Παγκόσμια Ημέρα Βιοηθικής
Η Παγκόσμια Ημέρα Βιοηθικής θεσπίσθηκε το 2015, κατόπιν πρότασης της Έδρας Βιοηθικής της ΟΥΝΕΣΚΟ προς τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Η ημερομηνία που επιλέχθηκε είναι η 19η Οκτωβρίου.
Η Βιοηθική είναι κλάδος της Ηθικής, ο οποίος ασχολείται με τα ηθικά διλήμματα που δημιουργούνται από την αλματώδη εξέλιξη της επιστήμης, ιδίως της βιοϊατρικής, της βιοτεχνολογίας και της γενετικής. Συγκεκριμένα, εξετάζει και αναλύει ηθικά ζητήματα, όπως αυτά που αφορούν στην ευθανασία, τις αμβλώσεις, την κλωνοποίηση ανθρώπων, την τροποποίηση του γονιδιώματος, τη γενετική μηχανική κ.ά.
Ο όρος «βιοηθική» πηγάζει από τις ελληνικές λέξεις «βίος» και «ηθική», κι έχει ως σημείο εκκίνησης τον αμερικανό βιοχημικό Βαν Ρένσελερ Πότερ (1911-2001), ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της βιοηθικής. Η αναφορά της λέξης «βιοηθική» έγινε για πρώτη φορά στο βιβλίο του «Bioethics: A Bridge to the future» («Βιοηθική: Γέφυρα προς το μέλλον»), που εκδόθηκε το 1971. Ο Πότερ προσπάθησε να βρει μία έννοια που να ισορροπεί τον επιστημονικό προσανατολισμό της ιατρικής με τις ανθρώπινες αξίες.
Κυπριακή Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής
Στην Κύπρο λειτουργεί, βάσει νόμου, Εθνική επιτροπή Βιοηθικής, αποστολή της οποίας, είναι η διαρκής παρακολούθηση, έρευνα, συστηματική ανάλυση και αξιολόγηση των θεμάτων και προβλημάτων που σχετίζονται με την επιστημονική έρευνα, πρόοδο και εφαρμογή των επιστημών της βιοτεχνολογίας, της βιολογίας, της ιατρικής, της γενετικής και της φαρμακευτικής καθώς επίσης την ανθρώπινη παρέμβαση στη βιολογική διαδικασία και στον ανθρώπινο γονότυπο και τη διερεύνηση των ηθικών, δεοντολογικών, κοινωνικών, ανθρωπιστικών και νομικών διαστάσεων τους. Ως εκ τούτου, ο βιοηθικός έλεγχος του ερευνητικού έργου αποτελεί αρμοδιότητα της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου (ΕΕΒΚ).
Σύμφωνα με την εν λόγω Νομοθεσία, τα μέλη της ΕΒΒΚ διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο με βάση κατάλογο που καταρτίζεται από τον Υπουργό Υγείας σε συνεργασία με συγκεκριμένυς εμπλεκόμενους φορείς.
Παρόλο που η ΕΕΒΚ είναι ανεξάρτητο σώμα το οποίο δεν υπόκειται στο διοικητικό έλεγχο οποιουδήποτε υπουργείου, ανεξάρτητου λειτουργού, τμήματος ή υπηρεσίας, της παρέχεται στέγη και ο αναγκαίος εξοπλισμός για τη διεκπεραίωση των εργασιών της από το Υπουργείο Υγείας.
Πρόσθετα, για την εκτέλεση της αναγκαίας διοικητικής, λογιστικής και γραφειακής εργασίας οι Υπουργοί Οικονομικών και Υγείας αναθέτουν ανάλογα καθήκοντα σε δημόσιους υπαλλήλους σε συνεννόηση με τον Πρόεδρο της Επιτροπής.
Ακόμη, σύμφωνα με τον πιο πάνω αναφερόμενο νόμο, στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας λαμβάνεται πρόνοια για τις δαπάνες που απαιτούνται για διεκπεραίωση των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής.
Σύμφωνα με τους Κώδικες Πρακτικής ΚΔΠ 175/2005 για τη Σύσταση και Λειτουργία Επιτροπής Βιοηθικής για τον Έλεγχο της Βιοϊατρικής Έρευνας στην Κύπρο», η βιοϊατρική έρευνα περιλαμβάνει έρευνα με φάρμακα, ιατρικές συσκευές, ακτινοβολία για ιατρικούς σκοπούς, χειρουργικές διαδικασίες, ιατρικά μητρώα και βιολογικά δείγματα, καθώς και επιδημιολογικές, γενετικές, κοινωνικές και ψυχολογικές έρευνες.
Πρόσθετα, με βάση το άρθρο 16 του Νόμου που προνοεί για την κύρωση της σύμβασης για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου αναφορικά με την εφαρμογή της βιολογίας και ιατρικής (Ν.31(ΙΙΙ)/2001), «έρευνα πάνω σε πρόσωπο δύναται να αναληφθεί μόνο αν όλες οι ακόλουθες προϋποθέσεις πληρούνται: ........ (iii) η ερευνητική μελέτη έχει εγκριθεί από το αρμόδιο σώμα μετά από ανεξάρτητη εξέταση της επιστημονικής της αξίας, συμπεριλαμβανομένης αξιολόγησης της σημασίας του στόχου της έρευνας, και πολυθεματικής αναθεώρησης της ηθικής αποδοχής της.....». Σύμφωνα με το άρθρο 5 του Κυρωτικού Νόμου, αρμόδιο σώμα είναι η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής.
Παρόμοια, το άρθρο 14, εδάφιο 1, του Νόμου που προνοεί για την κατοχύρωση και προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών και περί συναφών θεμάτων (Ν. 1 (ι)/2005), προνοεί όπως συμμετοχή ασθενούς σε επιστημονική έρευνα ή πειραματική θεραπεία επιτρέπεται μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Μια εκ των προϋποθέσεων που θέτει ο Νόμος είναι όπως η «ερευνητική μελέτη έχει εγκριθεί από το αρμόδιο σώμα μετά από ανεξάρτητη εξέταση της επιστημονικής της αξίας, συμπεριλαμβανομένης αξιολόγησης της σημασίας του στόχου της έρευνας, και πολυθεματικής αναθεώρησης της ηθικής αποδοχής της».
Σύμφωνα με «το Διάταγμα περί Κωδίκων Πρακτικής (Σύσταση και Λειτουργία Επιτροπής Βιοηθικής για τον Έλεγχο της Βιοϊατρικής στην Κύπρο)» και με βάση την εξουσία που χορηγείται στην Εθνικής Επιτροπή Βιοηθικής Κύπρου (ΕΕΒΚ) από τον νόμο 150 (Ι)/2001 Ο Περί Βιοηθικής (Ίδρυση και λειτουργία Εθνικής Επιτροπής) Νόμος, η ΕΕΒΚ προχώρησε στην σύσταση τριών Επιτροπών Βιοηθικής Αξιολόγησης:
Επιτροπή Βιοηθικής Αξιολόγησης Ερευνητικών Πρωτοκόλλων σε Σχέση με την Κλινική Έρευνα στα Φάρμακα Ανθρώπινης Χρήσης,
Επιτροπή Βιοηθικής Αξιολόγησης Βιοϊατρικής Έρευνας, και
Επιτροπή Βιοηθικής Αξιολόγησης Ερευνητικών Πρωτοκόλλων Βιοϊατρικής Έρευνας και Κλινικής Έρευνας στα Φάρμακα Ανθρώπινης Χρήσης.