Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Απλίκι- Apliki. Κατεχόμενο σήμερα χωριό, που συχνά αναφέρεται ως Απλίκι Λεύκας, γιατί βρίσκεται 1,5 περίπου χιλιόμετρο στα νότια της Λεύκας. Είναι τοποθετημένο πάνω στις λάβες και τις πρόσφατες προσχώσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του Σέτραχου ή του ποταμού της Μαραθάσας, σ' ένα υψόμετρο περίπου 180 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ο κύριος δρόμος που συνέδεε τη Λεύκα με τον Καλοπαναγιώτη, πριν από την εισβολή, βρίσκεται ακριβώς στα δυτικά του οικισμού. Το τμήμα του χωριού που βρίσκεται κοντά στον ποταμό, καλλιεργείται με εσπεριδοειδή, όπως και πιο βόρεια το αντίστοιχο τμήμα της Λεύκας.

Το Απλίκι δεν αναφέρεται στους πρόσφατους τοπογραφικούς χάρτες κλίμακας 1:250.000. Ούτε ο χάρτης της κατανομής πληθυσμού κατά εθνικές ομάδες, που έγινε με βάση τα πληθυσμιακά στοιχεία του 1960, το αναφέρει. Στην απογραφή του 1881 ο πληθυσμός του χωριού περιλήφθηκε σε εκείνο της Λεύκας. Λόγω της γειτνίασης του χωριού με τη Λεύκα σ' όλες τις απογραφές μετά το 1881 (εκτός από εκείνες του 1911, 1921 και 1931) ο πληθυσμός περιλήφθηκε στον οικισμό της Λεύκας, στα διοικητικά όρια του οποίου περιλαμβάνεται. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού είχαν ως ακολούθως:

Ιστορικά στοιχεία

Ο Τζέφρυ (1918) το περιέγραψε ως ασήμαντο μικροοικισμό με μια σύγχρονη εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο. Ο Ν.Γ. Κυριαζής (1952) αναφέρει τα ακόλουθα: Χωρίον, ἄλλοτε τοπωνύμιον. Πρό πολλοῦ ἐγένετο ἀπό τινων δεκαετηρίδων μικροσυνοικισμός Τούρκων, ἒξωθεν τῆς Λεύκας, κατά τόν πρός Μαραθάσας δρόμον. Ο Σίμος Μενάρδος αναφέρει πως η λέξη «απλίκιν» έχει σημασία έπαυλης. Όπως γράφει: Τοιαῦτα ἐξοχικά κτήματα προφανῶς ἦσαν και αἱ σημεριναί κῶμαι τό Ἀπλίτζιν τῆς Ὀρεινῆς καί τό Ἀπλίτζιν τῆς Λεύκας. Ο Ν. Κληρίδης γράφει χαρακτηριστικά: Στο Απλίκι της Λεύκας ανακαλύφθηκαν πολύ παλιά μεταλλεία χαλκού και τώρα ανοίχτηκαν νέα στην ίδια περιοχή. Η ονομασία αυτή έχει την αρχή της στα Βυζαντινά χρόνια και σημαίνει σταθμό, σταμάτημα. Οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου όταν ήθελαν να ανταμείψουν ένα στρατηγό, ή οποιοδήποτε άντρα, που πρόσφερε σπουδαίες υπηρεσίες στο κράτος, του παραχωρούσαν ένα τσιφλίκι, στο οποίο αποτραβιόταν και απολάμβανε τους καρπούς των μεγάλων του υπηρεσιών προς το Βυζαντινόν κράτος. Το κτήμα αυτό ονομαζόταν Απλίκι.

Το Απλίκι δεν μνημονεύεται από τον ντε Μας Λατρί ούτε ως φέουδο, ούτε ως βασιλικό κτήμα.

Μεταλλείο χαλκοπυρίτη

Το Απλίκι είναι περισσότερο γνωστό για το μεταλλείο χαλκοπυρίτη που ανήκε στην Κυπριακή Μεταλλευτική Εταιρεία. Δικαίωμα εξόρυξης είχε παραχωρηθεί στον C.G. Gunther από το 1916.

Βλέπε λήμμα: Κάνθερ Κρίστιαν

Όμως οι εργασίες στο Απλίκι για την ανεύρεση χαλκοπυρίτη άρχισαν το 1938. Η εργασία διεκόπη μετά το 1941 εξαιτίας του πολέμου και ξανάρχισε το 1957. Ωστόσο η παραγωγή ιζήματος χαλκού από το Απλίκι άρχισε το 1950 (L.M. Bear, The Mineral Resources and Mining Industry of Cyprus, Bulletin No 1. 1963, σσ. 59-60). Όμως ο ίδιος ο συγγραφέας (που υπήρξε διευθυντής του Τμήματος Γεωλογικής Επισκοπήσεως) αναφέρει στο ίδιο έργο εξόρυξη και επεξεργασία χαλκοπυρίτη στο Απλίκι καθώς και στη γειτονική Αμπελικού, που ανάγεται στα προ-Φοινικικά χρόνια.

Μικρός οικισμός

Φαίνεται πως στο πρόσφατο παρελθόν, πολύ πιθανόν στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, οικοδομήθηκαν μερικά σπίτια στην τοποθεσία Απλίκι. Μια και ο πληθυσμός ήταν ασήμαντος και η απόσταση από τη Λεύκα πολύ μικρή, στις διάφορες απογραφές ο πληθυσμός του Απλικιού περιλαμβανόταν σ' εκείνο της Λεύκας. Κατά τη διάρκεια των απογραφών 1911, 1921 και 1931 όταν ο πληθυσμός αυξήθηκε και έφθασε τους 58,68 και 97 κατοίκους αντίστοιχα, η απογραφή είχε διεξαχθεί στο ίδιο το χωριό. Στα επόμενα χρόνια είτε λόγω μείωσης του πληθυσμού, είτε ενσωμάτωσης του Απλικιού στη Λεύκα, δεν διεξήχθη ξεχωριστή απογραφή, ούτε και γνωρίζουμε τον πραγματικό πληθυσμό του οικισμού. Επίσης στους πρόσφατους χάρτες έπαψε να αναφέρεται.

Ο R.A. Patrick που μελέτησε από γεωπολιτικής σκοπιάς όλους τους αγροτικούς οικισμούς της Κύπρου σε σχέση με τα πρόσφατα πολιτικά γεγονότα, δεν αναφέρει τίποτε για το Απλίκι.

Βλέπε λήμμα: Διακοινοτικές ταραχές

Ενώ αναφέρει ότι οι Ελληνοκύπριοι των χωριών Λεύκας και Αμπελικού αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους από το 1958, οι δε Τουρκοκύπριοι από τον Ξερό και το Καραβοστάσι μετακινήθηκαν από το 1963 στη Λεύκα και την Αμπελικού, τίποτε δεν αναφέρει για τους λίγους κατοίκους του Απλικιού που προφανώς τους θεωρεί ως μονίμους κατοίκους της Λεύκας (βλ. R.A. Patrick, Political Geography and the Cyprus Conflict 1963-1971, σσ. 274, 317, 318).

Στην περιοχή υφίστατο, πιθανότατα, αρχαίος μικρός συνοικισμός που σχετιζόταν με την όλη δραστηριότητα της επεξεργασίας και εξαγωγής χαλκού από τα εκεί μεταλλεία. Η ονομασία Απλίκιν(= στρατόπεδο αλλά και αγροτική ή εξοχική κατοικία) απαντάται κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια (λ.χ. στο Χρονικόν του Λεοντίου Μαχαιρά). Οι Τούρκοι σε μια προσπάθεια εξάλειψης των ελληνικών τοπονυμίων μετονόμασαν το χωριό σε Aliclar.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια