Φαλκόνι της Ελεονόρας
Τα γεράκια είναι αρπακτικά ημερόβια πουλιά της οικογένειας των Ιερακιδών (Falconidae) (γνήσια γεράκια) και του γένους Ιέραξ (Falco). Σε ολόκληρο τον πλανήτη συναντάμε περισσότερα από σαράντα διαφορετικά είδη γερακιών, εκτός από την Ανταρτική. Διακρίνονται για τις οξύτατές τους αισθήσεις, όπως την ακοή και ειδικά την όραση, το απίστευτα γρήγορο και ευέλικτο πέταγμά τους, τη γρηγοράδα των αντανακλαστικών τους και για τα ισχυρά δολοφονικά τους ράμφη και νύχια που κόβουν τη σάρκα σαν λεπίδες. Είναι αποκλειστικά σαρκοφάγα πουλιά και τρέφονται με μεγαλόσωμα έντομα, μικρά θηλαστικά, αμφίβια, ερπετά και πουλιά.
Πολλά είδη γερακιών συνηθίζουν να αιωρούνται στον αέρα για να εντοπίζουν τα θηράματά τους. Στην Κύπρο συναντάμε οκτώ είδη γερακιών που στην πλειονότητά τους είναι αποδημητικά είδη και τα συναντάμε κατά την αποδημία των πουλιών που γίνεται το φθινόπωρο και την άνοιξη.
Φαλκόνι της Ελεονόρας
Ένα από αυτά τα αρπαχτικά πουλιά είναι ο μαυροπετρίτης ή μαυρομμάτης ή αλλιώς φαλκόνι της Ελεονόρας, με το επιστημονικό και κοινό όνομα Eleonora’s falcon – Falco eleonorae. Είναι καθαρά αποδημητικό είδος και έρχεται από τη μακρινή Μαδαγασκάρη όπου διαχειμάζει, ειδικά για να φωλιάσει στην Κύπρο στα μέσα Απριλίου. Ο μαυροπετρίτης πήρε το όνομά του από την πριγκίπισσα της Σαρδηνίας Ελεονώρα, η οποία ενδιαφερόταν για την ορνιθολογία και πρώτη θέσπισε νόμους για την προστασία των εντυπωσιακών αυτών γερακιών τον 14ο αιώνα. Τον μαυροπετρίτη τον συναντάμε σε δύο διαφορετικές χρωματικές μορφές, τη σκουρόχρωμη και την ανοιχτόχρωμη. Έχει μήκος σώματος 36 έως 38 εκατοστά, άνοιγμα φτερούγων 89 έως 104 εκατοστά και βάρος 350-400 γραμμάρια, με το θηλυκό να είναι πάντα βαρύτερο από το αρσενικό, όπως συμβαίνει σχεδόν και με όλα τα είδη γερακιών.
Στην Κύπρο φωλιάζει κατά αποικίες μόνο στους παραθαλάσσιους, απότομους, κάτασπρους, ασβεστολιθικούς γκρεμούς στη νότια ακτή από το Ακρωτήρι, τους γκρεμούς της Επισκοπής, το Παραμάλι, τον κόλπο της Αυδήμου μέχρι δυτικά του Ακρωτηρίου Άσπρο προς την Πέτρα του Ρωμιού. Έχω περάσει ατέλειωτες ώρες στους γκρεμούς της Ζαπάλο να παρατηρώ και να φωτογραφίζω αυτά τα υπέροχα πουλιά κάνοντας ακροβατικά στον αέρα, κυρίως την εποχή του ζευγαρώματος. Εντυπωσιακή είναι η συμπεριφορά τους όπου όταν εμφανιστεί κάποιο άλλο αρπαχτικό πουλί, ξεκινούν ομαδικά να το αναχαιτίσουν και να το διώξουν από την περιοχή τους με εντυπωσιακές μανούβρες.
Φωλιάζει σε κοιλώματα και τρύπες των γκρεμών και δεν χρησιμοποιεί καθόλου υλικά για να φτιάξει τη φωλιά του. Γεννά το καλοκαίρι από τέσσερα έως έξι πιτσιλωτά αβγά. Η περίοδος αναπαραγωγής ξεκινάει συνήθως αρχές Αυγούστου με τους νεοσσούς να εκκολάπτονται τέλος Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου. Τα αβγά τα επωάζει μόνο το θηλυκό, ενώ το αρσενικό εφοδιάζει με τροφή κατά την περίοδο που το θηλυκό επωάζει. Τέλος Σεπτεμβρίου οι νεοσσοί εγκαταλείπουν τις φωλιές τους ενώ τέλος Οκτωβρίου αρχές Νοεμβρίου ανεξαρτητοποιούνται από τους γονείς τους και ομαδικά ξεκινούν το μεγάλο τους ταξίδι για τη μακρινή Μαδαγασκάρη όπου και διαχειμάζουν. Ένα πολύ μακρινό ταξίδι που διαρκεί περίπου έναν μήνα, διανύοντας περίπου 9 χιλιάδες χιλιόμετρα. Μεγάλος αριθμός των πουλιών αυτών φωλιάζει σε παραθαλάσσιους γκρεμούς στην Κύπρο και σε μερικά ελληνικά νησιά, φωλιάζει επίσης στις Κανάριες Νήσους, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κροατία, το Μαρόκο και την Αλγερία. Ο μαυροπετρίτης αποτελεί το πιο περιζήτητο είδος γερακιού ανάμεσα στους παρατηρητές πουλιών και πολλοί είναι οι παρατηρητές πτηνών που έρχονται στην Κύπρο από όλο τον κόσμο, ειδικά για να δουν αυτά τα υπέροχα πουλιά.
Φαγητό εν πτήσει και οι ασυνείδητοι κυνηγοί
Οι μαυροπετρίτες τρέφονται με μεγαλόσωμα έντομα όπως ακρίδες και λιβελούλες που συλλαμβάνουν εν πτήσει και που επίσης τα τρώνε εν πτήσει. Τρέφονται επίσης και με μικροπούλια και έχει παρατηρηθεί να κυνηγούν και να τρέφονται με νυχτερίδες αργά το απόγευμα. Οι μαυροπετρίτες συνηθίζουν να κυνηγούν τα θηράματά τους νωρίς το πρωί και αργά το απόγευμα. Είναι από τα λίγα είδη πουλιών που φωλιάζουν το φθινόπωρο. Ο λόγος είναι ότι την εποχή αυτή είναι σε εξέλιξη η αποδημία των πουλιών και έτσι οι μαυροπετρίτες έχουν άφθονη τροφή για να αναθρέψουν τους νεοσσούς τους. Έχει παρατηρηθεί από ξένους ερευνητές ότι οι μαυροπετρίτες συλλαμβάνουν μικρά πουλιά χωρίς να τα σκοτώνουν και τα εγκλωβίζουν ανάμεσα σε πέτρες για να τα διατηρήσουν ζωντανά, με σκοπό να έχουν φρέσκια τροφή για αργότερα. Αυτή η συμπεριφορά δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ σε άλλο είδος πουλιού. Τους μαυροπετρίτες μπορούμε να τους συναντήσουμε και πολύ πιο μακριά από τις περιοχές που φωλιάζουν κυρίως τους μήνες Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο που δεν έχουν φωλιές. Ταξιδεύουν για εξεύρεση τροφής στο Τρόοδος και το κατεχόμενο χωριό Καπούτη. Τα έχω δει να κυνηγούν έντομα σε μεγάλο ύψος πάνω από το φράγμα της Κανναβιούς και το φράγμα του Προδρόμου. Συγκεκριμένα κυνηγούσαν τις μεγάλες λιβελούλες του γένους Anax οι οποίες ανεβαίνουν σε μεγάλο ύψος και τρέφονται με μέλισσες (τροφική αλυσίδα).
Στην Κύπρο πολλά γεράκια σκοτώνονται κάθε χρόνο από ασυνείδητους κυνηγούς. Κίνδυνο επίσης αποτελούν και τα παράνομα ξόβεργα και τα δίχτυα, καθώς τα γεράκια βλέπουν τα μικροπούλια που πιάνονται σε αυτά και στην προσπάθειά τους να τα πιάσουν, πιάνονται και τα ίδια.
Όλα τα είδη γερακιών προστατεύονται με αυστηρή νομοθεσία.