Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βρετανός πολιτικός, πρώτος κόμητας του Έηβον. Είχε σοβαρή εμπλοκή ως υπουργός εξωτερικών και πρωθυπουργός της Βρετανίας στο Κυπριακό κατά τη δεκαετία του 1950.

Γεννήθηκε στις 12 Ιουνίου το 1897 και πέθανε στις 14 Ιανουαρίου το 1977. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και υπηρέτησε ως αξιωματικός στον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο. Το 1923 εξελέγη για πρώτη φορά μέλος της Βουλής των Κοινοτήτων με το κόμμα των Συντηρητικών. Διορίστηκε το 1931 υφυπουργός Εξωτερικών, το 1934 λόρδος σφραγιδοφύλακας και το 1935 υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην Κοινωνία των Εθνών. Από το 1935 μέχρι το 1938 που παραιτήθηκε, υπηρέτησε ως υπουργός των Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας.

Το 1939 επανήλθε στην κυβέρνηση ως υπουργός των Αποικιών και το 1940, όταν ο Ουίνστον Τσέρτσιλ έγινε πρωθυπουργός, ανέλαβε το υπουργείο Αμύνης ενώ ο δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος μαινόταν. Λίγο αργότερα τον ίδιο χρόνο μετετέθη στο υπουργείο Εξωτερικών και πήρε μέρος στη διάσκεψη της Τεχεράνης, στη διάσκεψη της Γιάλτας και στη διάσκεψη του Αγίου Φραγκίσκου για τη δημιουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Από το 1945 μέχρι το 1951 ήταν αρχηγός της αντιπολίτευσης, για να επανέλθει το 1951 με τη νίκη του Συντηρητικού κόμματος, πάλι ως υπουργός των Εξωτερικών και πληρεξούσιος του πρωθυπουργού.

Τον επόμενο χρόνο νυμφεύθηκε για δεύτερη φορά, τώρα με μια ανεψιά του Τσέρτσιλ, τον οποίο και διαδέχθηκε ως πρωθυπουργός το 1955. Από τη θέση του πρωθυπουργού αντιμετώπισε την επανάσταση των Ελλήνων Κυπρίων κατά των Βρετανών και την κρίση στην Αίγυπτο μετά την κρατικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ από τον Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ. Η αποτυχημένη αγγλογαλλική στρατιωτική επέμβαση στο Σουέζ οδήγησε τον Ήντεν σε παραίτηση τον Ιανουάριο του 1957, αφού επικαλέστηκε λόγους υγείας. Το 1961 του απενεμήθη ο τίτλος του κόμητα του Έηβον.

» Αντονι Ήντεν: Βιογραφικό Ντοκιμαντέρ

Μεταξύ του 1960 και του 1965 εξέδωσε σε τρεις τόμους τα απομνημονεύματά του, στα οποία ασχολείται και με τους χειρισμούς του στο Κυπριακό ζήτημα.

Σχέσεις του προς την Κύπρο: Ο Άντονυ Ηντεν χειρίστηκε το ζήτημα της Κύπρου, που ήταν επί των ημερών του αγγλική αποικία, τόσο ως υπουργός των Εξωτερικών όσο και ως πρωθυπουργός.

Ως υπουργός των Εξωτερικών από το 1951 μέχρι το 1955 αντιμετώπισε το όλο και πιο απαιτητικό αίτημα των Ελλήνων Κυπρίων για απελευθέρωση και ένωση του νησιού τους με την Ελλάδα με τρόπο άκαμπτο. Μέχρι και την έναρξη του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα στην Κύπρο, ο Ήντεν επαναλάμβανε ότι δεν υφίστατο για την κυβέρνησή του Κυπριακό ζήτημα. Το 1952 και το 1953 άσκησε μεγάλες πιέσεις πάνω στην ελληνική κυβέρνηση προκειμένου να την αποθαρρύνει από το να θέσει το θέμα της Κύπρου για συζήτηση στα Ηνωμένα Έθνη, ενώ παράλληλα αρνείτο να συζητήσει το θέμα ο ίδιος με την ελληνική κυβέρνηση. Το Δεκέμβριο του 1953 βρισκόταν στην Ελλάδα για διακοπές, οπότε συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Αλέξανδρο Παπάγο. Όταν ο τελευταίος προσπάθησε να θέσει προς συζήτηση θέμα Κύπρου, λέγεται ότι ο Ήντεν αρνήθηκε να τον ακούσει και του γύρισε την πλάτη. Ο Παπάγος οργίστηκε και οδήγησε τα πράγματα σε σύγκρουση. Πιθανώς η συμπεριφορά αυτή του Ήντεν ήταν εκείνη που οδήγησε τον Παπάγο να πάρει δυο σημαντικές αποφάσεις: να επιτρέψει, έστω και σιωπηρά, την προώθηση του ένοπλου αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου και να εγγράψει το Κυπριακό προς συζήτηση στην επόμενη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το Δεκέμβριο του 1954.

Ωστόσο νωρίς το 1954 κατεβλήθησαν διπλωματικές προσπάθειες για συμφιλίωση του Ήντεν με τον Παπάγο, χωρίς αποτέλεσμα. Ο μεν Παπάγος δήλωσε στο Βρετανό πρεσβευτή στην Αθήνα σερ Τσαρλς Πηκ ότι θα συναντούσε ευχαρίστως τον Ήντεν στο Λονδίνο, εάν θα επρόκειτο να συζητηθεί και το θέμα της Κύπρου, ο δε Ήντεν δήλωσε στον Έλληνα πρεσβευτή στο Λονδίνο Βασίλειο Μόστρα  ότι ευχαρίστως θα συναντούσε τον Παπάγο αλλά δεν επρόκειτο να συζητήσει το Κυπριακό που «δεν υφίστατο».

Το τέλος του 1954, εν πάση περιπτώσει, το Κυπριακό παρουσιάστηκε στα Ηνωμένα Έθνη, έστω και χωρίς επιτυχία. Και την 1η Απριλίου του 1955 άρχισε στην Κύπρο η ένοπλη επανάσταση. Τέσσερις μέρες αργότερα (στις 5 Απριλίου του 1955) ο Ουίνστον Τσέρτσιλ παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία και τον διαδέχθηκε ο Άντονυ Ήντεν.

Η Τριμερής

Ως πρωθυπουργός, ο Ήντεν ανακοίνωσε στις 30 Ιουνίου του 1955 τη σύγκληση τριμερούς διασκέψεως στο Λονδίνο (με τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Αγγλίας και της Τουρκίας) για εξέταση του Κυπριακού. Ήταν μια κίνηση των Βρετανών να επαναφέρουν για λόγους διπλωματικών ισορροπιών την Τουρκία στη συζήτηση του Κυπριακού μετά τη συνθήκη της Λωζάνης του 1923 όταν η Τουρκία παραιτήθηκε από κάθε ανάμιξη της στην Κύπρο. Μέσω αυτής της Τριμερούς η Τουρκία επανήλθε στην Κύπρο ως άμεσα ενδιαφερομένο μέρος. Ταυτόχρονα με τη λήξη της Τριμερούς στις 6-7 Σεπτεμβρίου η Τουρκία οργάνωσε  μεγάλες διώξεις Ελλήνων (Βλέπε Πογκρομ της Κωνσταντινουπόλης)  ως αντίποινα για την εξέγερση των Ελλήνων της Κύπρου κατά των Βρετανών. Παρά τις διαμαρτυρίες του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, η ελληνική κυβέρνηση απεδέχθη την πρόταση του Ήντεν και πήρε μέρος στην τριμερή διάσκεψη στο Λονδίνο από τις 29 Αυγούστου μέχρι τις 7 Σεπτεμβρίου του 1955. Ο τότε υπουργός της Κυβέρνησης Παπάγου Σπύρος Μαρκεζίνης παραιτήθηκε διαφωνώντας με "την άκαιρη ανακίνηση"  του Κυπριακού όπως υποστήριξε. (Βλέπε Βίντεο. Συνέντευξη Μαρκεζίνη)

Ο Ήντεν ήταν τόσο σίγουρος για την επιτυχία των ενεργειών του, ώστε είχε δώσει και εντολή στον αρμόδιο υπουργό του να ετοιμάσει μακροπρόθεσμο σχέδιο ανάπτυξης που περιελάμβανε ακόμη και ίδρυση πανεπιστημίου στο νησί. Ο Ήντεν προσπαθούσε να αποκλείσει με κάθε τρόπο την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και ακολούθησε την πάγια τακτική της προσφοράς συντάγματος αυτοκυβέρνησης στον κυπριακό λαό, που σταδιακά θα οδηγούσε σε καθεστώς ανεξαρτησίας, κηδεμονευόμενης από τη Μεγάλη Βρετανία. Η τριμερής διάσκεψη απέτυχε, με μόνη κερδισμένη την Τουρκία.

Αυτοκυβέρνηση 

Στη συνέχεια ο Άντονυ Ήντεν προσπάθησε να επιτύχει τη λύση της αυτοκυβέρνησης (προσφορά συντάγματος) που θα οδηγούσε στην ανεξαρτησία, με απευθείας συνομιλίες με τον ηγέτη των Ελλήνων Κυπρίων αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Επρόκειτο για μια πρόταση που άφηνε την Τουρκία εκτός διαπραγματεύσεων. Τις διαπραγματεύσεις με τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο διεξήγαγε κατά το 1955 - 56 ο νέος κυβερνήτης της Κύπρου στρατάρχης Τζων Χάρτιγκ. Οι διαπραγματεύσεις όμως αυτές, παρά το ότι είχαν οδηγηθεί σε σχεδόν συμφωνία, τελικά διεκόπησαν με τρόπο που αφήνει πολλά ερωτηματικά. Το προηγούμενο βράδυ δεκάδες βόμβες τοποθετήθηκαν με στόχο βρετανικές εγκαταστάσεις. Ήταν σαφές ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν ήταν διατεθειμένοι να αποδεκτούν λύση αυτοκυβέρνησης. Η επόμενη ενέργεια του Ήντεν ήταν η εφαρμογή σκληρών μέτρων κατά των Ελλήνων Κυπρίων: ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος συνελήφθη κι εξορίστηκε στις Σεϋχέλλες και ο στρατάρχης Χάρτιγκ πήρε εντολή να χτυπήσει αλύπητα την ΕΟΚΑ. Μετά το 1956 οι Βρετανοί συστηματικά εμπλέκουν την Τουρκία και την τότε μειονότητα των Τουρκοκυπρίων στη διαδικασία λύσης του Κυπριακού. 

Διάδοχος του Άντονυ Ήντεν στην πρωθυπουργία ήταν ο Χάρολντ Μακμίλλαν που χειρίστηκε το Κυπριακό με την ίδια περίπου τακτική, μέχρι την υπογραφή των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου, τον Φεβρουάριο του 1959.