Γυμνοβράγχια
Στις θάλασσες του πλανήτη μας συναντάμε αμέτρητα πλάσματα, με άπειρα χρώματα και αλλόκοτα σχήματα. Στη θάλασσα της Κύπρου και γενικά της Μεσογείου δεν έχουμε πολλά εν συγκρίσει με άλλες τροπικές θάλασσες, αλλά λόγω της κλιματικής αλλαγής πολλά από αυτά βρήκαν την ευκαιρία να περάσουν μέσω της διώρυγας του Σουέζ και να εγκλιματιστούν με μεγάλη επιτυχία στη Μεσόγειο Θάλασσα. Όπως είναι γνωστό η διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ, η οποία έγινε από τον Γάλλο F. Lesseps το 1869, αποτελεί ακόμη μία επέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον, έστω και αν έγινε για αναπτυξιακούς λόγους.
Εισβολή στη Μεσόγειο
Μετά τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ δόθηκε η ευκαιρία σε πολλά θαλάσσια είδη του Ινδικού Ωκεανού και της Ερυθράς Θάλασσας, όπως ψάρια, φυτά και κοχύλια να εισβάλουν στη Μεσόγειο Θάλασσα. Πολλά από αυτά τα είδη εισβολείς εγκλιματίστηκαν και ενσωματώθηκαν στο μεσογειακό θαλάσσιο περιβάλλον με μεγάλη επιτυχία. Μάλιστα πολλές φορές οδηγούν σε τροποποίηση φυσικών οικοσυστημάτων με αποτέλεσμα την καταστροφή πολλών τοπικών ειδών. Τα είδη αυτά ονομάζονται και λεσεψιανοί εισβολείς από το όνομα του Γάλλου κατασκευαστή της διώρυγας. Οι εισβολείς αυτοί υπολογίζονται περίπου στο 15% της πανίδας της Ανατολικής Μεσογείου και σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνονται πέραν των 200 ειδών κοχυλιών. Συγκεκριμένα στην Κύπρο εντοπίστηκαν 44 είδη νέων κοχυλιών. Η επιτυχία προσαρμογής των ειδών αυτών οφείλεται στις κλιματολογικές αλλαγές του πλανήτη, οι οποίες έχουν ως συνέπεια να παρουσιάζονται στη Μεσόγειο όλο και πιο ήπιοι χειμώνες, καθώς τα είδη αυτά προέρχονται από θερμές θάλασσες. Από όλους αυτούς τους εισβολείς ξεχωρίζουν με την απίστευτη ομορφιά τους τα γυμνοβράγχια ή οπισθοβράγχια (Nudibranchs) και τα συναντάμε σε πληθώρα χρωμάτων και σχημάτων. Πάρα πολλά είδη από αυτά έχουν έρθει από την Ερυθρά Θάλασσα και μαζί με τα ήδη υπάρχοντα γυμνοβράγχια της Μεσογείου αποτελούν τα κοσμήματα του βυθού της θάλασσας της Κύπρου και γενικά της Μεσογείου. Τα γυμνοβράγχια είναι θαλάσσιοι γυμνοσαλίγκαροι και ανήκουν στην τάξη των γαστερόποδων και στα μαλάκια όπως και όλα τα κεφαλόποδα και τα κοχύλια. Ονομάζονται γυμνοβράγχια επειδή τα βράγχιά τους, με τα οποία αναπνέουν, βρίσκονται εξωτερικά και εκτεθειμένα στο πίσω μέρος του σώματός τους. Πολλά από αυτά διαθέτουν ένα στρογγυλό μικρό όστρακο που βρίσκεται πάνω από τα αναπνευστικά τους όργανα για να τα προστατεύουν, ενώ πολλά είδη δεν διαθέτουν αυτό το όστρακο.
Τα είδη στην Κύπρο
Τα έμβρυα των γυμνοβράγχιων έχουν όστρακο, αλλά αυτό εξαφανίζεται κατά την ανάπτυξή τους. Τα γυμνοβράγχια τα συναντάμε σε όλες τις θάλασσες του πλανήτη και μέχρι τώρα έχουν καταγραφεί πέρα από πέντε χιλιάδες διαφορετικά είδη. Στην Κύπρο έχουμε περίπου 60 διαφορετικά είδη, ενώ στη Μεσόγειο υπολογίζεται να υπάρχουν περίπου 600 διαφορετικά είδη, αλλά ο αριθμός αυτός αυξάνεται συνεχώς με νέα είδη από την Ερυθρά Θάλασσα. Τα συναντάμε σε πολύ ξέβαθα νερά μέχρι και βάθος 700 μέτρων, αν και μερικά είδη βρέθηκαν και σε βάθος 2.500 μέτρων. Πρόκειται για σαρκοβόρα ζώα και η τροφή τους διαφέρει αναλόγως του είδους. Μερικά είδη τρέφονται αποκλειστικά με σπόγγους, άλλα με βρυόζωα, κοράλλια, υδρόζωα, άλλα με ανεμώνες και άλλα με άλλα μικρότερα είδη γυμνοβράγχιων. Τρέφονται έρποντας στον βυθό όπως και όλα τα είδη των σαλιγκαριών. Ζουν πάνω και κοντά σε βράχια και ύφαλους όπου και βρίσκουν την τροφή τους. Το μέγεθός τους ποικίλλει από είδος σε είδος και το μήκος τους είναι μερικά χιλιοστά μέχρι και σαράντα πόντους. Η διάρκεια της ζωής τους είναι περίπου μέχρι και έναν χρόνο. Κατά τη διάρκεια της μέρας κρύβονται κάτω από πέτρες, μέσα σε πυκνά θαλάσσια φυτά και σε σχισμές βράχων.
Νυκτόβια ζώα με μικρό μέγεθος
Είναι ως επί το πλείστον νυχτόβια ζώα με μικρό μέγεθος και είναι δύσκολο να εντοπιστούν, γι’ αυτό αποτελούν μια άγνωστη για πολλούς ομάδα μαλακίων. Έχουν απίστευτα αστραφτερά χρώματα, όπως άσπρα με κίτρινες βούλες, βαθύ μπλε με κίτρινες λωρίδες, ροζ με πορτοκαλί, μοβ, κίτρινο και εκατοντάδες άλλα χρώματα και σχέδια με ξεχωριστή ομορφιά τα οποία κατατάσσονται στους πιο εντυπωσιακούς πολύχρωμους οργανισμούς του κόσμου. Τα εντυπωσιακά χρώματα που έχουν είναι για σκοπούς παραλλαγής, αλλά και μια προειδοποίηση για τους θηρευτές να μην τα πλησιάσουν.
Συνήθως τα ζώα με ζωηρά χρώματα είναι τοξικά και με άσχημη γεύση. Τα γυμνοβράγχια με τα απίστευτά τους χρώματα και με την ποικιλία διαφορετικών ειδών αποτελούν ένα πολύ δημοφιλές θέμα για φωτογράφιση για τους υποβρύχιους φωτογράφους σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ πολλοί μανιώδεις από αυτούς ασχολούνται μόνο με τη φωτογράφιση γυμνοβράγχιων. Οι θάλασσες αποτελούν πηγή ζωής για τον πλανήτη και τον άνθρωπο γι’ αυτό χρειάζονται άμεση προστασία από όλους μας. Για να τις προστατεύσουμε όμως και να κατανοήσουμε πόσο σημαντικές είναι για τη συνέχιση και διατήρηση της ζωής στον πλανήτη πρέπει πρώτα να τις γνωρίσουμε.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
∗ Ευχαριστώ τον φίλο Κώστα Κωνσταντίνου για τις υπέροχες υποβρύχιες φωτογραφίες και τα βίντεο που μου έστειλε.