Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Στην Κύπρο έχουμε περίπου 700 είδη κοχυλιών με τα περισσότερα να είναι μικρά. Ο λόγος που τα πλείστα κοχύλια της Κύπρου είναι μικρά είναι διότι δεν έχουμε ποταμούς με συνεχή ροή για να κουβαλούν ιζήματα και τροφή γι’ αυτά τα είδη. Στην Ελλάδα τα ίδια είδη που έχουμε και στην Κύπρο είναι πολύ πιο μεγάλα.

Πίννα, τόννα, τρίτωνας

Τα μεγαλύτερα είδη κοχυλιών που συναντάμε στην Κύπρο αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο Θάλασσα είναι τρία: η πίννα η ευγενής (Pinna nobilis), η τόννα (Tonna galea ή Giant tun) και ο τρίτωνας (Charonia tritonis variegata ή Atlantic triton’s trumpet). Και τα τρία αυτά κοχύλια ανήκουν στα προστατευόμενα είδη καθώς κινδυνεύουν με αφανισμό. Η πίννα ή η πίννα η ευγενής είναι δίθυρο κοχύλι της οικογένειας Πιννίδες (Pinnidae) και αποτελεί το μεγαλύτερο δίθυρο κοχύλι των κυπριακών θαλασσών, αλλά και της Μεσογείου. Πρόκειται για ενδημικό είδος της Μεσογείου, δηλαδή από όλες τις θάλασσες του κόσμου τη συναντάμε μόνο στη Μεσόγειο Θάλασσα και μπορεί να ξεπεράσει το μέγεθος των 80 πόντων. Ζει σε αμμώδεις βυθούς και μοιάζει με τεράστιο μύδι, το οποίο τρώγεται χωρίς να είναι ιδιαίτερα εύγευστο και παλιά χρησιμοποιείτο ως δόλωμα στο ψάρεμα. Στο όστρακο της πίννας σπάνια σχηματίζονται μαύρα μαργαριτάρια, τα οποία δεν έχουν ιδιαίτερη χρηματική αξία. Παρά το μεγάλο της μέγεθος, το όστρακό της είναι λεπτό και εύθραυστο. Το εξωτερικό μέρος της είναι ακανθώδες για λόγους προστασίας, ενώ το εσωτερικό είναι λείο και με ιριδίζοντα χρώματα.

Πιννοφύλαξ

Μερικά είδη μικρών καβουριών που ονομάζονται πιννοθήρες ή πιννοκαβούρια ή πιννοφύλαξ (Pea crab), του γένους Pinnotheres και της οικογένειας Pinnotheridae, έχουν μια ιδιαίτερη συμβιωτική σχέση με τις πίννες, καθώς τα καβούρια αυτά ζουν μέσα στο κοίλωμα του οστράκου της πίννας επειδή εκεί βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο από τους θηρευτές, καθώς και τροφή από τα υπολείμματα των τροφών της πίννας. Όταν οι θύρες της πίννας είναι ανοιχτές τα πιννοκαβούρια βγαίνουν έξω για να βρουν τροφή αλλά όταν νιώσουν τον κίνδυνο αστραπιαία μπαίνουν μέσα στην πίννα ειδοποιώντας τη για τον κίνδυνο με αποτέλεσμα αυτή να κλείσει τις θύρες της παρέχοντας έτσι προστασία στα καβούρια και στην ίδια. Επίσης, την ειδοποιούν να κλείσει τις θύρες της όταν κάποιο είδος τροφής μπει μέσα στην πίννα, εγκλωβίζοντάς τη, γιατί αποτελεί τροφή και για την πίννα και για τα καβούρια. Η πίννα παλιά χρησιμοποιείτο και για την κατασκευή μεταξένιων υφασμάτων. Συγκεκριμένα, η βύσσος της πίννας χρησιμοποιείται για κατασκευή τέτοιων υφαντών στη νότια Ιταλία και στη Σικελία. Επίσης, από τη βύσσο κατασκευάζουν κάλτσες και γάντια. Η βύσσος είναι μεταξένια ίνα που συγκρατεί την πίννα στον βυθό, κάτι που μοιάζει με ρίζα. Η πίννα έχει χαρακτηριστεί απειλούμενο είδος στη Μεσόγειο.

Τόννα η λαδένια

Τόννα η λαδένια της οικογένειας Tonnidae είναι από τα μεγαλύτερα σε όγκο γαστερόποδα όστρακα της Μεσογείου, ονομάζεται επίσης και λαδένια γιατί τη χρησιμοποιούσαν παλιά σαν κουτάλα για τη μεταφορά λαδιού. Ζει σε λασπώδεις και αμμώδεις βυθούς, κυρίως κοντά στα λιβάδια της Ποσειδωνίας, είναι θηρευτής και είναι νυκτόβιο είδος. Τη συναντάμε μέχρι και σε βάθος 120 μέτρων και τρέφεται με θαλασσινά αγγούρια, αστερίες, αχινούς, δίθυρα κοχύλια, καρκινοειδή και κάποτε με νεκρά ψάρια. Έχει και αυτή χαρακτηριστεί απειλούμενο είδος στη Μεσόγειο. Η τόννα ευτυχώς δεν τρώγεται. Ο τρίτωνας ή μπουρού πήρε το όνομά του από τον θεό Τρίτωνα, γιο του Ποσειδώνα, και μπουρού επειδή παλιά οι άνθρωποι τη χρησιμοποιούσαν σαν σάλπιγγα για σκοπούς επικοινωνίας και ως μουσικό όργανο. Ο τρίτωνας είναι μεγάλο γαστερόποδο της οικογένειας Ranellidae και αποτελεί ένα από τα ομορφότερα κοχύλια του τόπου μας και γενικά της Μεσογείου. Πρόκειται για νυχτόβιο είδος και τον συναντάμε από 3 μέχρι και 120 μέτρα βάθος σε βραχώδεις και πετρώδεις βυθούς, είναι θηρευτής και τρέφεται με θαλασσινά αγγούρια, αστερίες και αχινούς. Έχει και αυτός χαρακτηριστεί απειλούμενο είδος στη Μεσόγειο. Δυστυχώς για πολλούς ο τρίτωνας αποτελεί εξαιρετική λιχουδιά.

Ο αφανισμός και η παράνομη αλιεία

Αν και τα τρία αυτά είδη ανήκουν στα προστατευόμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκονται στα πρόθυρα του αφανισμού από τις ελληνικές και κυπριακές θάλασσες εξαιτίας της παράνομης αλιείας. Σύμφωνα με τις επιστημονικές καταγραφές, το μεγαλύτερο πρόβλημα μείωσης πληθυσμού αντιμετωπίζουν η πίννα και ο τρίτωνας. Οι ερασιτέχνες αλιείς ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος του προβλήματος, αλλά και οι ίδιοι οι καταναλωτές που δεν γνωρίζουν πως τα τρία αυτά είδη αποτελούν απειλούμενα και προστατευόμενα διά νόμου και ότι η εμπορία ή κατανάλωσή τους απαγορεύονται, όπως και λόγω μη επαρκών ενημερώσεων από τους αρμοδίους.

Δυστυχώς τα τρία αυτά είδη λόγω του μεγάλου μεγέθους τους και της ομορφιάς τους τραβάνε την προσοχή των ανθρώπων που τα μαζεύουν όπου τα βρουν για σκοπούς εμπορίας ή για να στολίσουν τα σαλόνια τους, ακόμα και για τροφή. Πολλά καταστήματα που πωλούν κοχύλια και κοράλλια κυρίως στην Ελλάδα διαφημίζουν τα είδη αυτά ότι υπάρχουν προς πώληση στις ιστοσελίδες τους – ακόμα άλλες ιστοσελίδες δίνουν και οδηγίες στους συλλέκτες κοχυλιών πώς να αφαιρέσουν το νεκρό ζώο από το όστρακο. Οι πίννες λόγω του ότι είναι “φυτεμένες” στην άμμο σε όρθια στάση και με ακανθώδεις εξωτερικό, πολύ συχνά πιάνονται σε δίχτυα ψαράδων και ανασύρονται στην επιφάνεια μαζί με τα δίχτυα με αποτέλεσμα τον θάνατό τους. Το μόνο μέτρο που μπορεί να παρθεί για την προστασία αυτών των ειδών, και όχι μόνο, είναι η άμεση καταγγελία των καταστηματαρχών που τα εμπορεύονται. Όταν η πώληση αυτών των ειδών σταματήσει δεν θα υπάρχει πια λόγος να αλιεύονται αυτά τα είδη.

Πρέπει επιτέλους οι άνθρωποι να καταλάβουν ότι ο βυθός της θάλασσας δεν είναι κατάστημα με σουβενίρ. Να αναφέρω ότι ανά τον κόσμο υπάρχουν χιλιάδες καταστήματα που πωλούν θαλάσσια είδη, κυρίως σε τουριστικές περιοχές, όπως κοχύλια, αχινούς, αστερίες, σφουγγάρια και κοράλλια τα οποία τα εισάγουν από ασιατικές χώρες που τα συλλέγουν ζωντανά από τη θάλασσα προκαλώντας τεράστιες και ανεπανόρθωτες ζημιές σε αυτά τα είδη. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ