Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για τα ψυχικά νοσήματα. Την πρωτοβουλία πήραν από κοινού το 1994 η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Οι ειδικοί κάνουν λόγο για μία παγκόσμια «επιδημία» ψυχικών διαταραχών, επικαλούμενοι τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ο αριθμός των πασχόντων από κατάθλιψη, ξεπερνά παγκοσμίως τα 154 εκατομμύρια, ενώ ως το 2020 θα είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια είναι 25 εκατομμύρια, ενώ 95 εκατομμύρια υποφέρουν από διαταραχές σχετιζόμενες με κατάχρηση αλκοόλ.
Αίσθηση προκαλούν τα στοιχεία που αφορούν την ψυχοκοινωνική υγεία των εφήβων.
Η παρουσία συμπτωμάτων στην εφηβεία αποτελεί δείκτη κακής υγείας και ύπαρξης ψυχολογικών συγκρούσεων και στρεσογόνων καταστάσεων. Σύμφωνα με πολλές μελέτες, φαίνεται να συνδέεται με το χαμηλό επίπεδο ικανοποίησης από το σχολείο και τις σχέσεις με φίλους και γονείς και, ειδικά στα κορίτσια, με την αρνητική εικόνα για την εξωτερική εμφάνιση.
Κύπρος- Ιστορική αναδρομή
Οι πρώτες αναφορές στην ψυχιατρική περίθαλψη στην Κύπρο τοποθετούνται στην Βυζαντινή περίοδο όπου στα μοναστήρια μαζί με άλλους ασθενείς νοσηλεύονταν και οι ψυχικά πάσχοντες που φροντίζονταν από τους μοναχούς-μοναχές.
Επί Τουρκοκρατίας, ασθενείς που θεωρούνταν επικίνδυνοι γιατί είχαν διαπράξει κάποιο έγκλημα, αν δεν απαγχονίζονταν δημοσία, κρατούνταν στις Κεντρικές Φυλακές, στο Buyuk Han (Μεγάλο Χάνι) ή σε κελιά στο Κονάκι (Σεράϊ) (1878-1882) στην παλιά Λευκωσία.
Στο Κονάκι 4 Τούρκοι βαρδιάνοι ήταν υπεύθυνοι για τη φρούρηση των ασθενών.
Μεταξύ 1897 και 1911 λειτούργησε το Tumarhane (Ψυχιατρείο) κοντά στην Εκκλησία της Αγίας Aικατερίνης, στη Λευκωσία, που διέθετε οκτώ δωμάτια και αργότερα 19, χωρίς στοιχειώδεις διευκολύνσεις, που στόχο είχε τον εγκλεισμό των ασθενών. Εκεί δεν εφαρμόζονταν οποιεσδήποτε θεραπευτικές προσεγγίσεις. Σε αυτό το στάδιο άρχισαν να διορίζονται και ελληνοκύπριοι βαρδιάνοι. Η προσέγγιση αυτή καθοριζόταν από τον Οθωμανικό νόμο που αντικαταστάθηκε μόνο το 1931 από τον αγγλικό νόμο, που ίσχυσε μέχρι το 1997.
Από το 1912 μέχρι το 1964 λειτουργούσε το Άσυλο της Αγίας Παρασκευής στη Λευκωσία (χωρητικότητας 100 ατόμων) με 10 δωμάτια για άνδρες και 5 για γυναίκες. Λειτούργησε με 8 βαρδιάνους το 1913 που αυξήθηκαν σε 13 μέχρι το 1936 και σε 16 το 1935.
Ο πρώτος νευρολόγος-ψυχίατρος-Διευθυντής του Ασύλου διορίσθηκε το 1929, μέχρι που αφυπηρέτησε το 1945. Μέχρι το 1947 που διορίζεται νέος Διευθυντής, το Άσυλο δεν καλύπτεται ψυχιατρικά.
Δεύτερος Ψυχίατρος διορίζεται το 1953 και άλλοι 2 (Τουρκοκύπριοι) το 1956.
Από το 1967 παράλληλα με τους βαρδιάνους προσλαμβάνονται μαθητευόμενοι, βοηθητικοί και πρακτικοί νοσοκόμοι. Το 1947 αρχίζουν να εκπαιδεύονται οι πρώτοι ψυχιατρικοί νοσηλευτές στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μέχρι το 1963 διορίζονται 25 ειδικευμένοι νοσηλευτές ενώ παράλληλα αρχίζει η εκπαίδευση/αναβάθμιση του νοσηλευτικού προσωπικού που υπηρετεί.
Η πρώτη ειδικευμένη εργοθεραπεύτρια που πλαισιώθηκε από διάφορους τεχνικούς άρχισε να εργάζεται το 1957 ενώ ο πρώτος ψυχολόγος (σε μερική απόσπαση από το Υπουργείο Παιδείας) το 1966.
Το 1963 άρχισαν να λειτουργούν εξωτερικά ιατρεία και Ψυχιατρική Πτέρυγα στα πλαίσια του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας. Το 1964, άρχισε τη λειτουργία του το Ψυχιατρείο Αθαλάσσας αντικαθιστώντας το παλιό. Από το 1963 αρχίζει η συνεργασία με το Τμήμα Ευημερίας με στόχο τη μεθιδρυματική παρακολούθηση.
Με την ανταρσία του 1963 οι τουρκοκύπριοι ιατροί και νοσηλευτές απεχώρησαν από την υπηρεσία ενώ οι τουρκοκύπριοι ασθενείς που νοσηλεύονταν στο Ψυχιατρείο έμειναν μέχρι το 1975 που μεταφέρθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη στα κατεχόμενα.
Οι Ψυχιατρικές Υπηρεσίες επεκτάθηκαν σταδιακά και στις άλλες ελεύθερες πόλεις της Κύπρου με τη λειτουργία Εξωτερικών Ιατρείων και Ψυχιατρικής Κλινικής (1980) στο Γενικό Νοσοκομείο Λεμεσού.
Σταδιακά το ασυλικό μοντέλλο ψυχιατρικής περίθαλψης άρχισε να υποχωρεί με την αλλαγή της αντίληψης για τη φροντίδα για την ψυχική υγεία μέσα από τη φιλοσοφία της κοινοτικής ψυχιατρικής. Οι πρώτες απόπειρες για ψυχιατρική μεταρρύθμιση αρχίζουν το 1985. Στα πιο πάνω πλαίσια το 1993 το Ψυχιατρείο μετονομάζεται σε Νοσοκομείο Αθαλάσσας και οι Ψυχιατρικές Υπηρεσίες σε Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας. Παράλληλα αρχίζουν οι προσπάθειες για ενδυνάμωση των εξωνοσοκομειακών δομών με στόχο να εμποδίσουν την ιδρυματοποίηση, μαζί με κάποια προγράμματα αποκατάστασης και επανένταξης χρόνιων ασθενών σε κοινοτικές δομές.
Αυτή η προσπάθεια ενισχύθηκε δυναμικά από τη βοήθεια των πρώτων εθελοντικών οργανώσεων για την ψυχική υγεία, που στόχευαν στην προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων σαν ισότιμων μελών της κοινότητας.
Τότε άρχισε και από μέρους των Υπηρεσιών η μεθόδευση μιας αλλαγής της νομοθεσίας περί Διανοητικώς ασθενών στην νέα νομοθεσία περί Ψυχιατρικής Νοσηλείας Νόμος που τέθηκε σ΄εφαρμογή το 1997 και που συμβάλλει στην άρση των διατάξεων που δεν είναι συμβατές με τις 10 αρχές που έχει υιοθετήσει η Παγκύπρια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.)
Μέχρι το 1973 (το χρόνο πριν την τουρκική εισβολή) στο Ψυχιατρείο νοσηλεύονταν ασθενείς σε 25 θαλάμους. Με την τουρκική εισβολή και την προσφυγοποίηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού παρατηρήθηκε μια αύξηση στον αριθμό των νοσηλευομένων στο Ψυχιατρείο που οφειλόταν αφ΄ενός σε υποτροπές λόγω της τραυματικής εμπειρίας του πολέμου και αφ΄ετέρου στη δυσκολία των οικογενειών που εκτοπίσθηκαν να φροντίζουν τα ψυχικά ασθενή μέλη τους που προηγουμένως ήταν αποδεκτά στις πατρογονικές τους κοινότητες. Πρέπει να αναφερθεί ότι στη διάρκεια της εισβολής το Ψυχιατρείο Αθαλάσσας βομβαρδίστηκε με συνέπεια το θάνατο 31 ασθενών και 2 μελών του προσωπικού ενώ κατέρρευσαν 2 θάλαμοι και προξενήθηκαν σημαντικές ζημιές σχεδόν σε όλα τα υποστατικά.
Σταδιακή μείωση των ασθενών στο Ψυχιατρείο σημειώθηκε με την εγκαθίδρυση της κοινοτικής νοσηλευτικής, όπου η παρακολούθηση των ασθενών μεταφέρθηκε στην κοινότητα και άρχισε να μεθοδεύεται η αποκατάσταση τους. Σε αυτό το πλαίσιο ιδρύθηκαν 2 ξενώνες στη Λευκωσία και άρχισαν να ενοικιάζονται με τη βοήθεια του Τμήματος Υπηρεσίας Κοινωνικής Ευημερίας τα πρώτα διαμερίσματα για άτομα που απολύονταν από το Ψυχιατρείο. Αργότερα για διάφορους πρακτικούς λόγους ένας θάλαμος του Νοσοκομείου μετατράπηκε σε ξενώνα (ημιπροστατευόμενο) με τη συνεργασία των εθελοντικών οργανώσεων.
Γύρω στο 1982 άρχισε να λειτουργεί το Κέντρο Ημέρας στη Λευκωσία, το 1991 στη Λεμεσό και το 1994 στη Λάρνακα, πάντα σε συνεργασία με τις τοπικές εθελοντικές οργανώσεις και τις κοινοτικές αρχές.
Πηγή