Θεόδωρος άγιος, Λεμύθου

Image

Η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου είναι κτισμένη σε ύψωμα που βρίσκεται στην είσοδο και δεσπόζει του χωριού Λεμύθου. Ανήκει στον τύπο του μονόκλιτου ξυλόστεγου ναού με Γαμματόσχημη κλειστή στοά στα νότια και τα δυτικά όπως και οι εκκλησίες του Αρχαγγέλου στον Πεδουλά και της Μεταμόρφωσης στο Παλαιχώρι. Είναι κτισμένος με ακατέργαστους λίθους και λάσπη. Έχει εσωτερικές διαστάσεις 8,64 Χ 3,25 μ. και καταλήγει στ' ανατολικά σε ημικυκλική αψίδα εγγεγραμμένη σ’ ευθύ ανατολικό τοίχο. Η αψίδα έχει χορδή 2,18 μ. και βέλος 1,12 μ. Η δυτική στοά έχει πλάτος 3,80 μ. και μήκος 2,27 μ., και η νότια πλάτος 1,80 μ. και μήκος 12,33 μ. Έχει μια θύρα στο μέσο του δυτικού τοίχου πλάτους 1,03 μ. και μια στο μέσο του νότιου τοίχου πλάτους 1 μ. Δυο θύρες απέναντι από τις θύρες της εκκλησίας υπάρχουν και στις στοές. Η δυτική θύρα έχει πλάτος 1,28 μ. και η νότια 1,05 μ. Στον βόρειο τοίχο της εκκλησίας υπάρχουν δυο μικρά ορθογώνια παράθυρα με ξύλινο δικτυωτό. Τόσο ο κύριος ναός όσο και οι στοές καλύπτονται κάτω από την ίδια δίρριχτη στέγη.

 

Μέχρι τον Οκτώβριο του 1973, που ο ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά, διατηρούνταν τοιχογραφίες στον δυτικό τοίχο της εκκλησίας. Διετηρείτο ακόμη το κεφάλι ενός αγίου στον βόρειο τοίχο κουτά στο εικονοστάσιο, που κι αυτό, μαζί με τις εικόνες του, καταστράφηκε από την πυρκαγιά.

 

Στο αέτωμα του δυτικού τοίχου ήταν ζωγραφισμένη η Σταύρωση, όμοια με την τοιχογραφία της Σταύρωσης στο αέτωμα του δυτικού τοίχου της εκκλησίας της Παναγίας στο Κούρδαλι, με πολλή δυτική επίδραση στην εικονογραφία. Πιο κάτω σώζονταν οι ακόλουθες σκηνές από τον κύκλο των Παθών του Χριστού: Ο Νιπτήρ, η Προδοσία, η άρνηση του Πέτρου και ο Πιλάτος νίπτων τας χείρας. Στα νότια της δυτικής θύρας ήταν ζωγραφισμένες η αγία Μαρίνα και η αγία Παρασκευή και στα βόρεια δυο άγιοι Ανάργυροι. Και οι τέσσερις αυτές μορφές είχαν ζωγραφισθεί ολόσωμες, όρθιες και σε μετωπική στάση. Στις δυο πλευρές της δυτικής θύρας ήσαν ζωγραφισμένοι αποτροπαϊκοί σταυροί.

 

Στον βόρειο τοίχο κοντά στο εικονοστάσιο σωζόταν το κεφάλι ενός νέου αγίου με μαύρη γενειάδα και με φωτοστέφανο γύψινο, ανάγλυφο, στολισμένο με φυτικό βλαστό και ανθέμια και πέντε μετάλλια με ακτινωτούς σταυρούς. Πιθανότατα ήταν απομεινάρι από την τοιχογραφία του αγίου Θεοδώρου στον οποίο ήταν αφιερωμένη η εκκλησία. Η τοιχογραφία διέφερε σημαντικά τόσο στην τεχνική όσο και στην τεχνοτροπία από τις άλλες τοιχογραφίες της εκκλησίας.

 

Από τις υπάρχουσες ενδείξεις φαίνεται ότι αρχικά η εκκλησία ήταν ολόκληρη διακοσμημένη με τοιχογραφίες που καταστράφηκαν όταν η εκκλησία είχε υποστεί μεγάλη καταστροφή και διορθώθηκε τον 18ο αιώνα στον οποίο χρονολογούνται τα δυο παράθυρα του βόρειου τοίχου.

 

Ο ζωγράφος που ζωγράφισε τις τοιχογραφίες του δυτικού τοίχου της εκκλησίας του Αγίου Θεοδώρου είχε σαν πρότυπο ιταλοβυζαντινές τοιχογραφίες. Δεν είχε όμως την ικανότητα ν' αφομοιώσει ή ν' αντιγράψει σωστά τα πρότυπά του. Οι ικανότητές του ήσαν περιορισμένες, όπως φαίνεται από τις κακές αναλογίες των σωμάτων, την κίνηση και την έκφραση των προσώπων. Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας του Αγίου Θεοδώρου χρονολογούνται στον 16ο αιώνα. Στον 16ο αιώνα ανήκε και η εικόνα του Χριστού που κάηκε μαζί με το εικονοστάσιο στην πυρκαγιά του 1973.