Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Άγιος της Κυπριακής Εκκλησίας, επίσκοπος Ταμασσού κατά τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους. Υπήρξε μαθητής των αποστόλων Παύλου, Βαρνάβα και Μάρκου και πρωτοστάτησε στην εξάπλωση και εδραίωση του Χριστιανισμού στην Κύπρο, όπως και στην οικοδόμηση της Κυπριακής Εκκλησίας.

Η μνήμη του αγίου τιμάται στις 17 Σεπτεμβρίου.

 

Βλέπε λήμμα: Ταμασσός

 

Σύμφωνα προς μια εκδοχή, διαδέχθηκε τον απόστολο Βαρνάβα, γι’ αυτό και ο άγιος Ηρακλείδιος αναφέρεται από μερικούς και ως αρχιεπίσκοπος της Κύπρου, δεύτερος μετά τον ιδρυτή της Κυπριακής Εκκλησίας. Κατά το Συναξάριον της Κωνσταντινουπόλεως και την Ακολουθία του, ο άγιος Ηρακλείδιος υπέστη μαρτυρικό θάνατο κι ετάφη σε σπήλαιο στην Ταμασσό όπου και βρίσκεται το γνωστό μοναστήρι του Αγίου Ηρακλειδίου. Σύμφωνα προς τον Βίο του αγίου όμως, ο Ηρακλείδιος πέθανε ύστερα από ασθένεια, κι αφού αποχαιρέτησε τους μαθητές του και χειροτόνησε διάδοχό του έναν από αυτούς, τον Μνάσωνα. Στον άγιο αποδίδονται πολλά θαύματα.

 

Βλέπε λήμμα: Η μονή του Αγίου Ηρακλειδίου

 

Οι πηγές που έχουμε μέχρι σήμερα στη διάθεσή μας, μας δίδουν σε αρκετά σημεία αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες γύρω από τη ζωή και τη δράση του αγίου.

 

Σύμφωνα με τις Πράξεις του αποστόλου Βαρνάβα, ο Ηρακλείδιος εδέχθη τον Χριστιανισμό στο Κίτιον κατά την πρώτη άφιξη των αποστόλων στην Κύπρο. Το αρχικό του όνομα ήταν Ηρακλέων και αντικαταστάθηκε με το Ηρακλείδης από τον απόστολο Παύλο όταν τον χειροτόνησε επίσκοπο.

 

Βλέπε λήμμα: Απόστολος Παύλος και Απόστολος Βαρνάβας

 

Από τον απόστολο Βαρνάβα διορίστηκε αρχιερέας στην Ταμασσό, και έδρευε σε σπήλαιο το οποίο οι Χριστιανοί της πόλης και των περιχώρων χρησιμοποιούσαν ως τόπο λατρείας. Λέγεται ότι μετά από λίγο χρόνο αναχώρησε από την Ταμασσό και εγκαταστάθηκε στη Σαλαμίνα όπου διαδέχθηκε τον απόστολο Βαρνάβα που είχε εκτελεστεί.

 

Από τον Βίο του αγίου Αυξιβίου πληροφορούμαστε ότι, όταν ο Βαρνάβας ήλθε για δεύτερη φορά στην Κύπρο, βρήκε τον Ηρακλείδιο προϊστάμενο (= αρχιεπίσκοπο) της χριστιανικής εκκλησίας της Σαλαμίνας. Επίσης όταν ο απόστολος Παύλος έμαθε από τον Μάρκο το θάνατο του Βαρνάβα, έστειλε μαζί με άλλους και τον Επαφρά ή Επαφρόδιτο προς τον αρχιεπίσκοπο του νησιού Ηρακλείδιο, προκειμένου να ενισχυθεί η Κυπριακή Εκκλησία.

 

Βλέπε λήμμα: Επισκοπές Κύπρου

 

Κατά το Συναξάριον του αγίου Ηρακλειδίου που βρίσκεται μέσα στην Ακολουθία του, ο άγιος ήταν γιος κάποιου ιερέα των Ελλήνων Ιεροκλή. Όταν οι απόστολοι Βαρνάβας, Παύλος και Μάρκος ήλθαν στο νησί για να κηρύξουν τον Χριστιανισμό, και έφθασαν στο χωριό Λαμπαδού ή Λαμπαδιστού, το οποίο βρισκόταν μάλλον κοντά στο σημερινό χωριό Μιτσερό και όχι στη Σολέα όπως το θέλει το Συναξάριον, συνάντησαν τον Ιεροκλή ο οποίος τους κάλεσε στο σπίτι του. Αυτοί αρνήθηκαν και ζήτησαν να τους δείξει το δρόμο που ζητούσαν. Ο Ιεροκλής, για να τους εξυπηρετήσει, έστειλε το παιδί του, τον Ηρακλείδιο, για να τους οδηγήσει εκεί που ήθελαν. Πορευόμενος μαζί τους ο Ηρακλείδιος, άρχισε να συζητά για την ελληνική παιδεία και θρησκεία. Οι απόστολοι, εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία, δίδαξαν στον νέο τον Χριστιανισμό, τον βάπτισαν και τον έκαναν επίσκοπο Ταμασσού. Στη συνέχεια ο Ηρακλείδιος δίδαξε και στους γονείς του τον Χριστιανισμό, έκανε ποικίλα θαύματα, ανέστησε νεκρούς και θεράπευσε δαιμονιζόμενους. Στο τέλος φονεύθηκε και κάηκε από τους ειδωλολάτρες. Η σορός του τάφηκε στο σπήλαιο της Ταμασσού και έγινε πηγή θαυμάτων.

 

Ο Βίος του αγίου Ηρακλειδίου μας δίνει περισσότερα στοιχεία γύρω από τη ζωή και τη δράση του, μια και είναι το πιο εκτενές κείμενο που έχουμε, σχετικό με τον άγιο. Σύμφωνα με αυτό, οι απόστολοι Βαρνάβας και Μάρκος κατήχησαν τον Ηρακλείδιο στο Χριστιανισμό και τον βάπτισαν στον ποταμό της Σολέας, τον Καρκώτη. Για λίγες μέρες κάθισαν σ’ ένα σπήλαιο, όπου τους συνάντησαν ο απόστολος Παύλος και ο Μνάσων. Εκεί οι απόστολοι χειροτόνησαν τον Ηρακλείδιο επίσκοπο Ταμασσού και τον έστειλαν μαζί με τον Μνάσωνα να οργανώσει την εκεί Εκκλησία, ενώ οι ίδιοι αναχώρησαν για την Πάφο. Σύμφωνα με άλλη χειρόγραφη μαρτυρία, ο Ηρακλείδιος συνόδευσε τους αποστόλους κατά την περιοδεία τους σε όλα τα γύρω μέρη μέχρι τον Κορμακίτη και μετά πήγαν στην Ταμασσό όπου τους υπεδέχθη ο Μνάσων.

 

Βλέπε λήμμα: Καρκώτης ποταμός

 

Από τα πρώτα θαύματα του Ηρακλειδίου είναι και η ανάσταση του παιδιού της χήρας Τροφίμης, του Αετίωνος ή Γρηγορίου, ο οποίος είχε πεθάνει από δάγκωμα φιδιού. Μετά το θαύμα αυτό, μεγάλος αριθμός από τους παρευρισκομένους, γύρω στα 400 άτομα, βαπτίστηκαν Χριστιανοί. Σύμφωνα προς άλλη παράδοση, κάποιος δαιμονιζόμενος από τα Πέρα ρίχτηκε πάνω στον Ηρακλείδιο, του έσχισε τα ιμάτια και αμέσως θεραπεύθηκε.

 

Δεν πέρασε αρκετός καιρός από τον αποχωρισμό του από τους αποστόλους και αυτοί του έστειλαν επιστολή και τον καλούσαν στην Πάφο για να βοηθήσει στη στερέωση του Χριστιανισμού. Ο Ηρακλείδιος με τον Μνάσωνα και τον Ρόδωνα αναχώρησαν για τα μέρη της Πάφου. Εκεί ο άγιος θεράπευσε ένα τυφλό και βάπτισε 15 άτομα, αλλά οι ειδωλολάτρες τους έδιωξαν. Στην επιστροφή πέρασαν από την πόλη του Κουρίου αλλά και εκεί δεν βρήκαν ανταπόκριση μεταξύ των κατοίκων. Προχωρώντας πέρασαν από τη Λιθοκολόνη όπου συνάντησαν μια δαιμονιζόμενη γυναίκα που πλησιάζοντας τον άγιο, άρχισε να του λέει: «Ηρακλείδιε εσύ που άλλοτε με προσκυνούσες, τώρα γιατί με διώχνεις; Εσύ που άλλοτε μου πρόσφερες θυσίες τώρα γιατί με βγάζεις από τον τόπο μου;» Ο Ηρακλείδιος χωρίς να απαντήσει, έκανε τρεις φορές το σημείο του σταυρού και έδιωξε από πάνω της το δαιμόνιο.

 

Έξω από το χωριό Μελίνη τους συνάντησε ο γιος του ιερέα Γρηγορίου και τους ανήγγειλε το θάνατο της αδελφής του αγίου, Ηρακλειδιανής. Μετά από δέκα μέρες ήλθε κάποιος άνθρωπος από το χωριό Λαμπαδού, ονομαζόμενος Τιμόθεος, και ζήτησε 30 νομίσματα, τα οποία είχε δώσει στην Ηρακλειδιανή για να τα φυλάξει. Ο Ηρακλείδιος πήγε τότε στον τάφο της αδελφής του για να τη ρωτήσει πού βρίσκονταν τα χρήματα. Αυτή απάντησε από τον τάφο ότι βρίσκονταν κάτω από μια πλάκα στο πόδι του κρεβατιού της. Παρόμοιο θαύμα αναφέρεται ότι είχε κάμει και ο άγιος Σπυρίδων.

 

Κατά τις ημέρες των Παθών έβρεχε ασταμάτητα και οι ποταμοί πλημμύρισαν και οι κάτοικοι του χωριού Πέρα δεν μπορούσαν να έλθουν στο βάπτισμα. Μόλις το πληροφορήθηκε ο άγιος αφού έφθασε στην όχθη του ποταμού, μετά από σχετική προσευχή κτύπησε τα νερά σχηματίζοντας το σημείο του σταυρού και αμέσως το ποτάμι χωρίστηκε στη μέση και πέρασαν οι πιστοί. Άλλο αναφερόμενο θαύμα του αγίου ομιλεί για ανάσταση του Ιερού, γιου του Φιλόθεου, που είχε πεθάνει και ο πατέρας του μάταια είχε καταφύγει στους θεούς των εθνικών για να τον βοηθήσουν.

 

Η ποικιλόμορφη δράση του αγίου και των μαθητών του προκάλεσε την έντονη αντίδραση των ειδωλολατρών της Ταμασσού, που οργανώθηκαν με σκοπό να βλάψουν τους Χριστιανούς· κάποιος δε Λογγίνος ύβρισε τον Χριστό, αποκαλώντας τον μάγο. Ο Ηρακλείδιος εξοργίστηκε και τους καταράστηκε να καταστραφούν όπως τα Σόδομα και τα Γόμορα. Κάποιος συγγενής του διάκου Αετίωνος επενέβη και διέλυσε τη συνάθροιση με ειρηνικό τρόπο. Ο ειδωλολάτρης Σαβίνος όμως όρμησε και με το ξύλο που κρατούσε κτύπησε την είσοδο του ναού. Η πόρτα έπεσε και τον κτύπησε θανάσιμα. Ο Ηρακλείδιος λυπήθηκε γιατί καταράστηκε τους ειδωλολάτρες και παρακαλούσε το Θεό να τον συγχωρέσει. Κατά το μεσονύκτιο ο Ηρακλείδιος φώναξε το Μνάσωνα και τον έστειλε να προσευχηθεί γι’ αυτόν, διότι αρρώστησε. Ο Μνάσων έφερε λάδι από την άσβεστη λυχνία και άλειψε τον Ηρακλείδιο ο οποίος είχε φοβερό πυρετό και πόνους στις πλευρές του. Η κατάσταση του αγίου χειροτέρευε, γι’ αυτό χειροτόνησε τον Μνάσωνα επίσκοπο και διάδοχό του.

 

Το εκκλησίασμα ξέσπασε σε λυγμούς βλέποντας τον Ηρακλείδιο ασθενή και ετοιμοθάνατο. Μετά από έξι μέρες ο άγιος φώναξε πάλι τον Μνάσωνα και τους πατέρες και ζήτησε από αυτούς να θάψουν το σώμα του στο σπήλαιο όπου χειροτονήθηκε από τους αποστόλους ως επίσκοπος. Μετά από αυτά αποχαιρέτησε το Μνάσωνα, το Γρηγόριο και το Ρόδωνα και πέθανε. Οι μαθητές του τον έθαψαν   στο σπήλαιο της Ταμασσού όπου τελούσε τα μυστήρια της Εκκλησίας. Ο Ηρακλείδιος πέθανε σε ηλικία 60 χρόνων.

 

Το 1769, σύμφωνα με την Ακολουθία του αγίου που δημοσίευσε ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος το 1774, ο άγιος έκανε το πιο κάτω θαύμα: Ο Ιωάννης, γιος του Χατζησάββα. από την ενορία της Φανερωμένης της Λευκωσίας, βασανιζόταν καθημερινά από φοβερά δαιμόνια. Οι γονείς του τον πήραν στο ναό του αγίου κατά την ημέρα της γιορτής του, και ενώ γινόταν η θεία λειτουργία το παιδί θεραπεύθηκε.

 

Σολιάτης Άγιος

 

Μια άλλη εκδοχή λέει ότι ο Άγιος Ηρακλείδιος γεννήθηκε στο χωριό Λαμπαδού της Σολέας κοντά στα χωριά Γαλάτα - Σινά Όρος. Σχετικά με την καταγωγή τόσο του Αγίου Ηρακλειδίου όσο και του Οσίου Ιωάννου του Λαμπαδιστή, ο μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ Κιεβοπολίτης το 1735 καταγράφει τη μαρτυρία ότι ο Όσιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής, ''ὠνομάσθη Λαμπαδιστὴς ἐκ τοῦ χωρίου Λαμπαδίς, ὅπου ἐγεννήθη ὁ ἅγιος, ὡς ἀναφέρεται ἐν τῇ βιογραφίᾳ του. Τὸ χωρίον ἔχει τώρα ἐγκαταλειφθεῖ ὡς διεπίστωσα ὅταν ἤμην εἰς τὴν Σολέαν…''. Το ότι η Λαμπαδού βρισκόταν στα όρια Σινά Όρους - Γαλάτας το μαρτυρούν και πολλές τοπικές παραδόσεις.

 

Ο Άγιος Ηρακλείδιος, λοιπόν, στην αρχή ονομαζόταν Ηρακλέων, αλλά μετά ονομάστηκε Ηρακλείδιος από τούς Αποστόλους Παύλο, Βαρνάβα και Μάρκο, κατά την πρώτη τους αποστολική περιοδεία στην Κύπρο γύρω στο 45-46μ.Χ. που με βάση την παράδοση μετά τη Σαλαμίνα πρέπει να πήγαν στο Κίτιον όπου χειροτόνησαν τον Άγιο Λάζαρο ως πρώτο επίσκοπο της πόλης.

 

Βλέπε λήμμα: Λάζαρος άγιος

 

Μετά όπως φαίνεται μέσα από τον βίο τού Αγίου Ηρακλειδίου, ακολούθησαν ορεινή διαδρομή, περνώντας μέσα από τα χωριά τής οροσειράς τού Τροόδους όπως τη Λαμπαδού κοντά στη σημερινή Γαλάτα τής Σολέας, έφτασαν στη Μαραθάσα στο ποταμό Σέτραχο όπου βάφτισαν τον Άγιο Ηρακλείδιο, πέρασαν από το Χιονώδες Όρος (Τρόοδος) στη Χιονίστρα, ή κοντά από αυτό και έφτασαν μέσα από διάφορα χωριά στην Πάφο.

 

Ο πατέρας του, ο Ιεροκλής, ιερέας των ειδώλων, τον παρέδωσε ως οδηγό και συνοδοιπόρο στους Αποστόλους Βαρνάβα, Παύλο και Μάρκο, όταν αυτοί περιόδευαν στην Κύπρο και έφτασαν στο χωριό Λαμπαδού.

 

Στη διάρκεια της πεζοπορίας οι απόστολοι διέκριναν στον Ήρακλείδιο καλή διάθεση για την αλήθεια του Χριστού. Τού μίλησαν για την απάτη των ειδώλων, τούς ψεύτικους θεούς και άρχισαν να τον κατηχούν στην πίστη του αληθινού Θεού.

 

Αφού δέχθηκε το κήρυγμα από τον Απόστολο Παύλο, και πόθησε πολύ τον Χριστό, βαπτίστηκε στα νερά του ποταμού της Μαραθάσας Σέτραχου, που τρέχουν δίπλα από τη σημερινή Μονή του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστού.

 

Μετά το βάπτισμα του ακολούθησε την οδό των αποστόλων και χρημάτισε για αρκετό διάστημα μαθητής και ακόλουθος τους.

 

Αργότερα οι απόστολοι τον χειροτόνησαν και έγινε ο πρώτος επίσκοπος Ταμασσού, με έδρα το σημερινό χώρο της μονής του, το χωριό Πολιτικό. Ή Ταμασσός ήταν μέχρι τότε κέντρο λατρείας τής θεάς Άρτεμις και των άλλων θεών του Ολύμπου. Μαζί με τον Άγιο Ηρακλείδιο ήταν και ο Άγιος Μνάσων. Αυτοί συγκέντρωναν και δίδασκαν τούς πιστούς σ' ένα υπόγειο σπήλαιο το οποίο χρησιμοποιείτο και ως ναός. Η κάρα του αγίου είναι τοποθετημένη στο Καθολικό της Μονής  που είναι κτισμένη στο όνομό του δίπλα στο χωριό Πολιτικό.

 

Ονομασίες

Στην Ιερά Μονή του Λαμπαδιστή στον Καλοπαναγιώτη σώζεται η παλαιά εκκλησία του 11ου αιώνος, η οποία είναι αφιερωμένη στο όνομα του αγίου και αποτελεί το παλαιό καθολικό της Μονής. Διασώζεται επίσης στην κοίτη του ποταμού Σέτραχου Μαραθάσας ο τόπος της βαπτίσεως του αγίου. Στον τόπο της καταγωγής του μεταξύ των χωριών Τεμβριάς και Καλλιανών διασώζεται γέφυρα με την επωνυμία «Το γεφύρι του Αγίου Ηρακλειδίου».

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια