Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Στέλεχος του ΑΚΕΛ από την Πηγή της επαρχίας Αμμοχώστου. Σύμφωνα με το ΑΚΕΛ ο Κυριάκος Πατατάς  δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από την ΕΟΚΑ λόγω των διαφωνιών του με τον Αγώνα του 1955-59. Οι εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν εντός του 1958 σε μια προσπάθεια της ΕΟΚΑ να περιθωριοποιήσει το ΑΚΕΛ. Συνολικά στην επαρχία Αμμοχώστου την περίοδο αυτή έγιναν 8 εκτελέσεις. (Βλέπε λήμμα Αριστερά και ΕΟΚΑ). 

ΥΑΚΑ

Από τις 27 Φεβρουαρίου 1958, μια άγνωστη οργάνωση με την ονομασία Υπηρεσία Αντιμετωπίσεως Κομμουνιστικής Αντιδράσεως, ΥΑΚΑ, έκαμε την εμφάνιση της και έχει ως σκοπό την 

παρακολούθηση των κομμουνιστών και την αποκάλυψη και ματαίωση των σχεδίων και σκοπών τους.

Μια από τις διαταγές της ΥΑΚΑ στο Γενικό Υπεύθυνο της δημοσίευσε η εφημερίδα "Χαραυγή":

"Προ καιρού είχατε οδηγίας όπως σχηματίσετε ειδικάς ομάδας από μέλη Ο.Ε και Α.Ν. προς παρακολούθησιν πάσης κινήσεως των κομμουνιστών και ανακάλυψιν των σχεδίων και σκοπών των. Τώρα επιβάλλεται όπως η υπηρεσία αυτή η οποία λαμβάνει την συνθηματικήν ονομασίαν ΥΑΚΑ (Υπηρεσία Αντιμετωπίσεως Κομμουνιστικής Αντιδράσεως) οργανωθή πλήρως και λειτουργήση κανονικώς προς αντιμετώπισιν πάσης εν κρυπτώ ή φανερώ κομμουνιστικής αντιδράσεως.

Καθήκοντα εις την υπηρεσίαν αυτήν θα ανατεθούν εις τας Ο.Ε. και επίσης εις όσα εκ των μελών της Α.Ν. χρειάζονται".

Η ΕΟΚΑ

Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε ο Σύνδεσμος Αγωνιστών ΕΟΚΑ η εκτέλεση του Πατατά έχει να κάνει με προσωπικούς λόγους.

Συγκεκριμένα ο Κυριάκος Πατατάς "βρέθηκε νεκρός στο χωριό του, Πηγή Αμμοχώστου στις 6 Μαίου 1958.  Δεν κατέστη δυνατό να εξακριβωθούν οι λόγοι του θανάτου του. Επίσης δεν κατέστη δυνατό να εξακριβωθεί αν υπάρχει σύνδεση του θανάτου του Κ. Πατάτα με τη δολοφονία που προηγήθηκε του αγωνιστή Ανδρέα Επιφανίου, τον οποίο δολοφόνησαν με μαχαίρι αριστεροί χωριανοί του. Επί του θέματος γράφεται στο «Χρονικό Αγώνος Ε.Ο.Κ.Α 1955-1959» του Αρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α, Στρατηγού Γεωργίου Γρίβα Διγενή: «Οι κομμουνισταί της Πηγής εξεπέρασαν εις ενεργείας αίσχους και αποτροπιασμού, κάθε άλλην κοινότητα, δολοφονήσαντες εν ψυχρώ το επίλεκτον μέλος της Οργανώσεως Ανδρέα Επιφανίου, την 26 Οκτωβρίου 1957, διά μαχαίρας».

Οπως αναφέρει ο Σύνδεσμος Αγωνιστών, "από την έρευνα δεν προέκυψαν στοιχεία ότι η Ε.Ο.Κ.Α διέταξε την εκτέλεσή του. Η πιο πιθανή αιτία είναι προσωπικοί λόγοι ή και προσωπική αντεκδίκηση σχετικά με την δολοφονία του Επιφανίου".

Οι δολοφονίες

Σημειώνεται  ότι οι περισσότεροι δολοφονηθέντες προέρχονταν από την επαρχία Αμμοχώστου.

Τον Μάιο του 1958 δολοφονήθηκαν πέντε στελέχη της Αριστεράς:

• Κυριάκος Πατατάς από την Πηγή Αμμοχώστου 6 Μαϊου 1958.
• Σάββας Μένοικος από τις Γούφες Αμμοχώστου 23 Μαϊου 1958.
• Δημήτρης Μάτσουκος από τη Γύψου Αμμοχώστου 23 Μαϊου 1958.
• Ανδρέας Σακκάς από τα Πέρα Ορεινής Λευκωσίας 25 Μαϊου 1958.
• Παναγιώτης Στυλιανού από την Αχερίτου Αμμοχώστου 29 Μαϊου 1958.

Σπύρος Παπαγεωργίου

Για το θέμα των εκτελέσεων ο συγγραφέας και θεωρητικός της ΕΟΚΑ Σπύρος Παπαγεωργίου αναφέρεται  σε εκτελέσεις πρακτόρων των Άγγλων, και σημειώνει: «Δυστυχώς όμως, εξ ελαφρότητος ή κακώς νοουμένου ζήλου, εσημειώθησαν απαράδεκτοι ακρότητες, όπως η εκτέλεσις ιεροψάλτου κατά την ώρα της θείας λειτουργίας εις Κυθραίαν, ή ο φόνος ανθρώπων οι οποίοι ουδέποτε έβλαψαν τον Αγώνα». 

Ο Παπαγεωργίου σημειώνει ακόμα ότι από τις αρχές του αγώνα ο Γρίβας είχε επιστήσει την προσοχή για τη δράση προδοτών. Γράφει ότι στις 17 Μαΐου 1958 «δια διαταγής του ζητεί “να περατωθούν αι προκαταρκτικαί εργασίαι δια την εκτέλεσιν των προδοτών”. Επίσης αναφέρει προς τους τομεάρχας ότι αι μελέται δια την εκκαθάρισιν των προδοτών πρέπει να του υποβληθούν το ταχύτερον».

Βέβαια σε αυτή την περίπτωση ο Γρίβας αναφερόταν σε ύπαρξη προδοτών, ιδιαίτερα μέσα στην οργάνωση και όχι εκτός αυτής, σύμφωνα με το Ημερολόγιό του.

Ο Παπαγεωργίου σημειώνει ακόμη ότι: «Κατά την τετραετήν σχεδόν διαδρομήν του αγώνος, η από πάσης απόψεως θλιβερά αυτή υπόθεσις της εκτελέσεως προδοτών, ή και αντιφρονούντων προς την ΕΟΚΑ, επρόκειτο να επαναληφθεί πολλάς φοράς».

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πλέον, αφού είναι τεκμηριωμένο πέραν πάσης αμφιβολίας με ντοκουμέντα ότι ο Γρίβας ουδέποτε είχε εμπιστευθεί το ΑΚΕΛ, ούτε ήθελε το κόμμα αυτό να συμμετάσχει στον αγώνα της ΕΟΚΑ.

Σωρεία στοιχείων, αναφορών και ντοκουμέντων στο βιβλίο του Μιχάηλ Μιχαήλ «Διμέτωπος ο Αγών» που εκδόθηκε το 2016, "ο Γρίβας επιδίωκε την εξόντωση του ΑΚΕΛ ως πολιτική οντότητα, ώστε να μην μπορεί με τη λύση του Κυπριακού να επηρεάζει τα πολιτικά πράγματα του τόπου".

Ο Παπαγεωργίου γράφει ότι ο Γρίβας ήθελε να περιθωριοποιήσει τους κομουνιστές και το επιχείρησε πολλές φορές αυτό, αλλά  βρήκε αντίδραση τόσο από τον Μακάριο όσο κι από άλλους σε Κύπρο και Ελλάδα.

Ο Γρίβας βάσιζε τους φόβους του και σε λάθος πληροφορίες, όπως πληροφορίες ότι το ΑΚΕΛ ετοίμαζε επιθέσεις με βόμβες εναντίον των Άγγλων σε αντιπερισπασμό των ενεργειών της ΕΟΚΑ και ότι οι ενέργειες αυτές θα γίνονταν στην περιοχή της Λεύκας.

Οπως αναφέρει ο Παπαγεωργίου: «Ο Διγενής εφοβείτο την ανάληψιν επαναστατικού ρόλου υπό άλλων πλην της καταστάσεως της οποίας ηγείτο ο ίδιος. (…) Υποπτεύετο ο αρχηγός της ΕΟΚΑ ότι οι Κύπριοι κομμουνισταί, στερούμενοι μαχητικής πείρας, θα ήθελαν να φέρουν εις Κύπρον ως εκπαιδευτάς κομουνιστικά στελέχη εξ Ελλάδος».