Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Σελίμ Β' Σαχρός (Μέθυσος): Οθωμανός σουλτάνος από το 1566 μέχρι τον θάνατό του στις 12 Δεκεμβρίου του 1574.   Ήταν γιος του σουλτάνου Σουλεϊμάν Β' και γεννήθηκε το 1524. Αν και από τις πηγές γι' αυτόν προκύπτει ότι ο Σελίμ Β' δεν ήταν προικισμένος με ιδιαίτερες ικανότητες κι ούτε ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τις σοβαρές κρατικές υποθέσεις, κι ότι μάλιστα διοικούσαν οι παλλακίδες του χαρεμιού του, ωστόσο κατά τα 8 περίπου χρόνια της βασιλείας του η Οθωμανική αυτοκρατορία ανυψώθηκε σημαντικά. Κατακτήθηκε η Χίος (που ως τότε την κρατούσαν οι Γενουάτες), σταθεροποιήθηκε η οθωμανική εξουσία στη Μολδαβία και στη Βλαχία, εξουδετερώθηκε εξέγερση της Υεμένης και κατακτήθηκε η Κύπρος (που ως τότε κατεχόταν από τους Βενετούς). Η πτώση της Κύπρου (1570-71) στάθηκε πολύ σημαντικό γεγονός, γιατί αφενός ισχυροποίησε την οθωμανική κυριαρχία στη Μεσόγειο αλλ' αφετέρου θορύβησε τις δυτικές δυνάμεις που συνήψαν «ιερή συμμαχία» κατά των Τούρκων, τους οποίους κι αντιμετώπισαν στη γνωστή ναυμαχία της Ναυπάκτου (Lepande) το 1571. Στη ναυμαχία αυτή ο οθωμανικός στόλος έπαθε πανωλεθρία και διαλύθηκε κυριολεκτικά. Όμως πάρα πολύ σύντομα νέος οθωμανικός στόλος δημιουργήθηκε, που τον επόμενο κιόλας χρόνο (1572) ήταν το ίδιο απειλητικός. Η Βενετία αναγκάστηκε ν' αναγνωρίσει την οθωμανική κυριαρχία στη Μεσόγειο και να υπογράψει ειδική συνθήκη το 1573, ενώ τον Αύγουστο του 1574 οι Οθωμανοί ανακατέλαβαν (από τους Ισπανούς) την Τυνησία. Λίγο αργότερα ο Σελίμ Β' πέθανε και τον διαδέχθηκε ο Μουράτ Γ'.

Οι επιτυχίες αυτές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας οφείλονταν ως ένα μεγάλο βαθμό στον ικανότατο μεγάλο βεζύρη (=πρωθυπουργό) Μεχμέτ Σοκόλοβιτς, που επίσης σχετίστηκε με την όλη υπόθεση της τουρκικής κατάκτησης της Κύπρου (και για τον οποίο βλέπε χωριστό λήμμα).

Ελέχθη, και πιστευόταν από πολλούς, ότι ο Σελίμ Β' είχε αποφασίσει να κατακτήσει την Κύπρο εξ αιτίας της μεγάλης φήμης των κρασιών της που φαίνεται ότι του άρεσαν πολύ (Hammer-Purgstall, Geschichte des Osmanischen Reiches, 1827-1835, vol. Ill, pp. 563-564). Ο A. Calepio, πάλι, προσθέτει ότι ο Σελίμ Β' κατέκτησε την Κύπρο εξ αιτίας και των φημισμένων γερακιών της (Falco eleonorae), τα οποία πάντως, μετά την κατάκτηση της Κύπρου, στέλνοταν στους σουλτάνους όταν συλλαμβάνονταν, και χρησιμοποιούνταν απ' αυτούς στα κυνήγια τους (για τα περίφημα αυτά κυνηγετικά γεράκια της Κύπρου, βλέπε λήμμα μαυρομμάτης ή φαρκόνιν). Αναφέρεται, πάντως, ότι ο Σελίμ Β' σχεδίαζε την κατάκτηση της Κύπρου πριν ακόμη ανέλθει στον θρόνο. Μια πηγή αναφέρει ότι είχε οργιστεί επειδή ένα καράβι που έφερνε σ' αυτόν διάφορα αγαθά από την Αίγυπτο, είχε κρατηθεί στην Κύπρο όπου είχε καταφύγει λόγω κακοκαιρίας (πρβλ. G. Hill, A History of Cyprus, vol. Ill, 1972, p. 879). Από το 1550 ακόμη, δηλαδή 16 χρόνια πριν ο Σελίμ Β' ανέλθει στον θρόνο, οι αρχές της Βενετίας είχαν ειδοποιηθεί από τον Βενετό Βερνάρδο Ναβαγκέρο, που είχε τότε επιστρέψει από την Κωνσταντινούπολη, ότι θα είχαν ν' αντιμετωπίσουν πόλεμο εάν ο Σελίμ γινόταν σουλτάνος (G. Hill, ό.π.). Αναφέρθηκε μάλιστα ότι από τότε ο Σελίμ φανέρωνε τη φιλοδοξία του να επιτύχει κάποια σημαντική κατάκτηση, ότι συζητούσε συχνά το θέμα με ανθρώπους που έφθαναν ως αυτόν από την Κύπρο ή και με Κυπρίους εξόριστους, κι ότι συγκέντρωνε κάθε είδους στρατιωτικές πληροφορίες που αφορούσαν την Κύπρο και την άμυνά της. Ο Μαρκαντώνιος Ντονίνι, διπλωματικός αξιωματούχος της Βενετίας στην Κωνσταντινούπολη, σημειώνει ότι ο Σελίμ είχε αποφασίσει την κατάκτηση της Κύπρου από το 1562 (G. Hill, ό.π., όπου και παραπομπές στις πηγές).

Πέρα απ' όλα αυτά, πέρα από το γλυκό κυπριακό κρασί, τα γεράκια κι όλα τα άλλα, γεγονός παραμένει ότι η κατάκτηση της Κύπρου από τους Οθωμανούς ήταν αναπόφευκτη. Κι ήταν απλώς θέμα χρόνου η πραγματοποίηση της μεγάλης επίθεσης. Όταν η Οθωμανική αυτοκρατορία είχε ήδη εξαπλωθεί από τη Μικρά Ασία μέχρι τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, κι ακόμη πιο πέρα, ήταν φανερό πως οι Τούρκοι δεν θ' αγνοούσαν την παρουσία της ισχυρής Βενετίας στην άκρη της Μεσογείου σαν σφήνας στο σώμα της αυτοκρατορίας τους. Συνεπώς οι Βενετοί έπρεπε να απολέσουν την Κύπρο γιατί αυτή ήταν δυνατό να καταστεί επικίνδυνη εστία των στόλων των ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Και δεν φαίνεται να ήταν τυχαίο το γεγονός ότι από τους πιο θερμούς υποστηρικτές της ιδέας για κατάκτηση της Κύπρου από τον Σελίμ Β' ήταν ο αρχιναύαρχός του (καπετάν πασάς) Πιαλή* πασάς.

Όταν στις 17 Φεβρουαρίου 1568 υπεγράφη συνθήκη ειρήνης που έθετε τέρμα στον Ουγγρικό πόλεμο, ο Σελίμ Β' ήταν πλέον εντελώς απερίσπαστος για να στραφεί προς την Κύπρο. Οι συνεχείς αναφορές που έφθαναν στη Βενετία από τους πράκτορές της, υπογράμμιζαν τον μεγάλο κίνδυνο που απειλούσε την Κύπρο. Η Βενετία είχε ήδη πάρει όσα μέτρα έκρινε ως απαραίτητα. Μεταξύ αυτών ήσαν οι εσπευσμένες εργασίες καλύτερης αμυντικής ικανότητας στην Κύπρο, με ενίσχυση των οχυρώσεων της Αμμοχώστου και της Κερύνειας, ανέγερση εντελώς νέων οχυρώσεων στην πρωτεύουσα Λευκωσία και κατεδάφιση όλων εκείνων των οχυρών (Πενταδάκτυλου, Λεμεσού, Πάφου κλπ.) που δεν μπορούσαν να επανδρωθούν ικανοποιητικά και ν' αντέξουν στην αναμενόμενη επίθεση. Η νέα συνθήκη ειρήνης, την οποία η Βενετία συνήψε με τον Σελίμ Β' στις 24 Ιουνίου 1567, παρείχε κάποιο περισσότερο χρόνο για προετοιμασίες. Η συνθήκη αυτή μεταξύ άλλων πρόβλεπε και για υποχρεώσεις των Βενετών να παραδίδουν στον Σελίμ όλους τους φυγάδες που θα έφθαναν στην Κύπρο κυνηγημένοι, και να τιμωρούν τους πειρατές που κτυπούσαν στα παράλια της Μικράς Ασίας και της Συρίας και που είχαν τα ορμητήριά τους ή χρησιμοποιούσαν ως βάση τους την Κύπρο.

Στο μεταξύ ο Σελίμ Β' πιεζόταν από τους έμπιστους πασάδες του, ιδίως τον Πιαλή πασά και τον Λαλά Μουσταφά πασά, να χτυπήσει στην Κύπρο (βλέπε λήμμα Μεχμέτ Σοκόλοβιτς και Κύπρος). Πιεζόταν κι από άλλους, ακόμη κι από τον μουφτή Abu Sa'ud el-Amadi, που έπεισε τον σουλτάνο ότι το περίφημο τζαμί της Αδριανούπολης* που προσπαθούσε να κτίσει ο Σελίμ Β' σε σχέδια του Σινάν, έπρεπε να κτιζόταν με χρήματα των «απίστων» και όχι των «πιστών». Το τζαμί αυτό, που παρά τις προσδοκίες δεν ξεπέρασε σε μεγαλοπρέπεια την Αγία Σοφία της Κωνσταντινουπόλεως, τελείωσε το 1574 με τα έσοδα που εξασφαλίστηκαν από την τουρκική κατάκτηση και λεηλασία της Κύπρου και σ' ανάμνηση της κατάληψής της.

Στο τέλος Μαρτίου του 1570 ο Σελίμ Β' έστειλε απεσταλμένο του στη Βενετία, με την ακόλουθη επιστολή (όπως παραδίδεται από διάφορες πηγές: Α. Γάττος κ.α., πρβλ. G. Hill, A History of Cyprus, vol. Ill, p. 888, όπου και αναφορά στις πηγές):

Ο Σελίμ, Οθωμανός Σουλτάνος, Αυτοκράτωρ των Τούρκων, Κύριος των Κυρίων, Βασιλεύς των Βασιλέων, Σκιά του Θεού, κύριος του Επιγείου Παραδείσου και της Ιερουσαλήμ, προς τις Αρχές της Βενετίας. Ζητούμε απόσας την Κύπρο, που θα μας την δώσετε είτε φιλικά είτε βίαια· προσέξετε να μη ερεθίσετε το τρομερό σπαθί μας και μη βασίζεστε στους θησαυρούς σας γιατί μπορούμε να τους μετατρέψουμε σε χειμάρρους που θα τρέξουν μακριά σας· προσέξετε, ακόμη, να μη προκαλέσετε την οργή μας, γιατί μπορούμε να σας πολεμήσουμε οπουδήποτε.

Η επιστολή αυτή θορύβησε κι εξόργισε τη Βενετία, όπως θορύβησε και τις βενετικές αρχές στην ίδια την Κύπρο. Ωστόσο η Βενετία προσπάθησε ν' αντιδράσει ψύχραιμα, και με σκοπό ν' αποφύγει τη σύγκρουση, επικαλούμενη τη συνθήκη ειρήνης που είχε, λίγο πιο πριν, υπογραφεί. Δεν το κατόρθωσε. Φυσικά αρνήθηκε να παραχωρήσει την Κύπρο, ενώ στο μεταξύ ο Σελίμ ετοίμαζε την εκστρατευτική του δύναμη. Επικεφαλής του στρατού ξηράς ετέθη ο Λαλά* Μουσταφά πασάς κι επικεφαλής του στόλου ο Πιαλή πασάς.

Η μοίρα της Κύπρου είχε κριθεί

ΣΗΜ: Για τον πόλεμο του 1570-71 και την τουρκική κατάκτηση της Κύπρου, βλέπε στο λήμμα Τουρκοκρατία. Βλέπε επίσης στα λήμματα για τις πόλεις Αμμόχωστο και Λευκωσία (κεφάλαια για τις πολιορκίες κι αλώσεις τους), όπως και στα χωριστά λήμματα για τους υπερασπιστές τους που μνημονεύονται στα λήμματα για τις πόλεις. Επειδή γίνονται αλλού εκτενείς αναφορές στα πολεμικά γεγονότα του 1570-71, αυτά δεν επαναλαμβάνονται εδώ.

Προς τιμήν του σουλτάνου Σελίμ, που κατέκτησε την Κύπρο, ο λαμπρότερος γοτθικός ναός στο νησί, ο καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας στη Λευκωσία, μετετράπη από τους Τούρκους σε τέμενος, κι ονομάστηκε τέμενος Σελιμιγιέ   (Selimiye mosque).