καρδινάλιος της Κύπρου, ο Φίλιππος, κοντοστάβλης της Κύπρου, ο Ερρίκος, πρίγκιπας της Γαλιλαίας, η Μαριέττα, που παντρεύτηκε τον βασιλιά της Νεαπόλεως Λατισλάς, η Ισαβέλλα, που παντρεύτηκε τον εξάδελφό της Πέτρο, κόμη της Τριπόλεως, η Εχίβη και η Αγνή.

Όπως έχει ήδη λεχθεί πιο πάνω, μετά τη δολοφονία του βασιλιά Πέτρου Α' το 1369 από ομάδα ευγενών, η σύζυγός του βασίλισσα Ελεονώρα πέτυχε να πείσει τους Γενουάτες να εισβάλουν στην Κύπρο για να τιμωρήσουν τους δολοφόνους. Οι Γενουάτες, οι οποίοι είχαν σημαντικά εμπορικά και οικονομικά συμφέροντα στην Κύπρο, εξεστράτευσαν πράγματι στην Κύπρο με επικεφαλής τον ναύαρχο Πέτρο ντε Κάμπο Φρεγκόσο*, τον Απρίλιο του 1373. Αφού κατόρθωσαν να καταλάβουν με δόλο την άριστα οχυρωμένη πόλη της Αμμοχώστου, συνέλαβαν εκεί αιχμαλώτους τον βασιλιά Πέτρο Β' και τη μητέρα του Ελεονώρα, που τους είχε προσκαλέσει. Στη συνέχεια, αν και εκτέλεσαν πράγματι τους ευγενείς που είχαν δολοφονήσει τον Πέτρο Α', θέλησαν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους ολόκληρο το νησί. Στον πόλεμο που ακολούθησε, αντιστάθηκαν με επιτυχία κατά των εισβολέων ο πρίγκιπας Ιωάννης (ορμώμενος κυρίως από το απόρθητο φρούριο του Αγίου Ιλαρίωνος) και, προ πάντων, ο αδελφός του Ιάκωβος που κατείχε το αξίωμα του κοντοστάβλη της Κύπρου. Ο Ιάκωβος πολέμησε με ιδιαίτερη επιτυχία στην Κερύνεια, υπερασπιζόμενος την πόλη αυτή σε μια επική αντίσταση στην πολιορκία της από τους Γενουάτες. Παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις των Γενουατών κατά της πόλης αυτής, και παρά τα τεχνικά πολιορκητικά μέσα που χρησιμοποίησαν, η Κερύνεια, υπό τη διοίκηση του Ιακώβου, όχι μόνο άντεξε, αλλά πρόβαλε και νικηφόρα αντίσταση. Τελικά όμως ο ανεψιός του Ιακώβου βασιλιάς Πέτρος Β' συνήψε συνθήκη με τους Γενουάτες (οι τελευταίοι κράτησαν την Αμμόχωστο). Η συνθήκη πρόβλεπε, μεταξύ άλλων, και την αναχώρηση από την Κύπρο του Ιακώβου. Ο Ιάκωβος, αφού σταμάτησε τον πόλεμο, απεδέχθη τον όρο της συνθήκης που πρόβλεπε την εξορία του από το νησί, και αναχώρησε το 1374 από την Κερύνεια με καράβι, για την Ευρώπη. Πήγε αρχικά στη Ρόδο όπου δεν βρήκε την αναμενόμενη βοήθεια, αντίθετα δε, και παρά τη συμφωνία, συνελήφθη από τους Γενουάτες που τον ακολούθησαν, και μετεφέρθη αιχμάλωτος, μαζί με τη σύζυγό του Ελοΐζ, στη Γένουα.

Στη Γένουα ο Ιάκωβος παρέμεινε αιχμάλωτος, και έζησε κάτω από πολύ σκληρές συνθήκες μαζί με τη σύζυγό του, για 9 περίπου χρόνια. Στην πόλη αυτή της Ιταλίας γεννήθηκε ο πρωτότοκος γιος του, που ονομάστηκε Ιανός, πήρε δηλαδή το όνομα του θεού που εθεωρείτο ο ιδρυτής και προστάτης της Γένουας.

Το 1382 πέθανε στο νησί ο βασιλιάς της Κύπρου Πέτρος Β'. Επειδή δεν άφησε διάδοχο, δικαιωματικά αλλά και με απόφαση της Άνω Βουλής, το στέμμα περιήλθε στον θείο του Ιάκωβο, ο οποίος εκρατείτο ακόμη αιχμάλωτος στη Γένουα. Οι Γενουάτες, προκειμένου να τον αφήσουν ελεύθερο για να μπορέσει να επιστρέψει στην Κύπρο και να στεφθεί βασιλιάς, διαπραγματεύθηκαν με τον Ιάκωβο και του απέσπασαν την υπογραφή σε μια συμφωνία που υπεγράφη στις 19 Φεβρουαρίου 1383. Με τη συμφωνία αυτή, οι Γενουάτες εξασφάλισαν νέα υπερπρονόμια στην Κύπρο, που ιδιαίτερα ευνοούσαν τις εμπορικές τους δραστηριότητες. Η Αμμόχωστος εξακολουθούσε να βρίσκεται κάτω από την κυριαρχία των Γενουατών, υπό ένα καθεστώς το οποίο ουδέποτε απεδέχθησαν ο Ιάκωβος και οι κατοπινοί βασιλιάδες της Κύπρου. Ο Ιάκωβος, συγκεκριμένα, έκανε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του (στα 1396) μια αποτυχημένη προσπάθεια να ανακτήσει τη σημαντική αυτή πόλη του νησιού. Αργότερα, παρόμοιες προσπάθειες έγιναν και από τον βασιλιά Ιανό (στα 1401), από τον βασιλιά Ιωάννη Β (στα 1441) και από το βασιλιά Ιάκωβο Β' που τελικά πήρε την πόλη στα 1464. Τον ίδιο χρόνο παρεδόθη στον Ιάκωβο Β’ και η πόλη της Κερύνειας. Η κατοχή της Κερύνειας από τους Γενουάτες αποτελούσε όρο της συμφωνίας που είχε συνομολογηθεί μεταξύ Γενουατών και Ιακώβου Α' στις 19 Φεβρουαρίου 1383, προκειμένου οι πρώτοι ν' απελευθερώσουν τον δεύτερο.

Μέχρι να διευθετηθεί η απελευθέρωση του Ιακώβου και η επιστροφή του στην Κύπρο, το βασίλειο εδιοικείτο από κυβερνήτη και 12μελές συμβούλιο ευγενών. Ο Ιάκωβος κατόρθωσε να φθάσει στην Κύπρο το 1383, αλλά δεν έγινε δεκτός στο νησί, όπως αναφέρει ο Λεόντιος Μαχαιράς (Χρονικόν, παρ. 603 - 606), κι είχε επιστρέψει στη Γένουα αφού δεν του επετράπη ν' αποβιβαστεί στις Αλυκές (Λάρνακα) όπου είχε φθάσει με καράβι. Στην επιστροφή του Ιακώβου ήταν αντίθετοι μερικοί ευγενείς μ' επικεφαλής τους αδελφούς Περότ και Βιλμόντ ντε Μοντολίφ, οι οποίοι είχαν θεωρήσει ότι η όλη κατάσταση ευνοούσε την ανάληψη της εξουσίας και τον έλεγχο του βασιλείου από τους ιδίους. Μετά την οριστική επιβολή του Ιακώβου, οι δυο αδελφοί Μοντολίφ συνελήφθησαν και τιμωρήθηκαν. Οι αντίπαλοι του Ιακώβου στην Κύπρο δεν κατέστη δυνατό να εξουδετερωθούν, παρά μόνο μέχρι το 1385. Τον Απρίλιο του χρόνου αυτού ο βασιλιάς αποβιβάστηκε στην Κερύνεια και στη συνέχεια ήλθε στη Λευκωσία που κι έγινε δεκτός με μεγάλο ενθουσιασμό. Η στέψη του έγινε τον Μάιο του 1385 στον καθεδρικό ναό της Αγίας Σοφίας.

Στην όλη υπόθεση της επιστροφής του Ιακώβου στην Κύπρο και της στέψης του, φαίνεται ότι αντιτίθεντο οι Βενετοί. Οι Βενετοί ασφαλώς ζημιώνονταν εξαιτίας της συμφωνίας που ο Ιάκωβος είχε υπογράψει με τους Γενουάτες οι οποίοι κι ευνοούνταν σημαντικά. Έτσι, στο δεύτερο ταξίδι του από την Γένουα στην Κύπρο, ο Ιάκωβος συνοδευόταν από 6 πολεμικές γαλέρες των Γενουατών, διά νά μηδέν δράξουν τόν ρήγα... oἱ Βενετίκοι εἰς τό ἔλα του... (Μαχαιράς, παρ. 614). Ωστόσο οι Γενουάτες κράτησαν στη Γένουα, σαν όμηρό τους, τον πρωτότοκο γιο του Ιακώβου και διάδοχό του στον θρόνο, Ιανό.

Εκτός από βασιλιάς της Κύπρου, ο Ιάκωβος ήταν κληρονομικά και βασιλιάς Ιεροσολύμων. Βασιλιάς Ιεροσολύμων στέφθηκε στα 1389. Στις 29 Νοεμβρίου 1393 πέθανε ο βασιλιάς της Αρμενίας Λέων Στ', που ανήκε επίσης στην οικογένεια των Λουζινιανών, κι επειδή δεν είχε απογόνους, ο Ιάκωβος έγινε και βασιλιάς της Αρμενίας. Έκτοτε, οι Κύπριοι βασιλιάδες ήσαν και βασιλιάδες της Αρμενίας.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ο Ιάκωβος επέβαλε στην Κύπρο τη φορολογία της δεκάτης. Στα 1392 - 93 αντιμετώπισε μεγάλη επιδημία πανούκλας που εξολόθρευσε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ο Μαχαιράς αναφέρει ότι τότε η βασιλική οικογένεια απεσύρθη στο μοναστήρι της Παναγίας του Μαχαιρά προκειμένου ν' αποφύγει το θανατικό, αλλά σύντομα ο βασιλιάς και η βασίλισσα επέστρεψαν στη Λευκωσία αφού αποφάσισαν ότι, αν ζούσαν, θα ήσαν άχρηστοι σ' ένα βασίλειο χωρίς υπηκόους.

Ο βασιλιάς Ιάκωβος πέθανε στις 9 Σεπτεμβρίου 1398. Ετάφη στην εκκλησία του Αγίου Δομινίκου στη Λευκωσία.