Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Την περίοδο 1980- 2020  οι κυπριακές ταινίες εστιάζουν ιδιαίτερα  στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου με την τουρκική εισβολή του 1974 να είναι στο επίκεντρο  και τις συνέπειές της, από τον πολιτικό και γεωγραφικό διχασμό μέχρι τους αγνοούμενους.

 

«Η κάθοδος των εννιά» του Χρίστου Σιοπαχά γυρίστηκε το 1984 και είναι βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Θανάση Βαλτινού και διαδραματίζεται στο τέλος του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα παρακολουθώντας μια ομάδα εννέα ατόμων που κατεβαίνουν από τα ψηλά του Ταΰγετου στη θάλασσα. Η ταινία απέσπασε τρία βραβεία στο 25ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του ’84: β’ ανδρικού ρόλου (για τον Βασίλη Τσάγκλο), μουσικής (του Μιχάλη Χριστοδουλίδη) και πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη για τον Σιοπαχά. Την επόμενη χρονιά, απέσπασε το πρώτο βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας.

 

Η Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν παρουσίασε το 1996 την ταινία «Δρόμοι και Πορτοκάλια», μεταφέροντας στην οθόνη θραύσματα της προσωπικής-οικογενειακής ιστορίας της ίδιας και του αγνοούμενου πατέρα της: μια Κύπρια φοιτήτρια, η Δάφνη, επιστρέφει στη Λευκωσία όπου οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται πια για το παρελθόν αλλά ούτε για το μέλλον. Ακούγοντας στο ραδιόφωνο μια είδηση για δύο αγνοούμενους που πιθανό να ζουν στη νότια Τουρκία, πείθει την αδελφή της να κάνουν το ταξίδι σε αναζήτηση του αγνοούμενου πατέρα τους.

 

Τρία χρόνια μετά, ο Κώστας Δημητρίου των εμβληματικών, cult ταινιών «Δολοφονήστε τον Μακάριο» (1977 και «Χασαμπουλιά» (1974), παρουσίασε  την ταινία «Ο δρόμος για την Ιθάκη». Η ταινία εστιάζει σε αυτή την ταινία στη Γιασμίν, που αρνείται να σταματήσει να αναζητεί τον αγαπημένο της, Τηλέμαχο, μετά τη σύλληψή του από τις κατοχικές δυνάμεις. Σε αυτή την ταινία επιχειρείται η απομάκρυνση από το μοτίβο θύτης-θύμα και εστιάζει στον ανθρώπινο πόνο από έναν πόλεμο, όπου και οι δύο πλευρές έχουν θύματα.

 

Το 2001 κυκλοφόρησαν δύο ταινίες, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, από δύο διαφορετικές γενιές Κυπρίων σκηνοθετών: η πρώτη είναι το «Τάμα», του Ανδρέα Πάντζη, ένα χρονικό στη σύγχρονη κυπριακή Ιστορία μέσα από το οδοιπορικό του Ευαγόρα (Γιώργος Χωραφάς σε μια υπέροχη ερμηνεία και δη απόδοση της κυπριακής γλώσσας) με τον γάιδαρό του ή πεζός, καθώς διασχίζει ολόκληρο το νησί για να φτάσει στον Απόστολο Ανδρέα για ένα τάμα.

 

Στην ταινία του Χρίστου Γεωργίου «Κάτω από τα άστρα», που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά, παρελθόν και παρόν συναντιούνται μέσα από την ιστορία του Λουκά που παραμένει προσκολλημένος στις αναμνήσεις από το παραθαλάσσιο χωριό του και της Φοίβης που ζει στο παρόν: για την ίδια, τα σύνορα δεν είναι παρά μια ευκαιρία να κάνει πλάκα και να βγάλει λεφτά.

 

Δύο χρόνια μετά τα «Άστρα» του Γεωργίου, η Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν επανέρχεται με το «Μπαρ», το 2003. Και σε αυτή την ταινία, όσο μακριά κι αν φτάσει κανείς/καμιά, το Κυπριακό τον/την ακολουθεί. Η Κνούτσεν ξεδιπλώνει στην κάμερά της δύο παράλληλες ιστορίες: η μία στη Λευκωσία, η άλλη στην Ουρουγουάη. Ο αδελφός της Λέας είναι εδώ και 12 χρόνια εξαφανισμένος: στη Λευκωσία μια ομάδα επιστημόνων ξεκινά την εξακρίβωση της ταυτότητας των αγνοουμένων και στην Ουρουγουάη η Λέα βλέπει τον αδελφό της σε μια φωτογραφία. Η Κνούτσεν εξετάζει στην ταινία της τη διάσταση του χρόνου με τρόπο μεταφυσικό.

 

Το 2003 κυκλοφορεί και η ταινία Kalabush που εξετάζει μάλλον τη διάσταση του χώρου και του ανήκειν. Η Kalabush θεωρείται μια cult ταινία που υπογράφουν ο Άδωνις Φλωρίδης και ο Θεόδωρος Νικολαΐδης (οι ίδιοι δημιούργησαν και την μικρού μήκους Espresso). Πρωταγωνιστής, ένας μετανάστης -ο Μάριος Ιωάννου που για αυτή την ερμηνεία απέσπασε το Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 2003- που βρίσκεται στην Κύπρο αν και νομίζει πως έφτασε στην Ιταλία όπου και ο τελικός του προορισμός.

 

Το 2011 κυκλοφόρησε η ταινία του Ηλία Δημητρίου Fish n Chips με πρωταγωνιστή τον Μάριο Ιωάννου, σε μια ταινία όπου υποδύεται έναν Κύπριο στο Λονδίνο που δουλεύει σε «φισάδικο» μέχρι που αποφασίζει να ταξιδέψει στην Κύπρο. Και σε αυτή την ταινία βρίσκει μια θέση η έννοια του πού πραγματικά ανήκει κανείς, με τον πρωταγωνιστή να έρχεται αντιμέτωπος με την απομυθοποίηση μιας χώρας όπου ονειρευόταν να επιστρέψει.

 

Η ταινία μυθοπλασίας του Πανίκκου Χρυσάνθου με τίτλο «Η ιστορία της Πράσινης Γραμμής» (2016) τοποθετείται στην Πράσινη Γραμμή της Λευκωσίας το 1977. Ο Ελληνοκύπριος Κύπρος και ο Τουρκοκύπριος Μουράτ στέκονται ο ένας απέναντι από τον άλλο στα φυλάκια της νεκρής ζώνης και γρήγορα ο πρώτος αντιλαμβάνεται ότι ο δεύτερος μένει στο κατεχόμενο σπίτι του. Τότε ο Μουράτ τού προτείνει να κάνουν ένα κρυφό ταξίδι ο καθένας στην «άλλη πλευρά» και ο Κύπρος δέχεται χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες.

 

Η ταινία  Smuggling Hendrix του Μάριου Πιπερίδη ακολουθεί τον Τζίμι, έναν σκύλο που περνά στην άλλη πλευρά της Πράσινης Γραμμής αλλά η διέλευση ζώων από τη μια στην άλλη πλευρά απαγορεύεται. Και έτσι ο Τζίμι θα πρέπει να φυγαδευτεί.

 

Κοινωνικές ταινίες

Η ταινία «Μέλος Οικογένειας» (2015) του Μαρίνου Καρτίκκη, εμπνέεται από το πραγματικό γεγονός μιας οικογένειας που κράτησε μυστικό τον θάνατο του παππού για να παίρνει τη σύνταξή του. Η ταινία παρουσιάστηκε δύο χρόνια μετά την οικονομική κρίση του ’13.

 

Μία ακόμη ταινία που θίγει ξεχωριστή θεματολογία είναι η «Παύση», της Τώνιας Μισιαλή (2018). Στην ταινία πρωταγωνιστεί η Στέλα Φυρογένη στον ρόλο της Ελπίδας, που στην προσπάθειά της να δραπετεύσει από τη δυστυχία ενός καταπιεστικού γάμου χωρίς αγάπη, βρίσκει καταφύγιο σε έναν φανταστικό κόσμο εκδικητικής βίας. Και οι δύο ταινίες πραγματοποίησαν ένα μακρύ ταξίδι σε διεθνή φεστιβάλ αποσπώντας βραβεία και τιμητικές διακρίσεις.

 

Η ταινία «Οι εντυπώσεις ενός πνιγμένου» του Κύρου Παπαβασιλείου παίρνουν τον τίτλο τους από το σημείωμα αυτοκτονίας του Καρυωτάκη και αποτελούν μια υπαρξιακή ταινία για έναν άνθρωπο μπροστά στον θάνατό του, ξανά και ξανά. Σταθερός σε ένα μινιμαλιστικό κινηματογραφικό λεξιλόγιο, ο Παπαβασιλείου παραδίδει μια λιγομίλητη ταινία, ειλικρινή και αφοσιωμένη με πλήρη σοβαρότητα στην τέχνη του σινεμά.

 

Μία ακόμη ταινία με ιδιαίτερη θεματολογία είναι η «Ρόζμαρι», του Άδωνι Φλωρίδη (2017). Η κυπριακή παραγωγή που απέσπασε το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, παρακολουθεί έναν συγγραφέα τηλεοπτικής σαπουνόπερας ο οποίος έχοντας ξεμείνει από ιδέες, αρχίζει να παρακολουθεί τους «δυσλειτουργικούς» γείτονες του για να εμπνευστεί.

 

Το  «Μικρό Ψάρι» του Γιάννη Οικονομίδη περιστρέφεται γύρω από τον Στράτο, ο οποίος έχει μόλις βγει από τη φυλακή αλλά όχι και από τον κόσμο του εγκλήματος.

 

Στην ταινία Boy on the Bridge του Πέτρου Χαραλάμπους πρωταγωνιστούν δύο 12χρονα αγόρια τον Σωκράτη που περνά τις μέρες του κατασκευάζοντας αυτοσχέδια εκρηκτικά και τον εξάδελφό του Μάρκο. Μαζί αποφασίζουν να κατασκευάσουν τη μεγαλύτερη κροτίδα στην ιστορία του χωριού όπου μένουν κι εκεί ξεκινά η ιστορία της ταινίας.

 

 

Ντοκιμαντέρ

Το ντοκιμαντέρ «Σε τούτο το καρτέρι» (2011) είναι μια σειρά από συγκλονιστικές συνεντεύξεις της Άννας Τσιάρτα με οικογένειες αγνοουμένων του ’63 και του ’74 που δεν αποτελούν μόνο δικές τους ιστορίες αλλά αντανακλούν την Ιστορία της χώρας.

 

Οι «Πολυαγαπημένες Μέρες» (2015) του Κωνσταντίνου Πατσαλίδη αποτελούν ένα νοσταλγικό ταξίδι στον χρόνο που ξεκινά από το πώς έγινε κατορθωτό να γυριστεί στην Κύπρο η ταινία Beloved, με τη Ρακέλ Γουέλς, τη δεκαετία του ’70 στο κατεχόμενο σήμερα χωριό Κάρμι.

 

Το ντοκιμαντέρ Missing Fetine (2017) της Γελίζ Σουκρί καταγράφει την προσπάθεια μιας γυναίκας να αναζητήσει τα ίχνη της Τουρκοκύπριας Φετινέ, που εξαναγκάστηκε σε γάμο στα 14 της χρόνια στην Παλαιστίνη το 1936 και έκτοτε δεν άκουσε ποτέ κανείς τι απέγινε.

 

Το ντοκιμαντέρ των Πανίκκου Χρυσάνθου και Νιαζί Κιζιλγιουρέκ «Λουλούδια και Σφαίρες» (2019) αποτελεί μια κατάθεση πόνου και μεγαλείου ψυχής από τον Γιώργο Λιασή, ο οποίος αφηγείται στην κάμερα την εν ψυχρώ δολοφονία 17 μελών της οικογένειάς του και της οικογένειας του Πέτρου Σουππουρή στο Παλαίκυθρο, τον Αύγουστο 1974. Αναζητεί, όμως, και την αλήθεια που δεν του είπαν ποτέ, στην ιστορία του Χουσεΐν Ακανσόι που κι αυτός έχασε όλη του την οικογένεια από μια παρόμοια σφαγή στη Μαράθα.

 

Κωμωδίες

Οι ταινίες «Οικόπεδο 12» του Κυριάκου Τοφαρίδη, τα «Μαγικά Φασόλια» του Θήο Παναγίδη, η ταινία Commited της Στελάνας Κληρή, το Sunrise in Kimmeria του Σάιμον Φαρμακά και το «Μικρό Έγκλημα» του Χρίστου Γεωργίου έχουν ξεχωριστές κατευθύνσεις και αντανακλούν την ποικιλομορφία της σύγχρονης κινηματογραφικής παραγωγής της Κύπρου.

 

 

Πηγή:

1. Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια