Ηλεκτρόψαρον
Ψάρι της ομοταξίας των Χονδριχθύων με ηλεκτροφόρα όργανα, γνωστό στην Κύπρο και με άλλα ονόματα, όπως μουθκιάστρα, ηλέκτρα, ηλεκτρολόγος ή βατίν*. Τα ονόματά του τα οφείλει στην ηλεκτροφόρο ιδιότητά του. Στην Ελλάδα είναι γνωστό με τα ονόματα μουδιάστρα, νάρκη ή τορπίλλη. Στις κυπριακές θάλασσες εμφανίζονται, ανάλογα με το είδος, συχνά, σποραδικά ή σπάνια 3 είδη ηλεκτρόψαρου που ανήκουν στην οικογένεια των Τορπεδινιδών (Torpedinidae).
Έχουν γλοιώδες, λείο και κυκλικό σώμα, που στο σχήμα θυμίζει κάπως αχλάδι κομμένο κάθετα στη μέση. Στην κάτω πλευρά του σώματός τους βρίσκονται το στόμα και οι 5 βραγχιακές σχισμές τους σε διπλή σειρά. Στην πάνω πλευρά, βρίσκονται τα μάτια, καθώς επίσης και δυο τρύπες που χρησιμοποιούνται για την αναπνοή. Η ουρά τους που είναι κοντή, χονδρή και ισχυρή, έχει από πάνω δυο μικρά πτερύγια και τρίτο κοντά στην άκρη της. Ζουν σε αμμώδεις ή λασπώδεις βυθούς, ακόμη και κοντά σε φυκιάδες, όπου τρέφονται με ψάρια, μαλάκια και μαλακόστρακα. Το κρέας τους, που είναι μέτριο σε ποιότητα, στην Κύπρο συνήθως δεν τρώγεται. Ψαρεύονται με δίχτυα, τράτες και κάποτε με τα παραγάδια.
Γενικά τα ηλεκτρόψαρα είναι σχετικά επικίνδυνα ψάρια, επειδή με την επαφή τόσο μέσα όσο και έξω από το νερό, προκαλούν ισχυρές ηλεκτρικές εκκενώσεις. Την ιδιότητά τους αυτή την χρησιμοποιούν είτε για άμυνα είτε για να ναρκώνουν ή σκοτώνουν τη λεία τους. Τα ηλεκτροφόρα όργανά τους, που βρίσκονται κοντά στο κεφάλι, μοιάζουν με ζωντανές μπαταρίες που γεμίζουν ή αδειάζουν, ανάλογα με τη χρήση. Παράξενη επίσης είναι κάποτε και η ιδιότητά τους να γεννούν εκτός της θάλασσας, αμέσως μετά τη σύλληψή τους, ίσως για τη διαιώνιση του είδους, επειδή προαισθάνονται το θάνατό τους. Τις ίδιες ηλεκτρικές ιδιότητες έχουν και τα νεογέννητα.
Τα 3 είδη ηλεκτρόψαρου που ζουν στις κυπριακές θάλασσες είναι:
α) Torpedo torpedo, (Linnaeus, 1758). Αγγλική ονομασία: Eyed electric ray. Μάλλον σπάνιο είδος στα κυπριακά νερά, με μήκος που φθάνει τα 60 εκ. περίπου. Η πάνω πλευρά του σώματός του είναι καφέ με στρογγυλούς μπλε κύκλους σε σκούρους δακτυλίους. Η κοιλιά του είναι ανοιχτόχρωμη.
β) Torpedo marmorala, (Risso, 1810). Αγγλική ονομασία: Marbled electric ray. Πολύ κοινό είδος στις κυπριακές θάλασσες, με μήκος που φθάνει επίσης τα 60 εκ. περίπου. Η πάνω πλευρά του σώματός του έχει χρώμα σκούρο καφέ ή κιτρινοκαφέ και κάποτε γκριζοκαφέ με σκούρα στίγματα. Η κοιλιά του είναι ανοιχτόχρωμη.
γ) Torpedo nobiliana, (Bonaparte, 1835). Αγγλική ονομασία: Dark electric ray. Εμφανίζεται σποραδικά στις κυπριακές θάλασσες, κυρίως σε βαθιά νερά. Είναι το πιο μεγαλόσωμο είδος, με μήκος που φθάνει τα 180 εκ. περίπου. Η πάνω πλευρά του σώματός του έχει χρώμα σκούρο γκρίζο ή καφέ. Η κοιλιά του είναι ανοιχτόχρωμη.
Το ηλεκτρόψαρον οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν «νάρκην», ακριβώς επειδή είχε τη ναρκωτική δύναμη των ηλεκτρικών εκκενώσεων.
Για το ψάρι αυτό είχε γράψει ειδικό σύγγραμμα ο Κύπριος φιλόσοφος Κλέαρχος ο Σολεύς (4ος- 3ος π.Χ. αιώνας, μαθητής του Αριστοτέλη). Το σύγγραμμα του Κλεάρχου, με τίτλο «Περί νάρκης», δεν σώθηκε. Σχετική όμως αναφορά σ’ αυτό κάνει ο Αθήναιος («Δειπνοσοφισταί», 7.314c), που γράφει:
«Την αιτία [γιατί η νάρκη στέλνει τη ναρκωτική της δύναμη και με αγωγούς ξύλα και καμάκια και κάνει να μουδιάζουν τα χέρια εκείνων που τα κρατούν] την έχει πει ο Κλέαρχος ο Σολεύς στο σύγγραμμά του «Περί νάρκης». Αλλά επειδή έχει πει πάρα πολλά, δεν τα θυμάμαι κι έτσι σας παραπέμπω στο σύγγραμμά του...»