Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ιστοριογράφος της φιλοσοφίας της αρχαιότητας, συγγραφέας του έργου Βίοι Φιλοσόφων. Ήταν ελληνικής καταγωγής γεννημένος μάλλον στην πόλη Λαέρτη της Κιλικίας. Μαθητής του υπήρξε ο Κύπριος φιλόσοφος Διοσκουρίδης.

Πιθανολογείται πως έζησε στις αρχές του 3ου αι. μ.Χ., όμως για τη ζωή του, την καταγωγή του, τη μόρφωσή του, το σύνολο του έργου του,τnv προσωπικότητά του δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτε, ενώ δεν υπάρχουν και αντίστοιχα σοβαρά αποδεικτικά στοιχεία, καθώς οι αρχαίοι συγγραφείς δεν δίνουν σχετικές πληροφορίες. Για τον λογο αυτόν οι ερευνητές δεν μπορούν παρά να τον αναζητήσουν μέσα από το έργο του, από στοιχεία που σίγουρα είναι αποσπασματικά και δύσκολα να επαληθευτούν.

Ο Διογένης Λαέρτιος είναι συγγραφέας μιας αρχαίας ελληνικής "ιστορίας της φιλοσοφίας", ενός συνθετικού έργου με τίτλο "Φιλοσόφων βίων" και "δογμάτων συναγωγή", σε δέκα βιβλία, που, με τελευταίο στην καταγραφή το φιλόσοφο Επίκουρο, αναφέρεται στους φιλοσοφήσαντες από την αρχαιότατη εποχή ως τις μέρες που τελούν υπό τη βάσανο και τον έλεγχο, σχετικώ τω τρόπω, του συγγραφέα. Όπως συνάγεται από τον τίτλο του έργου, ο Διογένης Λαέρτιος συνδυάζει στη συγγραφή του λίγα ιστορικά στοιχεία με πολλά φιλοσοφικά δεδομένα των προσώπων που αναφέρονται στην ιστορική έκθεσή του. Το πληροφοριακό υλικό ελέγχεται για την αξιοπιστία του, καθώς συσχετίζεται με άλλες πηγές: είναι ποσοτικά άνισο, δηλαδή σε λίγες περιπτώσεις εκτεταμένο (όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση του Επίκουρου, που καλύπτει όλη την έκταση του τελευταίου [του δέκατου] βιβλίου της συγγραφής του Διογένη Λαέρτιου), ενώ σε περισσότερες περιλαμβάνει συντομότερες αναφορές προσώπων. Αυτή η ανισομέρεια έχει βέβαια την αιτιολόγησή της: ο συγγραφέας της ιστορικής αυτής καταγραφής έχει τις προσωπικές προτιμήσεις του, και υπό το πρίσμα αυτό μπορούν να δικαιολογηθούν οι αυξομειώσεις των κεφαλαίων του συνθετικού έργου του. 

Στα βιβλία του περιλαμβάνονται βιογραφικά σημειώματα για τους πιο κάτω φιλοσόφους:

• Θαλής
• Σόλων
• Χίλων
• Πιττακός
• Βίας
• Κλεόβουλος
• Περίανδρος
• Ανάχαρσις
• Μύσων
• Επιμενίδης
• Φερεκύδης

• Αναξίμανδρος
• Αναξιμένης
• Αναξαγόρας
• Αρχέλαος
• Σωκράτης
• Ξενοφών
• Αισχίνης
• Αρίστιππος
• Φαίδων
• Ευκλείδης
• Στίλπων
• Κρίτων
• Σίμων
• Γλαύκων
• Σιμμίας
• Κέβης
• Μενέδημος
• Πλάτων
• Σπεύσιππος
• Ξενοκράτης
• Πολέμων
• Κράτης
• Κράτωρ
• Αρκεσίλαος
• Βίων
• Λακύδης
• Καρνεάδης
• Κλειτόμαχος

• Αριστοτέλης
• Θεόφραστος
• Στράτων
• Λύκων
• Δημήτριος
• Ηρακλείδης

Τι λέει για τον Θαλή:

[1.22] Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, τον Δούρη και τον Δημόκριτο, ο Θαλής ήταν γιος του Εξαμύα και της Κλεοβουλίνας, από την οικογένεια των Θηλιδών, που είναι Φοίνικες (πρόκειται για την οικογένεια με την ευγενέστερη καταγωγή μεταξύ των απογόνων του Κάδμου και του Αγήνορα). ‹Ήταν ένας από τους Εφτά Σοφούς›, σύμφωνα με όσα λέει ο Πλάτωνας. Ήταν ο πρώτος στον οποίο δόθηκε το παρωνύμιο «σοφός»· άρχοντας τότε στην Αθήνα ήταν ο Δαμασίας, που στα χρόνια του καθιερώθηκε και η ονομασία «Επτά Σοφοί», όπως λέει ο Δημήτριος ο Φαληρέας στον Κατάλογό του των αρχόντων. Έγινε δεκτός ως πολίτης στη Μίλητο, όταν πήγε εκεί μαζί με τον Νείλο, που απελάθηκε από τη Φοινίκη. Οι περισσότεροι, πάντως, λένε ότι ο Θαλής ήταν ντόπιος Μιλήσιος και από περίλαμπρη οικογένεια.

[1.23] Αφού για μεγάλο διάστημα ασχολήθηκε με τα πολιτικά πράγματα, άρχισε ύστερα να ασχολείται με τη σπουδή της φύσης. Σύμφωνα με μερικούς δεν άφησε πίσω του κανένα σύγγραμμα· η Ναυτική αστρολογία που αποδίδεται σ᾽ αυτόν λένε πως είναι έργο του Σαμιώτη Φώκου. Ο Καλλίμαχος, πάντως, τον ξέρει ως τον άνθρωπο που ανακάλυψε τη Μικρή Άρκτο· λέει, πράγματι, ο ποιητής στους Ιάμβους του:

Έλεγαν πως της Άμαξας μέτρησε τ᾽ αστεράκια
που οι Φοίνικες στη θάλασσα την έχουν οδηγό τους.

Σύμφωνα όμως με κάποιους άλλους ο Θαλής έγραψε δύο μόνο πραγματείες, Για τις τροπές του ήλιου και Για την ισημερία, επειδή όλα τα άλλα τα θεώρησε πράγματα ακατάληπτα. Μερικοί θεωρούν ότι είναι ο πρώτος που ασχολήθηκε με την αστρονομία, ο πρώτος που πρόβλεψε εκλείψεις του ήλιου και μίλησε για τις τροπές του ήλιου, όπως λέει ο Εύδημος στην Ιστορία του της αστρονομίας· αυτός είναι και ο λόγος που εκφράζονται με θαυμασμό γι᾽ αυτόν ο Ξενοφάνης και ο Ηρόδοτος. Το βεβαιώνουν, επίσης, ο Ηράκλειτος και ο Δημόκριτος.

[1.24] Μερικοί λένε επίσης —ένας από αυτούς και ο ποιητής Χοιρίλος— ότι ήταν και ο πρώτος που είπε ότι οι ψυχές είναι αθάνατες. Πρώτος, επίσης, αυτός προσδιόρισε την πορεία του ήλιου από τη μια τροπή στην άλλη, και πρώτος, σύμφωνα με κάποιους, υποστήριξε ότι το μέγεθος του ήλιου είναι το ένα επτακοσιοστό εικοστό του σεληνιακού κύκλου, όπως και το μέγεθος της σελήνης είναι το ένα επτακοσιοστό εικοστό του σεληνιακού κύκλου. Ήταν, επίσης, ο πρώτος που ονόμασε «τριακοστή» την τελευταία μέρα του μήνα· και όπως λένε μερικοί, ο πρώτος που συζήτησε θέματα της φύσης.

Ο Αριστοτέλης, από την άλλη, και ο Ιππίας λένε πως ο Θαλής, με επιχειρήματα που ξεκινούσαν από τα χαρακτηριστικά του μαγνήτη και του ήλεκτρου, απέδιδε ψυχή και στα άψυχα αντικείμενα. Η Παμφίλη λέει ότι ο Θαλής, έχοντας μάθει γεωμετρία από τους Αιγυπτίους, ήταν ο πρώτος που ενέγραψε ορθογώνιο τρίγωνο σε κύκλο — οπότε και πρόσφερε θυσία ένα βόδι.

[1.25] Κάποιοι άλλοι όμως, μεταξύ τους και ο Απολλόδωρος ο λογιστικός, λένε πως αυτό το έκανε ο Πυθαγόρας. (Ο Πυθαγόρας ήταν που έδωσε παρά πολλές προεκτάσεις σε όσα —όπως λέει ο Καλλίμαχος στους Ιάμβους του— είχε ανακαλύψει ο Εύφορβος από τη Φρυγία, όπως π.χ. τα «σκαληνά τρίγωνα» και γενικά όσα σχετίζονται με τη γεωμετρική θεωρία.)

Φαίνεται όμως ότι ο Θαλής έδωσε άριστες συμβουλές και σε πολιτικά θέματα. Όταν, επί παραδείγματι, ο Κροίσος έστειλε στη Μίλητο ανθρώπους του να συζητήσουν για συμμαχία, ο Θαλής απέτρεψε τους Μιλησίους από τη συμμαχία αυτή, κάτι που έσωσε την πόλη, όταν ο Κύρος νίκησε τον Κροίσο. Ο Ηρακλείδης τον παρουσιάζει να λέει ο ίδιος για τον εαυτό του ότι υπήρξε ένας μοναχικός άνθρωπος που έζησε ως ένας απομονωμένος ιδιώτης.

[1.26] Μερικοί λένε ότι παντρεύτηκε και ότι είχε γιο με όνομα Κύβισθος· άλλοι όμως λένε ότι έμεινε άγαμος και ότι υιοθέτησε τον γιο της αδερφής του. Λένε επίσης ότι, όταν τον ρώτησαν γιατί δεν κάνει παιδιά ο ίδιος, απάντησε «Από αγάπη για τα παιδιά». Λένε ακόμη ότι, όταν η μητέρα του έκανε προσπάθειες να τον αναγκάσει να παντρευτεί, αυτός έλεγε «Είναι πολύ νωρίς ακόμη», όταν όμως άρχισε να περνάει η ηλικία του και εκείνη επέμενε να τον πιέζει, αυτός είπε «Τώρα πια είναι πολύ αργά». Και ο Ροδίτης Ιερώνυμος, στο δεύτερο βιβλίο των Σκόρπιων σημειώσεών του, λέει ότι ο Θαλής, θέλοντας να αποδείξει πόσο εύκολο πράγμα είναι να γίνει κανείς πλούσιος, νοίκιασε —προβλέποντας ότι η επόμενη σοδειά της ελιάς θα ήταν πολύ καλή— όλα τα ελαιοτριβεία, και έτσι μάζεψε παρά πολλά χρήματα.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια