Ήλιος

Η λατρεία του ηλίου, ως προσωποποιημένης θεότητας, υφίστατο σε αρκετούς αρχαίους λαούς. Οι Αιγύπτιοι λάτρευαν τον ήλιο - Ρα με κέντρο λατρείας του την Ηλιούπολη. Στη Μεσοποταμία θεός ήλιος ήταν ο Σαμάς (Shamash). Ο Ήλιος ήταν σημαντική θεότητα και για τους Μάγιας (Μεξικό) που τελούσαν προς τιμήν του ανθρωποθυσίες. Στην αρχαία Ελλάδα ο Ήλιος ήταν ένας από τους Τιτάνες, γιος του Υπερίωνος και της Θείας, και δεν συμπεριλήφθηκε στο δωδεκάθεο του Ολύμπου. Αργότερα ο Ήλιος ταυτίστηκε με τον θεό Απόλλωνα - Φοίβο. Στη Συρία ο Ήλιος ήταν σαφώς ξεχωριστή θεότητα και διέθετε περίφημο ιερό στην πόλη Μπαάλμπεκ (Ηλιούπολη στις ελληνικές πηγές). Στην Παλμύρα επίσης λατρεύτηκε ο συριακός θεός Ήλιος (=Βήλος). Οι Ρωμαίοι λάτρευαν επίσης τον Ήλιο (Sol indiges) που αργότερα τον ταύτισαν με τον Σέραπι και τη Μίθρα. Διάφοροι Ρωμαίοι αυτοκράτορες θεοποιήθηκαν επίσης και λατρεύτηκαν ως θεοί Ήλιοι, όπως ο Νέρων, ο Καλιγούλας και ο Ηλιογάβαλος. Στη Συρία ο Ήλιος - Βήλος ταυτίστηκε και με τον Δία.

 

Στην Κύπρο, όπως προκύπτει από τις υπάρχουσες πηγές, ο Ήλιος είχε ταυτιστεί με τον Απόλλωνα όπως και στην κυρίως Ελλάδα. Ως θεός Ήλιος, ο Απόλλων είχε στην Κύπρο κοινά ιερά με τον Δία, όπως μαρτυρεί ο Ιουλιανός (4ος μ.Χ. αιώνας). Ο Απόλλων (Ήλιος) και η αδελφή του Άρτεμις (Σελήνη) είχαν επίσης κοινούς ναούς στην Κύπρο- και οι δυο μαζί εκπροσωπούσαν τα δυο κύρια ουράνια σώματα, τον ήλιο και το φεγγάρι. Στην Κύπρο πάλι, υφίστατο και η λατρεία του θεού Ήλιου σαν μεγάλου θεού που, σε διάφορες περιπτώσεις, εμφανίζεται ταυτισμένος με τον ίδιο τον Δία αλλά και με τον αιγυπτιακό θεό Σάραπιν κατά την Ελληνιστική εποχή. Η λατρεία του Ηλίου - Διός -Σαράπιδος συνεχίστηκε και κατά την Ρωμαϊκή περίοδο.

 

Μερικές επιγραφές που βρέθηκαν στην Κύπρο αναφέρονται στο θεό Ήλιο. Μια επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή των αρχαίων Γόλγων, και στην οποία αναγράφεται μεταξύ άλλων και η λέξη ΗΛΙΟΣ στη μέση ενός στεφανιού από κλαδιά φοινικιάς, προκάλεσε πολλές συζητήσεις και διχογνωμίες κατά πόσον ανήκει στην αρχαία ελληνική, στην εβραϊκή ή στη χριστιανική θρησκεία. Μια άλλη επιγραφή, που χρονολογήθηκε στον 3ο μ.Χ. αιώνα, από την Έγκωμη, αρχίζει με επίκληση στον Ήλιο και αποτελεί κατάρα.