Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Η ιστορία των  πολεμικών τεχνών στην Κύπρο ξεκινά από τη Λίθινη Εποχή (10.000 π.Χ.), όπου οι πρωτόγονοι άνθρωποι που κατοικούσαν στο νησί κατασκεύαζαν διάφορα εργαλεία από πέτρα (λίθο), τα οποία τους βοηθούσαν να είναι πιο αποδοτικοί στις καθημερινές τους ασχολίες. Μέσα στα διάφορα εργαλεία τα οποία έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, συμπεριλαμβάνονταν και «όπλα» – αιχμηρά αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν για να προστατεύονται από τα άγρια ζώα, τους κλέφτες και κακοποιούς αλλά και για το καθημερινό τους κυνήγι για να εξασφαλίζουν την τροφή τους. 

Η επαφή των κατοίκων της Κύπρου με άλλους πολιτισμούς, η οποία ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια περί το 1400 π.Χ., με την εγκατάσταση των Μυκηναίων στο νησί, έφερε και την δημιουργία των πρώτων πολιτισμικών επιρροών από ξένους λαούς, σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων και των πολεμικών τεχνών – όπως για παράδειγμα την πάλη, την πυγμαχία και την ξιφομαχία. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η πολιτισμική επιρροή των Ελλήνων εξακολουθούσε να εδραιώνεται στην Κύπρο με την δημιουργία των Γυμνασίων σε διάφορες πόλεις και την εισδοχή του ελληνικού συστήματος εκπαίδευσης το οποίο συμπεριλάμβανε αθλητικά γυμνάσια και πολεμικές τέχνες (π.χ. πάλη, πυγμαχία και Παγκράτιο).

Αυτή την περίοδο, οι Κύπριοι εξακολουθούσαν να εκπαιδεύονται στις πολεμικές τέχνες και δημιούργησαν την πρώτη καταγεγραμμένη κυπριακή πολεμική τέχνη, με την ονομασία «Πάμμαχον». Συγκεκριμένα, η πολεμική τέχνη των Κυπρίων αναγράφεται στο λεξικό του Ησύχιου που χρονολογείται στον 5ο αιώνα μ.Χ. ως εξής: «Κυπρία πάλη ἣν ἔνιοι πάμμαχον καλοῦσιν, οἱ δὲ ἀγροῖκον καὶ ἀπάλαιστρον, διὰ τὸ τοὺς ἐν Κύπρῳ ἀτέχνως παλαίειν».

Η πολεμική τέχνη της Κύπρου φαίνεται να επιβιώνει στα μετά-Βυζαντινά χρόνια (1500 μ.Χ.) με την ονομασία «Κλοτσάτα», η οποία σύμφωνα με τις ιστορικές αναφορές, ήταν ένα «αγώνισμα» κατά τη διάρκεια του οποίου δύο άντρες στέκονταν ο ένας απέναντι από τον άλλο και αφού έκαναν διάφορα αναπηδητά στο ρυθμό της μουσικής, προσπαθούσαν να χτυπήσουν – κλωτσήσουν ο ένας τον άλλο.

Κατά την διάρκεια της Οθωμανικής κατοχής, οι Κύπριοι βασιζόμενοι στις γνώσεις που είχαν στις ελληνικές πολεμικές τέχνες της αρχαίας εποχής αλλά και μέσα από τις δικές τους πολεμικές γνώσεις και εμπειρίες, δημιούργησαν τις κυπριακές πολεμικές τέχνες οι οποίες ονομάστηκαν «αγωνιστικά παιγνίδια» και διατηρήθηκαν μέχρι το τέλος της Οθωμανικής κατοχής. Σύμφωνα με τις καταγραφές που υπάρχουν, τα «αγωνιστικά παιγνίδια» ήταν τα εξής: Πάλληωμα, Πάτσος Κλώτσος, Παίξιμον του Μαχαιριού, Παίξιμον του Δρεπανιού, Τρέξιμο, Ιππασία, Κηρύττιν, Συντροόλα Σαΐτα, Ρίψιμον Πέτρας, Τριάππηδκια, και Διτζίμιν.

Μια «φαινομενική» παύση της ενασχόλησης των Κυπρίων με τις πολεμικές τέχνες, μπορεί να θεωρηθεί ότι έγινε κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας (1878 - 1960 μ.Χ.), διότι οι αποικιοκράτες δεν ήθελαν τους Κύπριους να προβάλουν τα πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά, κυρίως αυτά που τους συνέδεαν εθνικά με την Ελλάδα. Ο  λόγος που η παύση αυτή ονομάζεται «φαινομενική», είναι διότι η πολεμική γνώση και τέχνη των Κυπρίων φαίνεται να διασώζεται από τότε μέχρι τις μέρες μας, μέσα από ένα διαφορετικό τρόπο, αυτό του χορού. Οι Κύπριοι φαίνεται να διέσωσαν τις «πολεμικές» τους γνώσεις μέσα από την τέχνη του χορού και συγκεκριμένα του «Χορού του Μαχαιριού», του «Χορού του Δρεπανιού» και του «Αντικριστού» (Καρτζιλαμάς).

Πηγή

1. Δημήτρης Παυλίδης, «Πολεμικές Τέχνες της Κύπρου, Ιστορική Αναδρομή από την Αρχαιότητα Μέχρι τις Μέρες μας», Λευκωσία, 2020, (ISBN 978-9925-7507-1-9).