Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Ζύγι- Zygi. Χωριό της επαρχίας Λάρνακας, περί τα 40 χμ. νοτιοδυτικά της πόλης της Λάρνακας. Από την πρωτεύουσα Λευκωσία, που βρίσκεται στα βόρεια, απέχει 55 περίπου χμ. Είναι το μικρότερο σε διοικητική έκταση χωριό της επαρχίας του.

 

Γεωγραφία

Το Ζύγι είναι κτισμένο κοντά στη θάλασσα, σε μέσο υψόμετρο 8 μέτρων. Το ανάγλυφο είναι καμπίσιο, με μια πολύ μικρή κλίση προς τα νότια. Από γεωλογικής απόψεως, το χωριό βρίσκεται πάνω σε πρόσφατες αλλουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου, επί των οποίων αναπτύχθηκαν ξερορεντζίνες και εδάφη τέρρα ρόζα.

 

Η περιοχή του χωριού δέχεται μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 380 χιλιοστόμετρα. Οι κυριότερες καλλιέργειες είναι τα λαχανικά (κυρίως ντομάτες και αγκινάρες), τα όσπρια, τα νομευτικά φυτά, λίγες λεμονιές και σιτηρά. Η κτηνοτροφία περιορίζεται στην εκτροφή λίγων αιγοπροβάτων και αγελάδων.

 

Το Ζύγι περιλαμβάνεται στο υδατικό έργο του Βασιλικού - Πεντάσχοινου από το οποίο κι έχει ωφεληθεί με την άρδευση σημαντικής εκτάσεως γης. Εξάλλου στο Ζύγι εφαρμόστηκε σχέδιο αναδασμού σε μια έκταση 46 εκταρίων (344 σκαλών) στα βόρεια και βορειοανατολικά του οικισμού.

 

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το χωριό συνδέεται οδικά με το νέο δρόμο Λευκωσίας - Λεμεσού που περνά από τα βορειοδυτικά. Συνδέεται επίσης στα βόρεια με το χωριό Ψεματισμένος (απέχει περί τα 4,5 χμ.), στα βορειοανατολικά με το χωριό Μαρώνι (περί τα 3,5 χμ.) και στα νοτιοδυτικά με τον βιομηχανικό οικισμό του Βασιλικού (περί τα 2,5 χμ).

 

Πληθυσμός 

Το Ζύγι δεν περιλαμβάνεται στον πίνακα της πρώτης απογραφής που έγινε από τους Βρεττανούς το 1881. Περιλαμβάνεται από την δεύτερη απογραφή και εξής. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

 

Χρονολογία	Κάτοικοι
1881	-
1891	15
1901	65
1911	45
1921	33
1931	186
1946	98
1960	171 (87 Έλληνες και 84 Τούρκοι)
1973	-
1976	104
1982	381
1992	435
2001	505
2011	589
2021	665

 

Ιστορικά στοιχεία

Αν και το χωριό δεν σημειώνεται σε παλαιούς χάρτες, γιατί αποτελεί οικισμό που ιδρύθηκε σχετικά πρόσφατα, ωστόσο κατά την παράδοση υφίστατο στην περιοχή κατά τα Βυζαντινά χρόνια οικισμός που ονομαζόταν Αγια Ελένη. Η περιοχή του χωριού, στην οποία εκβάλλει ο Βασιλικός ποταμός, συνδέεται με την αγία Ελένη, μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, που κατά την παράδοση, μετά την επιτυχή αποστολή της στα Ιεροσόλυμα, όπου βρήκε τον σταυρό, και τη δεύτερη επίσκεψή της στην Κύπρο, αποβιβάστηκε στην περιοχή του Ζυγίου. Ο Βασιλοπόταμος εξάλλου, που ονομαζόταν Τέτιος κατά την Αρχαιότητα, πήρε την ονομασία που έχει και σήμερα εξαιτίας της αφίξεως εδώ της αγίας Ελένης.

 

Βλέπε λήμμα: Αγία Ελένη και Κύπρος

 

Η περιοχή ανάμεσα στα χωριά Ζύγι και Μαρώνι, που περικλείεται μεταξύ δυο ποταμών, του Βασιλικού και του Ποταμού του Μαρωνιού, είχε κατοικηθεί τουλάχιστον από την Τελευταία εποχή του Χαλκού. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας αναφέρεται ότι η περιοχή του Ζυγίου αποτελούσε ιδιοκτησία ευγενών αλλά δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ύπαρξη οικισμού.

 

Το χωριό, τουλάχιστον με τη σημερινή του μορφή, άρχισε να δημιουργείται από τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας οπότε κτίστηκαν και οι αποθήκες χαρουπιών που η εξαγωγή τους άρχισε να γίνεται από το Ζύγι. Η καλλιέργεια χαρουπιών στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το χωριό ήταν σημαντική. Όλη σχεδόν η παραγωγή χαρουπιών της λοφώδους περιοχής της Λάρνακας, αλλά και από περιοχές της επαρχίας Λεμεσού, συγκεντρωνόταν στο Ζύγι από όπου και γινόταν η εξαγωγή. Οι μεγάλες πετρόκτιστες αποθήκες χαρουπιών που είχαν κτιστεί τότε, καθώς και η αποβάθρα για τη φόρτωση στα καράβια, υφίστανται ακόμη και σήμερα και δεσπόζουν της κεντρικής και παραθαλάσσιας περιοχής του χωριού. Μέχρι το 1879 λειτουργούσε ο παραλιακός χωματόδρομος που ένωνε τη Λεμεσό με τη Λάρνακα και περνούσε από το Ζύγι και που υφίσταται ακόμη. Αργότερα οι δυο πόλεις συνδέθηκαν μέσω της Κοφίνου και το Ζύγι απομονώθηκε. Η παρακμή του εμπορίου χαρουπιών που ακολούθησε, έφερε και την παρακμή του χωριού που η εγκατάλειψή του ολοκληρώθηκε μέχρι το 1973, οπότε οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του μετακινήθηκαν σε άλλα γειτονικά χωριά. Μερικά πετρόκτιστα γραφικά αγροτικά σπίτια που είχαν κτιστεί στις αρχές του αιώνα μας, είναι εγκαταλειμμένα και ετοιμόρροπα.

 

Βλέπε λήμμα: Τερατσιά

 

Εξοχικός Οικισμός

Κατά τα τελευταία όμως χρόνια το Ζύγι άρχισε ν' αναπτύσσεται με γοργό ρυθμό, ως παραθαλάσσιος εξοχικός οικισμός. Κτίζονται πολυκατοικίες και εξοχικά διαμερίσματα και λειτουργούν παραθαλάσσιες ψαροταβέρνες. Στα βόρεια του οικισμού έχει δημιουργηθεί κυβερνητικός οικισμός στέγασης Ελλήνων προσφύγων.

 

Σήμερα οι κάτοικοι του Ζυγίου ασχολούνται με τη γεωργία και το ψάρεμα, εργοδοτούνται στη Λεμεσό και στη βιομηχανική περιοχή του Βασιλικού και εργάζονται στις τοπικές ψαροταβέρνες.

 

Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον άγιο Αντώνιο. Στα δυτικά του Ζυγίου βρίσκεται ο βρετανικός ραδιοφωνικός σταθμός αναμετάδοσης του Β.B.C. (East Mediterranean Radio Relay Station).

 

To Ζύγι καλύπτεται με πολεοδομικές ζώνες.

 

Στο χωριό ιδρύθηκε προσφυγικός συνοικισμός κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1980, που σήμερα αποτελεί τον βασικό πυρήνα του χωριού. Παράλληλα κτίστηκαν δημοτικό σχολείο και άλλα οικοδομήματα, που συνέβαλαν στην ουσιαστική αναζωογόνηση του οικισμού.

 

Αρχαιότητες

Στη διοικητική έκταση του χωριού, και συγκεκριμένα στην ακτή προς τα δυτικά του, και μεταξύ του οικισμού και των εγκαταστάσεων αναμετάδοσης του βρετανικού ραδιοσταθμού Β.B.C., υπάρχουν αρχαιότητες. Διάφορα αρχαία κατάλοιπα είναι ορατά επί της ακτής, και συνεχώς καταστρέφονται λόγω της θαλάσσιας διαβρωτικής δραστηριότητας.

 

Στα κατάλοιπα αυτά περιλαμβάνονται θεμέλια και τοίχοι οικοδομημάτων, από αργούς λίθους, καθώς και κατάλοιπα από πετρόκτιστα ή και πλινθόκτιστα καμίνια. Στην στρωματογραφία επί της ακτής, φαίνονται καθαρά και ίχνη από πυρκαγιά, στην οποία οφείλετο, ίσως, η καταστροφή του άγνωστου οικισμού που υπήρχε εκεί. Η περιοχή είναι επίσης κατάσπαρτη από θραύσματα αγγείων, εκ των οποίων πολλά φαίνονται στο τοίχωμα της απόκρημνης ακτής. Κατά κανόνα, τα αγγεία ήσαν συνηθισμένων τύπων, καθημερινής χρήσης, ακόσμητα, τόσο μικρών όσο και μεγάλων, κάποτε δε και πολύ μεγάλων, διαστάσεων. Στην ίδια εκείνη θαλάσσια περιοχή ανευρίσκονται πέτρινες άγκυρες διαφόρων μεγεθών, και φαίνεται ότι ο οικισμός διέθετε και μικρό λιμάνι για μικρών διαστάσεων πλεούμενα (πιθανότατα ψαρόβαρκες).

 

Κανονική αρχαιολογική έρευνα δεν έχει γίνει. Εκ πρώτης όψεως όμως, από τη μελέτη των ορατών σήμερα καταλοίπων, προκύπτει ότι επρόκειτο μάλλον για μικρό οικισμό των Πρωτοβυζαντινών Χρόνων. Τα ίχνη της καταστροφής από φωτιά ίσως σημαίνουν ότι ο οικισμός εκείνος είχε καταστραφεί κατά τη διάρκεια των πρώτων εκτενών αραβικών επιδρομών (μέσα 7ου μ.Χ. αιώνα) και είχε τότε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους του.

 

Βλέπε λήμμα: Αραβικές επιδρομές

 

Δεν φαίνεται, πάντως, να υπήρξε σημαντικός οικισμός. Στην περιοχή του διπλανού ακρωτηρίου Δολός και του χωριού Μαρίν, προς τα ενδότερα, θεωρείται ως πιθανότερο ότι υφίστατο η πολίχνη (κωμόπολις) Παλαιά, για την οποία ο Στράβων λέγει ότι ευρισκόταν κάπου μεταξύ Αμαθούντος και Κιτίου. Είναι λοιπόν πιθανόν τα κατάλοιπα στην περιοχή Ζυγίου να ανήκουν στην πολίχνη Παλαιάν ή, έστω, να αποτελούσαν το επίνειό της σε περίπτωση κατά την οποία η Παλαιά ευρισκόταν κάπου προς τα ενδότερα.

 

Βλέπε λήμμα: Παλαιά

 

Το 2008 άρχισε η μετεγκατάσταση στο Ζύγι των κατοίκων του κοντινού χωριού Μαρίν, το οποίο, λόγω φθοράς, κρίθηκε ολόκληρο ως προβληματικός οικισμός. Το κόστος των επιδιορθώσεων ήταν τόσο μεγάλο, ώστε θεωρήθηκε προτιμότερη η οικοδόμηση καινούργιων οικιστικών μονάδων στην έκταση του Ζυγίου.  Τα υποστατικά στο Μαρίν χρησιμοποιούνται ως ποιμνιοστάσια και άλλοι βοηθητικοί γεωργικοί χώροι.

 

Το  2008 άρχισαν στο Ζύγι οι εργασίες κατασκευής αλιευτικού καταφυγίου οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 2009 με το όλο έργα να περικλείει την παλαιά αποβάθρα. Ταυτόχρονα, επειδή στην παραθαλάσσια περιοχή του Ζυγίου παρατηρήθηκε εκτενής διάβρωση από τη θάλασσα, κρίθηκε απαραίτητη η δημιουργία παράλληλων κυματοθραυστών στη θάλασσα. Έτσι, το Ζύγι μετατρέπεται σταδιακά σε σημαντικό οικισμό, αλλά και θέρετρο, ιδίως καλοκαιρινό, καθώς μάλιστα βρίσκεται σχετικά κοντά και ανάμεσα σε τρεις πόλεις, Λευκωσία, Λεμεσό και Λάρνακα.

 

 

Τοπων: Ζύγι, ονομασία που δόθηκε στο χωριό επειδή από εδώ εξάγονταν τα χαρούπια που οι παραγωγοί τους τα μετέφεραν για ζύγισμα και τα παρέδιδαν στις αποθήκες.

 

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια