Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Αμφίβια ονομάζονται τα εξώθερμα τετράποδα σπονδυλωτά είδη που ζουν και στο νερό και στην ξηρά και ανήκουν στην ομοταξία Amphibia (αμφίβια), εξ ου και  η σύνθεση της λέξης από το πρόθημα αμφί- και το ουσιαστικό βίος, δηλαδή διπλή ζωή. Τα αμφίβια τα συναντούμε σε πολλούς βιότοπους αλλά σχεδόν όλα τα είδη χρειάζονται νερό για να αναπαραχθούν. Όλα τα αμφίβια αρχίζουν τη ζωή τους μέσα στο νερό ως προνύμφες και αναπνέουν με βράγχια, ενώ στη συνέχεια και στο τελικό στάδιό τους ως προνύμφες αποκτούν πνεύμονες που τους επιτρέπουν να αναπνέουν και έξω από το νερό, ενώ ορισμένα είδη μπορούν να αναπνέουν, εκτός από τους πνεύμονες, και με το δέρμα τους.

Τα αμφίβια χωρίζονται σε τρεις τάξεις, που είναι οι σαλαμάντρες, τα άποδα που ζουν υπόγεια και είναι τα λιγότερο γνωστά από τα αμφίβια, οι βάτραχοι και οι φρύνοι. Υπολογίζεται ότι στον πλανήτη υπάρχουν πέραν των 7.000 αμφιβίων, αλλά το 90% από αυτά είναι βάτραχοι.

Από τα 7.000 αμφίβια που υπάρχουν στον πλανήτη, στην Κύπρο συναντούμε μόνο τρία και είναι δύο είδη βατράχων και ένα είδος φρύνου.

Οι βάτραχοι και οι φρύνοι ζουν κοντά η μέσα σε ποταμούς, λίμνες, έλη, ακόμη και σε τεχνητές δεξαμενές μέσα σε αυλές σπιτιών. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περισσότερα από 2.000 είδη στον πλανήτη. Τρέφονται με έντομα και σκουλήκια που τα πιάνουν με τη μακριά τους γλώσσα. Οι προνύμφες τους ονομάζονται γυρίνοι. Οι γυρίνοι έχουν στρογγυλό σώμα και ουρά που τους επιτρέπει να κολυμπούν και τρέφονται κυρίως με φυτικά είδη και άλγη, στο τελικό στάδιό τους ως γυρίνοι βγάζουν τα 4 πόδια τους και η ουρά τους ξηραίνεται και πέφτει, έτσι περνούν στο τελικό τους στάδιο. Υπάρχουν πολύ επικίνδυνα είδη βατράχων ανά τον κόσμο που μπορούν να προκαλέσουν ακόμα και θάνατο σε ανθρώπους, αλλά ευτυχώς στην Κύπρο τα τρία είδη αμφιβίων που έχουμε είναι εντελώς ακίνδυνα για τον άνθρωπο.

Τα τρία είδη αμφιβίων που συναντούμε στην Κύπρο είναι τα εξής:

1. European green toad – Bufotes viridis – πράσινος φρύνος.
2. Levant water frog – Pelophylax bedriagae – βαλτόβιος βάτραχος.
3. Middle East tree frog – Hyla savignyi – δενδρόβιος βάτραχος.

Ο πράσινος φρύνος είναι είδος άνουρου αμφιβίου της οικογένειας Bufonidae και τον συναντούμε, εκτός από την Κύπρο, και στην Ευρώπη, την Ασία και τα Βαλκάνια. Φτάνει σε μέγεθος τα 10 εκατοστά και το χρώμα του μοιάζει με ρούχο στρατιωτικής παραλλαγής, αλλά μπορεί να αλλάξει χρώμα αναλόγως της θερμοκρασίας. Πρόκειται για είδος που ζει στο έδαφος και είναι νυχτόβιο αλλά κατά την αναπαραγωγική περίοδο μπορούμε να το δούμε και τη μέρα. Τρέφεται με έντομα και σκουλήκια. Τη μέρα κρύβεται σε λαγούμια, τρύπες, σε σορούς από πέτρες, κάτω από διάφορα αντικείμενα, ακόμα και σε σπηλιές. Την άνοιξη ζευγαρώνει μέσα στο νερό και το θηλυκό γεννά τα αβγά του σε σειρές που μπορεί να φτάσουν και τα τέσσερα μέτρα. Από τα αβγά εκκολάπτονται οι γυρίνοι που θα παραμείνουν στο νερό μέχρι να γίνουν τέλειοι φρύνοι και να το εγκαταλείψουν. Όταν κινδυνεύουν από θηρευτές εκκρίνουν από αδένες που βρίσκονται στο δέρμα τους μια αμυντική τοξική ουσία που είναι ιδιαίτερα δύσγευστη και ερεθιστική και έτσι αποτρέπουν τους θηρευτές από το να τους φάνε. Παρ’ όλα αυτά οι σκαντζόχοιροι δεν φαίνεται να ενοχλούνται και τους τρώνε. Η ουσία αυτή είναι ακίνδυνη για τους ανθρώπους. Όταν τον πιάσεις με τα χέρια σου αυτόν τον βάτραχο και μετά βάλεις το δάχτυλο στο στόμα νιώθεις την πολύ άσχημη γεύση της ουσίας αυτής. Προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΚ και από τον κυπριακό Νόμο 153(Ι)2003].

Ο βαλτόβιος βάτραχος ή ανατολικός βάτραχος είναι ημερόβιος και ανήκει στην οικογένεια Ranidae. Απαντά στην Ανατολική Μεσόγειο, την Αφρική, την Ανατολία και την Ευρώπη. Φτάνει σε μέγεθος τα 15 εκατοστά και το χρώμα του αλλάζει αναλόγως του περιβάλλοντος όπου ζει. Τον συναντούμε παντού όπου υπάρχει συνεχώς νερό. Τρέφεται με έντομα (ασπόνδυλα), σκουλήκια, ακόμα και με μικρά νεκρά ψάρια. Ζευγαρώνει και αυτός την άνοιξη μέσα στο νερό και γεννά τα αβγά του σε μάζες μέσα στο νερό και από αυτά εκκολάπτονται οι γυρίνοι. Μπορεί να γεννήσει μέχρι 100.000 αβγά. Τον συναντούμε να λιάζεται στις όχθες πολύ κοντά στο νερό. Προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΚ.

Ο δενδρόβιος βάτραχος είναι ενδημικό είδος της Μέσης Ανατολής, είναι νυχτόβιο είδος και ανήκει στην οικογένεια Hylidae. Πρόκειται για μικρόσωμο είδος βατράχου και το μέγεθός του δεν ξεπερνά τους πέντε πόντους. Τρέφεται και αυτός με έντομα (ασπόνδυλα) και σκουλήκια. Τον συναντούμε πάνω σε χαμηλή βλάστηση όπου προσκολλάται με τα πόδια του σαν βεντούζα κοντά σε νερά. Τη μέρα κοιμάται σε σκιερά και δροσερά μέρη προσκολλημένος πάνω σε χόρτα η φύλλα θάμνων. Το χρώμα του είναι κυρίως πράσινο και του προσφέρει μια τέλεια παραλλαγή, ώστε δύσκολα να μπορεί κάποιος να τον δει μέσα στο πράσινο περιβάλλον του. Γεννά και αυτός την άνοιξη μέσα στο νερό μέχρι και 2.000 αβγά. Προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΚ και από τον κυπριακό Νόμο 153(Ι)2003.

Εχθροί των βατράχων στην Κύπρο 

Εχθρούς των βατράχων στην Κύπρο αποτελούν τα φίδια, οι γάτοι, τα υδρόβια πουλιά που τρέφονται με αυτούς και φυσικά, όπως πάντα, ο ανθρώπινος παράγοντας που προκαλεί την καταστροφή των βιοτόπων τους και πραγματοποιεί αλόγιστους ψεκασμούς που έχουν ως αποτέλεσμα τη θανάτωση των ειδών με τα οποία τρέφονται οι βάτραχοι. Ένας ακόμα μεγάλος εχθρός των ειδών αυτών είναι και η παρατεταμένη ανομβρία που μαστίζει πολύ συχνά τον τόπο μας καθώς τα είδη αυτά χρειάζονται νερό για να ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής τους. Περισσότερο κινδυνεύει ο πράσινος φρύνος, που ζει συνήθως μακριά από λίμνες και βασίζει την αναπαραγωγή του σε εποχικές λιμνούλες που σχηματίζονται από ροή ποταμών (χειμάρρων), όπως ο Γιαλιάς και ο Πεδιαίος οι οποίοι ευτυχώς τα τελευταία δύο χρόνια έχουν πολύ καλή ροή νερού, με αποτέλεσμα το είδος να αναπαραχθεί κατά χιλιάδες.

Οι βάτραχοι αποτελούν μια πολύ σημαντική πηγή τροφής για πάρα πολλά είδη, όπως ερπετά, υδρόβια πουλιά, ψάρια γλυκού νερού, ακόμα και οι άνθρωποι σε μερικές χώρες θεωρούν μερικά είδη βατράχων εξαιρετική λιχουδιά.