Θεόκριτος
Βουκολικός ποιητής της Ελληνιστικής εποχής, θεωρούμενος ως ο τελευταίος μεγάλος ποιητής του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Ο Θεόκριτος γεννήθηκε πιθανότατα στις Συρακούσες περί το 305 π.Χ. Γνώρισε από κοντά τη ζωή των βοσκών, των γεωργών και των ψαράδων της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας. Το φυσικό περιβάλλον των περιοχών αυτών αποτελεί και τη σκηνογραφία των περισσότερων έργων του. Αργότερα ταξίδεψε στις ανατολικές επαρχίες του Ελληνισμού. Έμεινε για καιρό στη Μίλητο και την Κω και κατέληξε στην Αλεξάνδρεια. Εκεί συνδέθηκε με τον Πτολεμαίο Β' το Φιλάδελφο (285-246) και σχετίστηκε με τους κύκλους των σοφών της πόλης. Στην ίδια πόλη εμπνεύσθηκε και έγραψε μερικά από τα κυριότερα έργα του. Είναι άγνωστο αν και πότε γύρισε στην πατρίδα του. Είναι πιθανό ότι πέθανε στην Κω το 245 π.Χ.
Τα έργα του Θεοκρίτου που έφθασαν ως τις μέρες μας είναι τριάντα Ειδύλλια και 22, κατ' άλλους 24, επιγράμματα. Η λέξη «ειδύλλιον», υποκοριστικό της λέξεως «είδος», σήμαινε μικρή εικόνα της ζωής ή μικρό ποίημα που απεικονίζει σκηνές της καθημερινής ζωής. Ο τίτλος Ειδύλλια δεν ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο όλων των ποιημάτων του.
Την ποίηση του Θεοκρίτου χαρακτηρίζει πλούσια λυρική διάθεση, εξαίρετη δραματική τέχνη, παραστατικότητα και χάρη, θαυμάσια ηθογράφηση των ηρώων του και απαράμιλλη απεικόνιση της φύσης. Για τον Θεόκριτο γράφτηκε πως είναι ο μόνος από τους ποιητές των Ελληνιστικών χρόνων που μπορεί να ονομαστεί κλασικός. Τα πρόσωπα των Ειδυλλίων του είναι κυρίως νέοι και νέες που ζουν στην εξοχή βόσκοντας τα κοπάδια τους και στις ψυχές των οποίων κυριαρχεί έντονο ερωτικό πάθος. Ήταν επομένως φυσικό η Αφροδίτη να παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή τους και ο ποιητής να την εισάγει συχνά στα ποιήματά του.
Η Αφροδίτη με την επωνυμία Κύπρις επανέρχεται δώδεκα φορές στο έργο του. Άλλοτε είναι «Κύπρις γλυκεία και γελαστή» (1.95), άλλοτε «Κύπρις βαρειά, φοβερή και απαίσια» (1.100-101), άλλοτε είναι η «Κύπρις Διωναία», κόρη δηλαδή της Διώνης και άλλοτε παρουσιάζεται ως η ερωμένη του Άδωνι. Σε επιθαλάμιο (νυφιάτικο) τραγούδι ο Θεόκριτος παρακαλεί την Κύπριδα να δώσει στο νέο ζευγάρι ίση αγάπη μεταξύ τους, ενώ στο 13ο επίγραμμά του αναφέρει ότι σε κάποιο σπίτι βρισκόταν στημένο αναθηματικό άγαλμα της «Ουρανίας Κύπριδος». Σε άλλο Ειδύλλιο (30.31) η Αφροδίτη ονομάζεται Κυπρογένεια, ενώ στο 27ο αναφέρεται τρεις φορές ως Παφία.
Εκτός από τη χρήση των επιθέτων αυτών, ο Θεόκριτος αποκαλεί την Αφροδίτη «κυρίαρχη της Κύπρου» (Κύπρον ἔχοισα, 17.36) και την προσφωνεί: «Δέσποινα Αφροδίτη, που αγαπάς τους Γολγούς και το Ιδάλιον» (15.100), αναφερόμενος σε δυο κυπριακές πόλεις, κέντρα της λατρείας της Αφροδίτης. Σε άλλο Ειδύλλιο παρέχει την πληροφορία ότι στη Μίλητο υπήρχε ναός της Κύπριδος Αφροδίτης.
Η εκτενέστερη, μολονότι έμμεση, αναφορά του Θεοκρίτου στην Κύπρο γίνεται στο 15ο Ειδύλλιο, που έχει τον τίτλο Συρακόσιαι ή Ἀδωνιάζουσαι. Στο Ειδύλλιο αυτό ο Θεόκριτος περιγράφει την τελετή των Ἀδωνίων, της γιορτής δηλαδή προς τιμήν του Άδωνι, που γινόταν στο ανάκτορο των Πτολεμαίων στην Αλεξάνδρεια. Η τελετή αυτή, σύμφωνα με τις απόψεις των μελετητών του θέματος, εισήχθη στην Αλεξάνδρεια από την Κύπρο. Από το Ειδύλλιο αυτό αντλούνται σημαντικές πληροφορίες για τον τρόπο που γιορτάζονταν στην Κύπρο τα Αδώνια.