Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Το Τέμενος Μπαϊρακτάρ βρίσκεται στην εντός των τειχών πόλη, στη νότια πλευρά της παλιάς Λευκωσίας και στο δυτικό άκρο του προμαχώνα της Κωνστάντζας. Χτίστηκε από τους Τούρκους αρκετά χρόνια μετά την κατάληψη της Λευκωσίας, προς τιμήν του Μπαϊρακτάρη (σημαιoφόρoυ, καθώς η τουρκική λέξη «bayrak» σημαίνει σημαία ή στρατιωτικό τρόπαιο), του πρώτου στρατιώτη o οποίος σήκωσε την οθωμανική σημαία, σκαρφαλώνοντας στα τείχη της πόλης στις 9 Σεπτεμβρίου του 1570 κατά την πρώτη επίθεση που εξαπέλυσε ο Λαλά Μουσταφα. Μάλιστα, λέγεται ότι ο σημαιοφόρος στρατιώτης σκοτώθηκε επί τόπου από τους αμυνόμενους και αργότερα θάφτηκε εκεί.

Ο τάφος του κατασκευάστηκε αρκετά χρόνια μετά, το 1764 και βρίσκεται στα αριστερά του μνημείου, αλλά το τέμενος είχε χτιστεί αργότερα και συγκεκριμένα το 1820. Στο σημείο υπάρχει ένας περσικός τροχός και μια γούρνα με νερό, ενώ το πετρόχτιστο οικοδόμημα με τα 3 τόξα στην επίπεδη στέγη και το μπαλκόνι πάνω από την είσοδό του, διαθέτει μια γοτθική αίθουσα με θολωτές καμάρες, αλλά και ένα ψηλό μιναρέ. Η πέτρα του Μιχράμπ, η κόγχη της προσευχής στον τοίχο που έχει κατεύθυνση προς τη Μέκκα, είναι διακοσμημένη με χρυσό, ενώ στο χώρο  κυριαρχεί το πράσινο χρώμα που σύμφωνα με το Ισλάμ, συμβολίζει τον παράδεισο. Το πάτωμα είναι καλυμμένο με χαλί, ώστε να διευκολύνει τους πιστούς που παραμένουν γονατιστοί κατά τη διάρκεια της προσευχής.

Ιστορία

Ο τάφος του σημαιοφόρου βρίσκεται δίπλα στο τζαμί αλλά το όνομα του ατόμου παραμένει αβέβαιο. Μερικές πηγές τον ονομάζουν Αλεμνταρ Καρά Μουσταφά (Alemdar Kara Mustafa), άλλες Αλεμνταρ Μεχμέτ Αγά (Alemdar Mehmet Ağa), ενώ μια τοπική ιστορία αναφέρει πως το όνομα του ήταν Ντελί Καφερ δηλαδή "τρελός Καφέρ") Ο αρχαιολόγος Tuncer Bağışkan έγραψε πως χτίστηκε το τζαμί σε μια προσπάθεια να ενδυναμωθεί η ισλαμική πίστη στην Κύπρο.

Αυτό που είναι γνωστό είναι πως στην αρχή, στο σημείο υπήρχε ένας τάφος, αργότερα έγινε τύμβος και μετά τζαμί χωρίς μιναρέ. Μια μαρμάρινη επιγραφή που χρονολογείται το 1756/57 στον τάφο, γράφει ότι ο Χασάν Αγάς, ο Κυβερνήτης της Κύπρου, αφιέρωσε το μνημείο στην ψυχή της νεκρής του μητέρας, αλλά δεν υπάρχουν επίσημα αρχεία που να δείχνουν ποιος το μετέτρεψε σε Τύμβο. Το 1767, ο ταξιδευτής Giovanni Mariti, που επισκέφτηκε την Λευκωσία, κατέγραψε πως υπήρχε ένα τζαμί χωρίς μιναρέ πλάϊ σε ένα μνήμα. Σύμφωνα με μια επιγραφή στην είσοδο του τζαμιού, ένας μιναρές προστέθηκε, μαζί με ένα άμβωνα και μια ημικύκλια κατασκευή που δείχνει προς την Μέκκα (mihrab) από τον Αμπτουλά Πασά το 1820/21, κατά την διάρκεια του Μαχμούντ του Β΄ ο οποίος είναι γνωστός για βελτιώσεις στα δημόσια έργα στην Κύπρο.

Ο τύμβος ανακατασκευάστηκε εκτενώς το 1909 και οι πέτρες του αντικαταστάθηκαν. Ως το 1930, το τζαμί κατείχε το λείψανο το οποίο υπήρχε ο ισχυρισμός ότι άνηκε στον Μωάμεθ. Σε θρησκευτικές επετείους, οι επισκέπτες το φιλούσαν τρεις φορές και το ακουμπούσαν στο μέτωπο τους. Το λείψανο κλάπηκε στις 27 Νοεμβρίου 1930.

Το τζαμί δέχτηκε τρεις φορές βομβιστικές επιθέσεις κατά την διάρκεια των δικοινοτικών συγκρούσεων. Η πρώτη βόμβα εξερράγη το βράδυ της 24ης Μαρτίου 1962 και κατηγορήθηκε η ΕΟΚΑ. Αυτό προκάλεσε τουρκοκυπριακές διαδηλώσεις σε όλο το νησί και αύξησε τις εντάσεις ανάμεσα στις δυο κοινότητες. Οι αριστεροί Τουρκοκύπριοι δημοσιογράφοι Αχμέτ Μουζαφέρ Γκιουρκάν και Αϊχάν Χικμέτ έγραψαν στην εφημερίδα Τζουμχουριέτ στις 23 Απριλίου ότι την βόμβα την τοποθέτησε η ΤΜΤ. Το 2010, ο Σάπρι Γιρμιμπέσογλου, ένας εν αποστρατεία Τούρκος στρατηγός είπε ότι η ΤΜΤ τοποθέτησε την βόμβα για να προκαλέσει διακοινοτική βία. H βόμβα δημιούργησε τρύπα στον μιναρέ. Το τζαμί επιδιορθώθηκε και άνοιξε ξανά στις 25 Δεκεμβρίου 1962.

Στις 26 Ιανουαρίου 1963, μια δεύτερη βομβιστική επίθεση πραγματοποιήθηκε, η οποία προκάλεσε αρκετά μεγάλη ζημιά στον Μιναρέ. Μετά τις δικοινοτικές συγκρούσεις των Χριστουγέννων του 1963, στις 23 Ιανουαρίου 1964, μια τρίτη βομβιστική επίθεση έλαβε χώρα με αποτέλεσμα να καταρρεύσει εντλεώς ο  μιναρές. Βομβιστική επίθεση δέχτηκε και το Τζαμί Ομεριέ το οποίο υπέστη σημαντικές ζημίες.

Τον Σεπτέμβρη του 1975, το κτήριο είχε επισκευαστεί πλην του μιναρέ, η επισκευή του οποίου άρχισε το1985. Το 1990, το τζαμί επισκευάστηκε πλήρως και το 2003 άνοιξε στο κοινό.

Βιβλιογραφία:

1. G. Jeffery, A description of the Historic Monuments of Cyprus, Nicosia, 1918, p. 39 (note).
2. Sir George Hill, A History of Cyprus, Volume III, The Frankish Period, 1432-1571, Cambridge University Press, 1948, Reprinted 1972, p. 980, note 4.
3. Λήμμα «Μπαιρακτάρ (Bayraktar) τέμενος», Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 10, σελ. 154-155.