Ματσικόριδον ή μιτσικόριδον ή μιτσικόρτον
Τα λουλούδια που συγκίνησαν τους Φράγκους
Τα ωραία ματσικόριδα της Κύπρου, ή ματσιγκόρτες όπως ονομάζονται στο Ριζοκάρπασο, είχαν συγκινήσει τους Φράγκους Lusignan όταν η Κύπρος έγινε το βασίλειό τους. Ας σημειωθεί ότι το όνομα του λουλουδιού ματσικόριδα ή ματσιγκόρτες έχει ετυμολογηθεί από το επίθετο της Παναγίας misericordia, δηλαδή ελεούσα. Η Παναγία άλλωστε έχει συνδεθεί και με τον ευώδη κρίνο, ο οποίος απαντά σε έργα τέχνης όπου ο Αρχάγγελος Γαβριήλ της προσφέρει αντί κλαδί ελιάς, λευκό ευώδη κρίνο. Οι απεικονίσεις του Ευαγγελισμού της Παναγίας με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ να της προσφέρει τον λευκό και ευώδη κρίνο έχει επικρατήσει αν και σε καμιά πηγή δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο σε σχέση με τη θεία σύλληψη. Ο γνωστός ως κρίνος της Παναγίας ή ρόδο της Ήρας, αφού σύμφωνα με τη μυθολογία το φυτό βλάστησε από μία σταγόνα του γάλακτός της, απαντά και στο βασιλικό οικόσημο της Γαλλίας. Επακριβώς το οικόσημο αυτό φέρει τρία ενωμένα κρίνα γι΄αυτό και ονομάζεται fleur de Lis de France. Ας σημειωθεί, επίσης ότι το fleur de Lis στην Κύπρο εκ παραφθοράς και πάλι λέγεται βουρδουλίσι.
Ο νάρκισσος, όπως είναι το επιστημονικό όνομα του λουλουδιού, πιστεύεται ότι συμβολίζει το τέλος του χειμώνα, γι΄αυτό είναι συνώνυμο με την ‘Ανοιξη και συμβολίζει την αναγέννηση. Στην Κίνα πιστεύουν ότι εάν ανθίσει ο νάρκισσος την Πρωτοχρονιά θα φέρει πλούτο και ευτυχία. Σύμφωνα, ωστόσο, με την αρχαία ελληνική μυθολογία το άνθος αυτό συμβολίζει την εγωπάθεια, τη ματαιοδοξία και την αλαζονεία από το όνομα του Νάρκισσου, ενός ωραίου νέου κυνηγού που κοιτούσε το είδωλό του μέσα στα νερά μιας λίμνης και αυτοθαυμαζόταν για το κάλλος του, ώσπου τιμωρήθηκε με το να περιπέσει σε μαρασμό και να πεθάνει. Στον χώρο, σύμφωνα πάντα με την μυθολογία, που έπεσε νεκρός ο Νάρκισσος φύτρωσε το ευώδες αυτό άνθος, που έλαβε το όνομά του. Γι΄αυτό η ωραιοπάθεια καλείται ναρκισσισμός και η έννοια του όρου διαδόθηκε από τον Σίγκμουντ Φρόυντ ενώ όσοι χαρακτηρίζονται από ωραιοπάθεια και εγωκεντρισμό καλούνται ναρκισσιστές.
Οι νάρκισσοι, δηλαδή τα ματσικόριδα μας, όπως είναι γνωστά σε μας, έχουν διάφορα ονόματα σε άλλα μέρη του ελλαδικού χώρου. Τα βολβώδη αυτά άνθη στην Κρήτη ονομάζονται μανουσάκια, στη Ζάκυνθο ζαμπάκια, βούτσινα στο Μεσολόγγι, ίτσα στη Λαμία, γκρίζα στη Χαλκίδα κ.ά.. Οι Κούρδοι και οι Ουαλλοί θεωρούν τους νάρκισσους ως εθνικό τους άνθος. Η ομορφιά του λουλουδιού αυτού και η λεπτή μεθυστική μυρωδιά του ενέπνευσε γραφίδες και χρωστήρες. Στην αρχαία Ελλάδα, σύμφωνα με τον Παυσανία, από τους νάρκισσους και συγκεκριμένα από το είδος του κυπελλοφόρου νάρκισσου παρασκευαζόταν το «ναρκίσσινον μύρον».
Έχει υποστηριχθεί ότι στην Κύπρο κατά τη Φραγκοκρατία, χωρίς ωστόσο να έχουμε επαρκή στοιχεία, παρασκευάζονταν αρώματα με κύρια συστατικά τους το άρωμα από τα ευώδη άνθη της, αναμφισβήτητα και από τα ματσικόριδά της, και γενικά από τη χλωρίδα της. Στις αρχές άλλωστε του 15ου αιώνα όταν έφθασε στην Κύπρο ο μαρκήσιος της Φεράρας Νικόλαος Γ´ Έστε και φιλοξενήθηκε από τον βασιλιά Ιανό εντυπωσιάστηκε από τα πολλά αρώματα, που υπήρχαν στα πολυτελή λουτρά των Lusignan. Αναφέρεται μάλιστα όταν μιλά για τα αρώματα στα πουλάκια της Κύπρου, γεγονός που μπορεί εύλογα να ερνηνευθεί ως κουτάκια σε σχήμα πουλιού όπου μέσα τοποθετούσαν άρωμα σε σκόνη ίσως και σε άλλη μορφή. Αλλά και στις αρχές του 18ου αιώνα είχαν αποσταλεί από τους αγρούς της κυπριακής γης πεντακόσιοι βολβοί ματσικόριδων στη Γαλλία για να εμπλουτιστούν με αυτά τα μοναδικά και με το εξαίσιο άρωμά τους άνθη, οι βασιλικοί κήποι στο Παρίσι. Αναλογιζόμαστε πολλές φορές ότι κάθε φορά που χρησιμοποιούμε κάποιο γαλλικό άρωμα ίσως η σκέψη μας ταξιδεύει ότι σ΄αυτό το άρωμα να υπάρχει και το DNA της Κύπρου. Και τούτο διότι οι πεντακόσιοι βολβοί των ματσικόριδών μας που μεταφέρθηκαν στη Γαλλία, οπωσδήποτε πολλαπλασιάστηκαν στο διάβα των αιώνων και σήμερα θα καλύπτουν τεράστιες εκτάσεις με φυτείες από νάρκισσους κυπριακής καταγωγής. Και από τα άνθη ασφαλώς των λουλουδιών αυτών θα συλλέγεται το δικό τους άρωμα ως βάση για την παρασκευή πολλών αρωμάτων.
ΝΑΣΑ ΠΑΤΑΠΙΟΥ