Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Βαλιάν ή Βαλιάνος ντ' Ιμπελέν, πρίγκιπας της Γαλιλαίας, γαμπρός του Ερρίκου Β' Λουζινιανού (1285-1324) της Κύπρου, δισέγγονος του Γηραιού Κυρίου της Βηρυτού. Κατά την εξέγερση του φιλόδοξου Αμωρύ «Κυρίου της Τύρου» κατά του μεγαλύτερου αδελφού του Ερρίκου Β΄ Λουζινιανού στα 1306 (βλ. Λήμμα Ερρίκος), ο Βαλιάν, αν και γαμβρός του τελευταίου, ετάχθη εναντίον του και υπέρ του Αμωρύ, όπως και ο Βαλδουίνος ντ' Ιμπελέν αδελφός της βασίλισσας Ισαβέλλας και θείος του βασιλιά (αρ. 3 ανωτέρω), ο Αιμερύ ή Χαμερίν κοντοστάβλης της Κύπρου, ο Ιωάννης Δ΄ ντ' Ιμπελέν Κύριος του Αρσούρ, ο Φίλιππος ντ' Ιμπελέν κόμης της Γιάφφας, ο Φίλιππος ο Νεότερος ίσως γιος του Γουΐδου κόμη της Γιάφφας και ανεψιός του Βαλιάν πρίγκιπα της Γαλιλαίας, ο Ούγος ντ' Ιμπελέν εγγονός του Γηραιού Κυρίου της Βηρυτού και θείος του πρίγκιπα της Γαλιλαίας, οι ιππότες sir Hugh της Περιστερώνας, sir Jean Ie Tor, sir Hugh de Four, ο μεγάλος μάγιστρος των Τεμπλάρων Ιάκωβος de Molay και ο στρατάρχης των Τεμπλάρων Ayme d’ Oselier και ο Λατίνος επίσκοπος Λεμεσού Πέτρος d’ Erlant. Υπέρ του Ερρίκου Β' τάχθηκαν η μητέρα του βασίλισσα Ισαβέλλα ντ' Ιμπελέν αδελφή του Βαλδουίνου (βλ. πιο πάνω), ο αδελφός της Φίλιππος ντ' Ιμπελέν σινεσκάρδος της Κύπρου, ο Ιωάννης de Dampierre γιος της Αλίκης ντ' Ιμπελέν αδελφής της βασίλισσας, καθώς και σιωπηρά πολλοί άλλοι υποτελείς και ακόλουθοι. Κατά κάποιο τρόπο και μέχρις ενός σημείου η έριδα ήταν εσωτερική σύγκρουση των Ιβελίνων και των διαφόρων κλάδων και παρακλαδιών τους.

Στη συνωμοσία, που εκδηλώθηκε την Τρίτη, 26 Απριλίου 1306, στο σπίτι του Αμωρύ, οι συνωμότες ορκίσθηκαν να φρουρούν τον τελευταίο τόσο όσο και τον βασιλιά κατά παντός εκτός του βασιλιά - φόρμουλα που διευκόλυνε τη στάση και την αντικατάσταση του βασιλιά από τον αδελφό του Αμωρύ ως ρέκτορα και κυβερνήτη του βασιλείου. Παρά τις διαμαρτυρίες της βασίλισσας και του σινεσκάρδου Φιλίππου ντ' Ιμπελέν, οι συνωμότες πήγαν στον άρρωστο βασιλιά στον οποίο ανήγγειλαν την αλλαγή και μπρος στον οποίο υπόγραψαν σχετική διακήρυξη που υπέγραψαν και σφράγισαν εκ μέρους του λαού της χώρας ο κοντοστάβλης Αιμερύ ντε Λουζινιάν και ο Βαλιάν ντ' Ιμπελέν πρίγκιπας της Γαλιλαίας, την ίδια μέρα (26 Απρίλίου 1306). Σ' αυτήν προστέθηκε χάρτης για την εκλογή του Αμωρύ ως ρέκτορος, κυβερνήτη και διάδοχου στο βασίλειο σε περίπτωση μη υπάρξης διάδοχου του βασιλιά, που σφραγίστηκε από τον Αμωρύ με τη μεγάλη σφραγίδα του, καθώς και με τις σφραγίδες των Αιμερύ ντε Λουζινιάν στρατάρχη του βασιλείου (αντί κοντοστάβλη - προφανής προαγωγή), Βαλιάν ντ' Ιμπελέν πρίγκιπα της Γαλιλαίας, Βαλδουίνου ντ' Ιμπελέν και Ιωάννη ντ' Ιμπελέν Κυρίου του Αρσούρ. Η αντίδραση του βασιλιά Ερρίκου στο πραξικόπημα υπήρξε μάταιη, κι η συμμετοχή του πρίγκιπα της Γαλιλαίας σ' αυτό αποφασιστική για την επιτυχία του, όπως και ο ρόλος του στα εφεξής γεγονότα.

Μετά τον φόνο του Αμωρύ στις 5 Ιουνίου 1310, Παρασκευή, από τον ευνοούμενό του Σιμόν de Montolif, αναθρεφτό του Βαλδουίνου ντ' Ιμπελέν, που είχε συλληφθεί και σταλεί στην Αρμενία για μυστική συνεργασία με τον βασιλιά, προδομένος από τον Σιμόν, το κόμμα του βασιλιά που είχε συγκεντρωθεί στην Αμμόχωστο, άρχισε να ενισχύεται, ενώ στην Αρμενία οι κρατούμενοι, βασιλιάς και άλλοι οπαδοί του, υπέστησαν κακοποιήσεις από τον Oshin, βασιλιά της χώρας και αδελφό της Ισαβέλλας χήρας του Αμωρύ, επειδή οι πρώτες πληροφορίες έφεραν (9 Ιουνίου 1310) και την Ισαβέλλα ως σκοτωμένη. Οι οπαδοί του Ερρίκου Β' στην Αμμόχωστο συνέλαβαν τους απεσταλμένους των ανθρώπων του νεκρού Αμωρύ, που είχαν έλθει από τη Λευκωσία στις 6 Ιουνίου 1310, Σάββατο, να ζητήσουν όρκο πίστεως στον νέο κοντοστάβλη Aimery (Hamerin) και συζήτησαν, με επίμονη πρόταση του καστελλάνου της πόλης, την πιθανότητα να έλθει στην Αμμόχωστο ο πρίγκιπας της Γαλιλαίας Βαλιάν τ' Ιμπελέν ως καπετάνιος της πόλης ωσότου φθάσει στον θρόνο του ο Ερρίκος. Η πρόταση απερρίφθη από τους βασιλικούς κι ο καστελλάνος, Ιωάννης de Brie, συνελήφθη μαζί με άλλους και φυλακίστηκε από τους φιλοβασιλικούς, των οποίων ηγείτο στην πόλη ο Aygue de Bessan, που ήδη είχε ανακηρυχθεί καπετάνιος του στρατού και αντιπρόσωπος του βασιλιά για ολόκληρη την Κύπρο, ενώ οι [Λατίνοι] επίσκοποι Λεμεσού και Πάφου ανέλαβαν να κρατούν τις πόλεις τους για λογαριασμό του Ερρίκου.

Τη Δευτέρα, 8 Ιουνίου 1310, το κόμμα του κοντοστάβλη Aimery στέλλει αντιπροσώπους (εκ μέρους του παπικού νούντσιου Raymond de Pins που προσπαθούσε από τον Μάρτιο να επιτύχει συμφιλίωση) στον Aygue de Bessan, πληροφορώντας τον ότι, αν και έδρασε χωρίς την έγκριση όλων των ευγενών, επικροτούν τις ενέργειές του, και ζητώντας του να έλθει στη Λευκωσία για να εκλέξουν εκεί κυβερνήτη, να ανακηρύξουν τον βασιλιά (ως νόμιμο) και να μεθοδεύσουν την επιστροφή του από την Αρμενία. Ο πρίγκιπας της Γαλιλαίας ενοχλήθηκε από την, έστω και ύποπτη για τους βασιλικούς, αυτή τροπή, και πήγε με δύναμη 40 ιπποτών και 100 πεζών σ' ένα χωριό στα βόρεια της Αμμοχώστου, όπου οι βασιλικοί του μήνυσαν ότι δεν τους ενδιέφεραν οι ενέργειές του και ότι όφειλε να αποσυρθεί για να μην κινδυνεύσει. Γι’ αυτό ο πρίγκιπας μέσω της Σίγουρης επέστρεψε στη Λευκωσία και ανήγγειλε την αποτυχία του. Σε σύσκεψη ο ίδιος στη Λευκωσία πρότεινε το ταπεινωτικό να δοθούν οι γυναίκες και οι θυγατέρες μαζί με τα φέουδα των ευγενών βασιλοφρόνων, που ήσαν συγκεντρωμένοι στην Αμμόχωστο, στους υπηρέτες τους! Η πρότασή του απερρίφθη ως ανεφάρμοστη λόγω της δυνάμεως των βασιλοφρόνων που έλεγχαν τα λιμάνια πλην της Κερύνειας, όπου στο μεταξύ ο Aygue de Bessan έστειλε δικό του καστελλάνο, τον Πέτρο ντε Ζιμπλέτ. Στις 11 Ιουνίου 1310 ο ίδιος έστειλε στη Λευκωσία ανθρώπους του να συναντήσουν τον ληγάτο του πάπα Πέτρο de Plaine-Cassagne, την Ισαβέλλα αρχόντισσα της Τύρου χήρα του Αμωρύ, τον κοντοστάβλη Aimery και τον πρίγκιπα της Γαλιλαίας, ζητώντας από τους δυο τελευταίους μέσα σε δυο μέρες να κηρύξουν πίστη στον βασιλιά, να ορκιστούν μπρος στη βασίλισσα Ισαβέλλα πίστη σ' αυτόν και να επιστρέψουν την καγκελλαρία στο παλάτι, και διορίζοντας δυο συμβούλους για τη βασίλισσα. Από τον κοντοστάβλη και τον πρίγκιπα ζητούσαν ειδικά να επιμένουν στη χήρα του Αμωρύ να συμβάλει στην επιστροφή του βασιλιά από την Αρμενία, αλλιώς θα τους τιμωρούσε ο Θεός (!) που θα όριζε τον διάδοχό του· κανείς τους δεν έπρεπε να ελπίζει στην διαδοχή· ο όρκος του Αμωρύ δεν δέσμευε μετά το θάνατό του κανένα οπαδό του βασιλιά. Οι απειλές προκάλεσαν κύμα αποσκιρτήσεων από τον κοντοστάβλη και τον πρίγκιπα που έμειναν με 40 μόνο υποστηρικτές. Στις 13.6.1310 ο ληγάτος και ο νούντσιος υπέγραψαν συμφωνίες, α' με τη βασίλισσα και β' με τον κοντοστάβλη, τον πρίγκιπα και τους υποστηρικτές τους. Με την α' συμφωνία η Ισαβέλλα θα εξασφάλιζε, μεταξύ άλλων, αμνηστία από τον Ερρίκο για τους στασιαστές και επικύρωση των δωρεών και αγορών του Αμωρύ και του κοντοστάβλη. Όταν ο τελευταίος επέστρεψε την καγκελλαρία και τα όπλα στο παλάτι, η είδηση έφθασε στην Αμμόχωστο και μόλις πρόλαβε την έξοδο των εκεί ιπποτών προς τη Λευκωσία για να συλλάβουν τον κοντοστάβλη, τον πρίγκιπα και τους οπαδούς τους και να τους εκτελέσουν όπως κι όλους τους στασιαστές.

Ακολούθησε προσπάθεια συμφιλίωσης των δυο Ισαβελλών, βασίλισσας και χήρας του Αμωρύ, και μάταιες προσπάθειες διαφυγής ή αναχώρησης της δεύτερης και του Ερρίκου από την Κερύνεια και την Αρμενία αντιστοίχως. Η χήρα λάμβανε συμβουλές από τον κοντοστάβλη Αιμερύ και τον πρίγκιπα της Γαλιλαίας Βαλιάν ντ' Ιμπελέν, και ανέβαλλε την αναχώρησή της αν και οι όροι της είχαν γίνει σχεδόν όλοι δεκτοί. Η καχυποψία ανάμεσα στις δυο παρατάξεις επικρατούσε, κι ο Aygue de Bessan μεταξύ άλλων έστειλε διαταγή από την Αμμόχωστο στη Λευκωσία καλώντας στην Αμμόχωστο για στρατιωτική υπηρεσία στον βασιλιά όλους τους ιππότες που πρόσκειντο στον κοντοστάβλη και στον πρίγκιπα, απειλώντας με απώλεια του φέουδού τους όσους θα παρήκουαν. Αν και η βασίλισσα, με παράκληση των «Αμωρικών», ζήτησε ακύρωση της διαταγής, ο Bessan επέμενε με δυο νέες διαταγές που καθόριζαν τους τόπους υπηρεσίας κάθε ιππότη· ο κοντοστάβλης θα μετέβαινε στα Πελένδρια και ο πρίγκιπας στη Μόρφου, άλλοι αλλού, ώστε να διασκορπισθούν. Γι’ αυτό η βασίλισσα υποχώρησε και έπαυσε να δέχεται τις παρακλήσεις των αντιπάλων του γιου της. Τότε οι ιππότες της Αμμοχώστου την πληροφόρησαν ότι θα έρχονταν στη Λευκωσία να εξαναγκάσουν τη χήρα Ισαβέλλα να φροντίσει για την επιστροφή του βασιλιά από την Αρμενία, και να την αποχωρίσουν από τον κοντοστάβλη και τον πρίγκιπα και τους οπαδούς τους. Η βασίλισσα ικέτευσε τους Αμμοχωστιανούς να μην αρχίσουν πρώτοι πολεμικές ενέργειες και έπεισε τον κοντοστάβλη και τους οπαδούς του, 226 ιππείς και 400 πεζούς, ανάμεσά τους και τον πρίγκιπα, να αποσυρθούν από τη Λευκωσία κοντά στον Κορμακίτη, όπου περίμεναν ένοπλοι ωσότου ακυρωθούν οι διαταγές για στρατιωτική υπηρεσία. Οι Αμμοχωστιανοί αντί να τους επιτεθούν, έστειλαν εκεί τρία πλοία να εμποδίσουν την επικοινωνία τους με την Αρμενία.

Μετά την επιστροφή του βασιλιά (26 Αυγούστου 1310) ο πρίγκιπας της Γαλιλαίας ανακλήθηκε στη Λευκωσία μαζί με τον κοντοστάβλη και τους οπαδούς τους. Θα έπρεπε να έλθουν από τον Κορμακίτη άοπλοι σε μούλες μέσα σε τρεις ημέρες, αλλά δεν τόλμησαν να το κάμουν. Η προσπάθεια διαφυγής τους με γενουατικό πλοίο προδόθηκε και ματαιώθηκε, και στις 14 Σεπτεμβρίου 1310 ο βασιλιάς έστειλε απόσπασμα να βρει και να φέρει στην πρωτεύουσα τον κοντοστάβλη, τον πρίγκιπα, τον νέο Φίλιππο ντ' Ιμπελέν κόμητα της Γιάφφας κ.α. Το απόσπασμα πέρασε από το κτήμα του πρίγκιπα στο Ακάκι, όπου αυτός, ο θείος του Ούγος ντ' Ιμπελέν και ο γαμβρός του Walter de Bessan περίμεναν τις διαταγές του βασιλιά. Ο κοντοστάβλης είχε διαφύγει, και ούτε στον Κορμακίτη βρέθηκε. Στις 15 Σεπτεμβρίου όλοι οι πιο πάνω έφθασαν στη Λευκωσία στο σπίτι του κόμη της Γιάφφας και κλήθηκαν από το βασιλιά σε ευρεία συνέλευση των ιπποτών, του ληγάτου και του νουντσίου, των επισκόπων και ηγουμένων του βασιλείου, των εκπροσώπων των ταγμάτων, των τριών κοινοτήτων (Γενουατών, Βενετών και Πισατών) και των αστών. Ο πρίγκιπας, αντίθετα με τον κόμητα της Γιάφφας, φέρθηκε με υπεροψία, όπως και ο Ούγος ντ' Ιμπελέν και ο Walter de Bessan: υποχρεώθηκαν να διαβάσουν ομολογία των κακουργιών τους και να ζητήσουν έλεος από τον βασιλιά, που απάντησε, όπως και στον κόμητα: όπως μου συμπεριφερθήκατε, έτσι θα σας συμπεριφερθώ, και τους φυλάκισε στα σκοτεινά κελιά του παλατιού. Γενικά η σκληρότητα του Ερρίκου Β' έναντι των συλληφθέντων συνωμοτών υπήρξε μεγάλη, και οι διαφωνίες των πηγών, ακόμη και μιας μόνης, του Amadi, για τον τόπο και χρόνο φυλακίσεως αρκετών από αυτούς μαρτυρεί τη συχνή εναλλαγή τόπων φυλακίσεώς τους για χειροτέρευση των συνθηκών της. Φαίνεται ότι ο πρίγκιπας, ο Ούγος ντ' Ιμπελέν και ο Walter de Bessan έμειναν για δυο μήνες στα υπόγεια του παλατιού, ως τις 17 Νοεμβρίου 1310, οπότε εστάλησαν στην Κερύνεια. Στις 16 Ιανουαρίου 1312 ο πρίγκιπας και ο κοντοστάβλης εστάλησαν από την Κερύνεια στο Βουφαβέντο για μεγαλύτερη ασφάλεια και στις 7 Ιουνίου 1315 ο πρίγκιπας μετεφέρθη πίσω στη φυλακή [;] και τοποθετήθηκε σε μοναχικό κελί πολύ σκοτεινό και φρικτό (Amadi, σ. 397). Αλλού ο Amadi (σ. 398) γράφει ότι ο κόμης της Γιάφφας, ο αδελφός του Ιωάννης ντ' Ιμπελέν, ο πρίγκιπας της Γαλιλαίας, ο στρατάρχης των Ναϊτών και πολλοί άλλοι αδελφοί του ιδίου τάγματος, που τότε βρισκόταν υπό διωγμό, πέθαναν από ασιτία στις φυλακές.