Ηλίας του Πεζάρο Elias di Pesaro
Ένα μακροσκελές γράμμα που απευθυνόταν σε κάποιο πρόσωπο στην Ιταλία και που γράφτηκε στην Αμμόχωστο στις 18 Οκτωβρίου του 1563, φέρει την υπογραφή κάποιου Ιταλού Ηλία από το Πεζάρο. Όπως προκύπτει από διάφορες αναφορές στο γράμμα αυτό που σώθηκε, ο Ηλίας από το Πεζάρο σκόπευε να μεταναστεύσει και να εγκατασταθεί μαζί με τη σύζυγο και τα παιδιά του στους Αγίους Τόπους κι αναχώρησε με καράβι από τη Βενετία. Στην Αμμόχωστο όμως όπου στάθμευσε, έμαθε ότι στη Συρία υπήρχε επιδημία πανώλους, γι’ αυτό κι έμεινε στην Κύπρο.
Στο γράμμα του Ηλία από το Πεζάρο περιλαμβάνονται διάφορες πληροφορίες για την Κύπρο και ιδιαίτερα για την Αμμόχωστο, όπως ο ταξιδιώτης αυτός την είχε γνωρίσει στις παραμονές της κατάληψής της από τους Τούρκους (1571). Γράφει ότι η Αμμόχωστος του θυμίζει την πατρίδα του, το Πεζάρο της Ιταλίας, και κάνει μια περιγραφή της. Δίνει πληροφορίες για τα νομίσματα που βρίσκονταν τότε σε χρήση, για τις διάφορες εθνικότητες που ζούσαν στην πόλη, ιδιαίτερα για τους Έλληνες και τους Εβραίους, για τις κλιματολογικές συνθήκες, για διάφορα προϊόντα όπως το αλάτι, το λάδι, τις ελιές, το κρασί, τα κρεμμύδια, τα εσπεριδοειδή κ.α. Γράφει ακόμη ότι ο ίδιος είχε νοικιάσει ένα σπίτι στην Αμμόχωστο για το οποίο πλήρωσε ενοίκιο περίπου όσο και στην Ιταλία.
Την εποχή αυτή η Κύπρος βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Βενετών. Οι πληροφορίες που δίνει ο Ηλίας είναι πολύ χρήσιμες κι αποτελούν ιστορικό τεκμήριο. Το κείμενο του Ηλία είναι γραμμένο στην ιταλική γλώσσα. Μετάφρασή του στην γαλλική έγινε το 1879, οπότε δημοσιεύθηκε στο τεύχος Σεπτεμβρίου του περιοδικού Revue de Geographie που εκδιδόταν στο Παρίσι. Γερμανική μετάφραση του κειμένου δημοσιεύθηκε το 1860 στη Φραγκφούρτη. Αγγλική μετάφραση των αποσπασμάτων που αφορούν την Κύπρο δημοσίευσε ο Claude Delaval Cobham το 1908 στο έργο του Excerpta Cypria (σσ. 73 - 76). Ελληνική μετάφραση περιλαμβάνεται στο έργο του Άντρου Παυλίδη "Η Κύπρος ανά τους αιώνες", τόμος Α΄, 1993, σ. 327-331.