Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σχέδιο λύσης του Κυπριακού που υποβλήθηκε το 1978 μετά την άνοδο του Τζίμι Κάρτερ στην προεδρία των ΗΠΑ στις 20 Ιανουαρίου 1977. Πολλοί υποστηρίζουν ότι το σχέδιο υποβλήθηκε για να μπορέσει να αρθεί το εμπάργκο όπλων που είχε επιβληθεί στην Τουρκία στις 5 Φεβρουαρίου 1975 λόγω της εισβολής της στην Κύπρο. Το σχέδιο υποστήριξε μόνο ο ΔΗΣΥ και η Ελληνική Κυβέρνηση.

Το σχέδιο -πλαίσιο λύσης δόθηκε από τους Αμερικανούς στον Δρα Κουρτ Βάλντχαϊμ γενικό γραμματέα του ΟΗΕ  και στη συνέχεια οι Αμερικανοί το έδωσαν στον Κύπριο Υπ. Εξωτερικών Νίκο Ρολάνδη και στον κ. Ντενκτάς στη Νέα Υόρκη στις 10 Νοεμβρίου 1978

Το πλαίσιο, το οποίο δόθηκε στα ενδιαφερόμενα μέρη από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, προνοούσε:

1. Τη δημιουργία ενός δικοινοτικού ομόσπονδου κράτους με δύο πολιτείες, μία για την κάθε κοινότητα.
2. Οι δύο συνιστώσες περιοχές θα είχαν ουσιαστικές εξουσίες και αρμοδιότητες.
3. Η κεντρική ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα είχε τον έλεγχο μεταξύ άλλων στην εξωτερική πολιτική, στην Κεντρική Τράπεζα και στην ομοσπονδιακή οικονομία, στο εμπόριο και τις επικοινωνίες.
4. Εκτελεστική εξουσία σε Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο (αντίστοιχα από τις δύο κοινότητες) και Υπουργικό Συμβούλιο με ε/κυπριακή πλειοψηφία. Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος θα είχαν από κοινού δικαίωμα βέτο σε ομοσπονδιακές νομοθετικές πράξεις. Το βέτο θα μπορούσε να ανατραπεί από τα δύο τρίτα των ψήφων στην κάθε Βουλή.
5. Άνω Βουλή με ισότιμη αντιπροσώπευση των δύο κοινοτήτων και Κάτω Βουλή με αναλογική εκπροσώπηση.
6. Ομόσπονδο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο θα αποτελείτο από έναν Ε/κύπριο, έναν Τ/κύπριο κι έναν ξένο δικαστή, τους οποίους θα διόριζαν ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος.
7. Τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες, όπως η ελεύθερη εγκατάσταση, διακίνηση και το δικαίωμα ιδιοκτησίας θα ενσωματώνονταν στο Ομοσπονδιακό Σύνταγμα και υπήρχε η δυνατότητα τροποποίησής τους, προκειμένου να διατηρηθεί ο χαρακτήρας της κάθε περιοχής.
8. Το έδαφος που θα έλεγχε η κάθε πλευρά θα αποτελούσε αντικείμενο συζήτησης.
9. Υπήρχε πρόνοια για διασφάλιση της επιστροφής όσων κατοίκων μετακινήθηκαν από τις περιουσίες τους και ρύθμιση αποζημιώσεων για όσους δεν θα ήθελαν να επιστρέψουν.
10. Αποχώρηση όλων των μη κυπριακών στρατευμάτων εκτός από εκείνες που θα συμφωνείτο να παραμείνουν. 

Το Βαρώσι

Σε ό,τι αφορά το θέμα του Βαρωσιού, υπήρχε παράρτημα στο πλαίσιο, το οποίο προνοούσε ότι η επανεγκατάσταση προσφύγων θα ξεκινούσε με την επανάληψη πλήρων διαπραγματεύσεων στη βάση συμφωνίας με τον Γ.Γ. του ΟΗΕ.

Προνοούσε επίσης ότι η επιστροφή θα γινόταν υπό την εποπτεία των Η.Ε. και το έδαφος εκείνο θα θεωρείτο ως επέκταση της νεκρής ζώνης.

Η αποστολή Κλίφορντ

Ο Κάρτερ  προχώρησε στον διορισμό του Κλαρκ Κλίφορντ ως απεσταλμένου του στο Κυπριακό.

Ο Αμερικανός διπλωμάτης στόχευε στην άμεση επανέναρξη των συνομιλιών στη βάση της Συμφωνίας Μακαρίου – Ντενκτάς της 12^ης Φεβρουαρίου 1977 κι αυτό έγινε κατορθωτό στις 31 Μαρτίου 1977 όπου ξεκίνησαν συνομιλίες στη Βιέννη.

Στο μεταξύ ξεκίνησε μια νέα πρωτοβουλία αυτή τη φορά από τη Μ. Βρετανία, η οποία μαζί με τον Καναδά ετοίμασε νέο πακέτο με τη συνεισφορά και του Καναδά, ο οποίος διατηρούσε στρατεύματα στην Κύπρο στο πλαίσιο της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.

Η πρόταση Ντενκτάς και η άρση του εμπάργκο

Σε αυτή τη φάση ο Ρ. Ντενκτάς εξαγγέλλει πρόταση στις 20 Ιουλίου 1978 βάσει της οποίας θα μπορούσαν να επιστρέψουν στην Αμμόχωστο περίπου 35 χιλιάδες Ε/κύπριοι, υπό τη διοίκηση των Η.Ε. 

Η πρόταση αυτή αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό από τον Πρόεδρο Κυπριανού, ο οποίος θεωρούσε ότι ήταν απλώς μια πρόταση, η οποία θα υποβοηθούσε την άρση του εμπάργκο εναντίον της Τουρκίας. 

Ωστόσο η στάση της τουρκικής πλευράς θεωρήθηκε από τις ΗΠΑ  ως θετική και με παρεμβάσεις του ίδιου του Κάρτερ το Κογκρέσο ήρθη το εμπάργκο όπλων κατά της Τουρκίας με πλειοψηφία την 1^η Αυγούστου 1978.

Η παράδοση του πλαισίου και οι αντιδράσεις

Το πλαίσιο λύσης παραδόθηκε στις πλευρές ύστερα από λεκτικές τροποποιήσεις στις 10 Νοεμβρίου 1978.

Από πλευράς κυβέρνησης ο ΥΠΕΞ Νίκος Ρολάνδης το χαρακτήρισε ως θετικό, ενώ από πλευράς Τ/κυπρίων ο Ντενκτάς το χαρακτήρισε ως «φιλελληνικό». Δηλαδή ουσιαστικά το απέρριπτε.

Η Ελλάδα από την πλευρά της δήλωσε ότι το πλαίσιο περιείχε θετικά στοιχεία, ενώ η Άγκυρα δεν σχολίασε με το δικαιολογητικό ότι δεν απευθυνόταν στην ίδια αλλά στις δύο κοινότητες στην Κύπρο.

Σε ό,τι αφορά τις αντιδράσεις των κομμάτων στην ε/κυπριακή πλευρά, οι αντιδράσεις ήταν ποικίλες.

Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ  Γλαύκος Κληρίδης, είχε δηλώσει ότι το πλαίσιο περιέχει κάποια θετικά στοιχεία και τάχθηκε υπέρ του διαλόγου.

Το ΑΚΕΛ σε συννενόηση του με τη Σοβιετική Ένωση με ανακοίνωσή του απέρριπτε το πλαίσιο, ως ιμπεριαλιστικό και διότι αποτελούσε επέμβαση άλλων χωρών στα εσωτερικά της Κύπρου και ότι ευνοούσε τον δικοινοτικό διάλογο στο πλαίσιο των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και της συμφωνίας Μακαρίου – Ντενκτάς ή ενός πλαισίου που θα κατέθετε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ.

Η ΕΔΕΚ από την πλευρά της δια του Βάσου Λυσσαρίδη απέρριψε ασυζητητί το πλαίσιο, ασκώντας του έντονη κριτική.

Τελικά το σχέδιο απορρίφθηκε επίσημα από τον Πρόεδρο Κυπριανού στις 14 Δεκεμβρίου 1978, ο οποίος ανέφερε ότι επιθυμούσε επανέναρξη των συνομιλιών στη βάση ιδεών του Γ.Γ. του ΟΗΕ και όχι στη βάση πρωτοβουλίας από τρίτη χώρα.