Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Χωριό της επαρχίας Πάφου, στην περιφέρεια των αμπελοχωριών, 430 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται 2 περίπου χμ. στα ΝΔ. της Αμαργέτης. Η παλιά θέση της Αξύλου βρισκόταν στα ΒΔ. του σημερινού οικισμού, η μετακίνηση όμως ήταν αναγκαία λόγω της πλήρους καταστροφής του παλιού οικισμού από τους σεισμούς του 1953. Το παλιό χωριό βρισκόταν πιο κοντά στον ποταμό της Έζουσας, σε σύγκριση με τη σημερινή Αξύλου, που είναι τοποθετημένη σε μια εντυπωσιακή ράχη μεταξύ της Έζουσας στα δυτικά και του Ξεροπόταμου στ' ανατολικά. Την ίδια ράχη, πάνω στα σχετικά ανθεκτικά πετρώματα, ακολουθεί και ο κύριος δρόμος Τίμης - Παναγιάς.

Το ανάγλυφο του χωριού είναι διαμελισμένο από τους παραπόταμους και τα μικρά ρυάκια των ποταμών της Έζουσας και του Ξεροπόταμου. Η ροή των μικρών ρυακιών και των παραποτάμων πάνω στις κρητίδες, τους γύψους, τις μάργες και τις μαργαϊκές κρητίδες, με τη διαφορετική ανθεκτικότητα του κάθε πετρώματος, υπήρξε ο κύριος συντελεστής της διαμόρφωσης της σημερινής μορφολογίας της περιοχής. Πάνω στα ασβεστούχα εδάφη με μια μέση ετήσια βροχόπτωση γύρω στα 575 χιλιοστόμετρα, καλλιεργούνται κυρίως τα αμπέλια, οι αμυγδαλιές, τα σιτηρά, λίγα νομευτικά φυτά και πολύ λίγα εσπεριδοειδή.

Η Αξύλου είναι μεταξύ των χωριών που η έκταση των αμπελιών καλύπτει το 20-40% της ολικής έκτασης του χωριού. Η κτηνοτροφία είναι πολύ περιορισμένη.

Το χωριό γνώρισε μερικές πληθυσμιακές αυξομειώσεις.Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πλήρεις απογραφές πληθυσμού έχουν ως ακολούθως:

Βλέπε λήμμα: Διακοινοτικές ταραχές και πρόσφυγες

Η σχετική αύξηση του πληθυσμού μεταξύ 1960 (237 κάτοικοι) και 1973 (307 κάτοικοι) θα πρέπει να αναζητηθεί σε πολιτικούς λόγους, κι όχι κοινωνικό - οικονομικούς. Το Φεβρουάριο του 1964, ύστερα από εντολή της εξτρεμιστικής τουρκοκυπριακής ηγεσίας, Τουρκοκύπριοι από τη Χούλου, την Κούρτακα και την Πιταρκού μετακινήθηκαν στην Αξύλου. Η Αξύλου όπως και η γειτονική Σταυροκόννου και μερικά άλλα τουρκοκυπριακά χωριά περιλαμβάνονταν στην υποπεριφέρεια των Μανδριών (Πάφος) που ήταν μέρος του όλου οργανωτικού συστήματος της «τοπικής τουρκοκυπριακής διοίκησης» μετά την τουρκοκυπριακή ανταρσία στα 1963/64 κ.ε. Ο τουρκοκυπριακός πληθυσμός του χωριού εγκατέλειψε την Αξύλου μετά την εισβολή του 1974 και στο χωριό αργότερα εγκαταστάθηκαν εκτοπισμένοι Ελληνοκύπριοι. Ο εκτοπισμένος πληθυσμός της Αξύλου το 1976 ήταν 36, ενώ το 1982 αυξήθηκε στους 99.

Σήμερα η Αξύλου εξυπηρετείται με ένα ασφαλτόστρωτο δρόμο, που τη συνδέει στα νότια με τον κύριο δρόμο Πάφου - Λεμεσού, κοντά στην Τίμη, καθώς και με την Παναγιά, στα βόρεια.

Ιστορικά στοιχεία

Η Αξύλου δεν περιλαμβάνεται στους καταλόγους των λουζινιανο - Βενετικών φέουδων ή των βασιλικών κτημάτων του ντε Μας Λατρί.

Βλέπε λήμμα: Λουζινιανοί και Βενετοκρατία

Ο Τζέφρυ (1918) βρήκε το μικρό μουσουλμανικό χωριό χωρίς ενδιαφέρον.

Τοπων: Η ονομασία Αξύλου ίσως να οφείλεται στην έλλειψη ξύλων, από το στερητικό α και τη λέξη ξύλο. Άλλη εκδοχή είναι ότι προέρχεται πιθανώς από την τουρκική λέξη Aksu, που σημαίνει γλυκό νερό.

Πηγή

Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια