Οθωμανοκρατία
Δικαιοσύνη στην Οθωμανοκρατία
Η θρησκευτική ιεραρχία των μουσουλμάνων κορυφωνόταν στη θέση του Σειχουλισλάμη, που είχε ως έδρα του την Κωνσταντινούπολη. Αυτός διόριζε δύο καδήδες, από τους οποίους ο ένας ήταν υπεύθυνος για τις ευρωπαικές περιοχές της Αυτοκρατορίας και ο άλλος για την Ανατολία. Ακολουθούσαν οι θέσεις των μουλλάδων, οι οποίοι πληρούσαν τις θέσεις των καδήδων της πρωτεύουσας και άλλων μεγάλων πόλεων της Αυτοκρατορίας. Οι καδήδες διόριζαν αντικαταστάτες τους, τους ναίπηδες. Όλες αυτές οι θέσεις εξαγοράζονταν, δηλαδή εκείνος που διοριζόταν πλήρωνε κάθε χρόνο ένα ποσό σε εκείνον που το διόριζε.
Εκτός από την απονομή δικαιοσύνης στα καθήκοντα των καδήδων ήταν και η γενική εποπτεία της διοίκησης. Κάλυπταν σχεδόν όλες τις υποθέσεις, δηλαδή αστικές, ποινικές, προσωπικών διαφορών κ.ά. Η απονομή δικαιοσύνης στηριζόταν στον ιερό μουσουλμανικό νόμο, το Σαρία. Για υποθέσεις μεταξύ μουσουλμάνων η μαρτυρία του χριστιανού δε γινόταν αποδεκτή.
Με την κατάληψη της Κύπρου από τους Τούρκους οργανώθηκε και το σύστημα δικαιοσύνης. Ο ιστορικός αρχιμανδρίτης Κυπριανός αναφέρει στην Ιστορία του το σύστημα των ημερών του. Από την Κωνσταντινούπολη διοριζόταν ένας μουλλάς, προστάτης της θρησκείας, ο οποίος δίκαζε διαφορές δοσοληψιών, δανείων, λογομαχιών, ζημιών, συμβολαίων γάμου. Μπορούσε να επιβάλει τιμωρία μέχρι τριανταεννέα ραβδισμούς και η εξουσία του εκτεινόταν στη διοικητική περιφέρεια Λευκωσίας, έπαιρνε δε μηνιαίο μισθό. Στις άλλες περιοχές του νησιού διορίζονταν καδήδες κατώτερης βαθμίδας, πλήρωναν δε κάθε μήνα ένα ποσό στον ανώτερό τους μουλλά της Λευκωσίας ή της Κωνσταντινούπολης, οι οποίοι ενοικίαζαν τις θέσεις αυτές.
Με την εισαγωγή των μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ (1839 κ.ε.) διαφοροποιήθηκε και η οργάνωση της δικαιοσύνης. Η γενική τάση των μεταρρυθμίσεων αυτών ήταν η αφαίρεση εξουσιών από τις θρησκευτικές αρχές και η ανάθεσή τους στους λαϊκούς. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια αφαιρέθηκαν από τον καδή οι αστικές υποθέσεις και ανατέθηκαν στον καϊμακάμη, δηλαδή στο διοικητή της επαρχίας. Επίσης αποδυναμώθηκε από πολλές άλλες δικαστικές του λειτουργίες με την εισαγωγή δυτικού συστήματος δικαιοσύνης. Κατ’ αυτό τον τρόπο οι δημοτικές του εξουσίες ανατέθηκαν στα δημοτικά συμβούλια. Τελικά ο καδής δίκαζε μόνο υποθέσεις γάμων, διαζυγίων, κληρονομικές και άλλες παρόμοιας φύσεως διαφορές.
Βιβλιογραφία
- H.A.R. Gibb and Harold Bowen, Islamic Society and the West, Volume 1, Part 2, Oxford University Press, 1969, σελ. 114-138.
- Αρχιμανδρίτη Κυπριανού, Ιστορία Χρονολογική της Νήσου Κύπρου, Ενετία, 1788, σελ. 304.
- Sir George Hill, A History of Cyprus, Volume IV, The Ottoman Province-The British Colony 1571-1948, Cambridge University Press, 1952, σελ. 4-5.