Τράπεζα Κύπρου & Εφημερίδα Πολίτης

Στην Κύπρο συναντάμε 22 διαφορετικά είδη ερπετών. Έντεκα είδη σαύρας, δύο είδη θαλάσσιων χελωνών, μία χελώνα γλυκού νερού και οκτώ είδη φιδιών. Τα φίδια τα συναντάμε από το υψόμετρο της θάλασσας μέχρι τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.

Από τα οκτώ είδη φιδιών της Κύπρου τα τρία είναι δηλητηριώδη, αλλά μόνο το ένα είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο, η φίνα. Τα δύο δηλητηριώδη που δεν είναι επικίνδυνα αποτελούν η σαΐτα και ο ξυλόδροπης, τα οποία είναι οπισθόγλυφα, δηλαδή έχουν τα δόντια τους στο πίσω μέρος του στόματός τους και με ακίνδυνο δηλητήριο για τον άνθρωπο. Ο λόγος που έχουν τα δόντια στο πίσω μέρος του στόματός τους είναι για να βάζουν το δηλητήριό τους στο θύμα τους την ώρα που το καταπίνουν και να το παραλύουν, οπόταν σε περίπτωση δαγκώματος δεν μπορούν να διοχετεύσουν το δηλητήριο.

Όλα τα φίδια είναι ενεργά από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο λόγω του ότι όλα τα ερπετά είναι ψυχρόαιμα, δηλαδή δεν έχουν δική τους θερμοκρασία σώματος, όπως τα θηλαστικά ή τα πουλιά, και παίρνουν τη θερμότητα που τους χρειάζεται από το περιβάλλον για να είναι ενεργά. Τον χειμώνα πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Στην Κύπρο όμως, λόγω του ήπιου χειμώνα που έχουμε, μπορούμε να συναντήσουμε φίδια ακόμα και στην καρδιά του χειμώνα όταν έχει ηλιόλουστη μέρα.

Εάν συναντήσουμε κάποιο φίδι στους αγρούς δεν χρειάζεται να το σκοτώσουμε ή να πανικοβληθούμε. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να απομακρυνθούμε και να το αφήσουμε στην ησυχία του. Κανένα φίδι δεν επιτίθεται στον άνθρωπο εκτός εάν νιώσει ότι απειλείται η ζωή του, για να σε δαγκώσει πρέπει να το πιάσεις, να το πατήσεις κατά λάθος ή να το πλησιάσεις πολύ. Για προστασία από δαγκώματα καλό είναι όταν βρισκόμαστε στους αγρούς να φοράμε ψηλές μπότες και να προσέχουμε πού πατάμε. Όταν κάποιος πλησιάσει πολύ ένα φίδι αυτό παίρνει αμυντική στάση βγάζοντας ένα σύριγμα ώστε να τον προειδοποιήσει σε να μην πλησιάσει άλλο. Συνήθως όμως το φίδι στη θέα ενός ανθρώπου τρέπεται σε φυγή. Εάν μας δαγκώσει κάποιο φίδι και δεν ξέρουμε αν είναι δηλητηριώδες, μπορούμε να κοιτάξουμε το σημείο του δαγκώματος, εάν το φίδι είναι μη δηλητηριώδες στο μέρος του δαγκώματος θα αφήσει μια κοκκινίλα σε σχήμα ρολογιού και το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να απολυμάνουμε το μέρος αυτό. Εάν το φίδι που μας δάγκωσε είναι δηλητηριώδες, δηλαδή φίνα, θα δούμε στο σημείο του δαγκώματος μία ή δύο μικρές τρύπες. Σε περίπτωση δαγκώματος από φίνα δεν πανικοβαλλόμαστε και με ήρεμες κινήσεις, για να μην δώσουμε την ευκαιρία στο δηλητήριο να κυκλοφορήσει στο αίμα, δένουμε το σημείο πάνω από το δάγκωμα, όχι πολύ σφιχτά για να μην προκαλέσουμε προβλήματα κυκλοφορίας, και πάμε στο πλησιέστερο νοσοκομείο. Σε όποιο σημείο της Κύπρου και αν βρισκόμαστε, έχουμε αρκετό χρόνο για να μεταβούμε στο πλησιέστερο νοσοκομείο.

Σε περίπτωση που θα δούμε κάποιο φίδι στην αυλή μας ή ακόμα μέσα στο σπίτι μας, δεν χρειάζεται πανικός, εάν αναγνωρίσουμε ότι το φίδι είναι μη δηλητηριώδες και το δούμε στην αυλή του σπιτιού μας αν το αγνοήσουμε θα φύγει από μόνο του. Τα φίδια που βρίσκονται σε κατοικημένες περιοχές μπαίνουν από αυλή σε αυλή αναζητώντας τροφή. Εάν το φίδι μπει μέσα στο σπίτι ειδοποιούμε την Πυροσβεστική. Η Πυροσβεστική έχει τα τηλέφωνα ιδιωτών οι οποίοι αναλαμβάνουν την απομάκρυνση των φιδιών. Τα φίδια σπάνια μπαίνουν στα σπίτια, μπαίνουν κάποτε σε περίπτωση υψηλών θερμοκρασιών αναζητώντας δροσιά ή όταν το φίδι φοβηθεί στη θέα κάποιου ανθρώπου, μπορεί όταν βρει πόρτα ανοικτή να μπει μέσα. Για να αποτρέψουμε τα φίδια να μπαίνουν στις αυλές μας πρέπει να τις διατηρούμε καθαρές, δηλαδή να μην έχουμε άχρηστα πράγματα, όπως στοίβες από πέτρες, ξύλα, χόρτα ή άλλα αντικείμενα όπου μπορούν να βρουν καταφύγιο τα ερπετά ή τα τρωκτικά. Επίσης, όταν έχουμε υποστατικά με κοτόπουλα ή άλλα ζώα και πουλιά, λόγω των τροφών προσελκύονται τρωκτικά, που με τη σειρά τους προσελκύουν τα φίδια, επειδή τα τρωκτικά αποτελούν τροφή για αυτά.

Τα φίδια είναι πολύ ωφέλιμα για τη γεωργία καθώς ένα μεγάλο μέρος της διατροφής τους αποτελείται από τρωκτικά, τα οποία προκαλούν ανυπολόγιστες ζημιές στον άνθρωπο. Έτσι κρατούν τις ισορροπίες της φύσης. Εκτός από τρωκτικά τρέφονται επίσης με σαύρες, πουλιά, βατράχους, ακόμα και αλλά φίδια. Υπάρχει ακόμα και κανιβαλισμός μεταξύ τους, δηλαδή τρώνε και φίδια του δικού τους είδους.

Τα φίδια ζευγαρώνουν τέλος της άνοιξης με αρχές του καλοκαιριού και γεννούν τα αβγά τους στα μέσα του καλοκαιριού, τα οποία εκκολάπτονται το φθινόπωρο. Στο ζευγάρωμά τους είναι ακίνητα με ενωμένα τα σώματά τους. Πολλές φορές βλέπουμε δύο φίδια να συμπεριφέρονται παράξενα, να τυλίγονται μεταξύ τους και να ανασηκώνονται από το έδαφος σαν να χορεύουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι αυτό που βλέπουν είναι μια ιεροτελεστία ζευγαρώματος, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Στην πραγματικότητα αυτό που βλέπουν είναι μια φιλονικία μεταξύ δύο αρσενικών για εδαφική επικράτεια. Η μάχη αυτή δεν είναι βίαια και έχει ως αποτέλεσμα την επικράτηση του πιο δυνατού και τη φυγή του αδύναμου.

Όλα τα φίδια της Κύπρου δεν έχουν μητρικά ένστικτα, γεννούν τα αβγά τους στο κατάλληλο σημείο και μετά φεύγουν. Τα αβγά τους έχουν σχήμα ωοειδές, άσπρο χρώμα, είναι μαλακά με μεμβράνη χωρίς τσόφλι και εκκολάπτονται λόγω της θερμοκρασίας και υγρασίας του περιβάλλοντος. Αμέσως μετά την εκκόλαψη τα μικρά φιδάκια μπορούν να αυτοσυντηρηθούν.

Όλα τα φίδια της Κύπρου είναι προστατευόμενα διά νόμου, αλλά ο νόμος αυτός δεν εφαρμόζεται, αφού συχνά βλέπουμε στο διαδίκτυο πολλούς να ποζάρουν με σκοτωμένα φίδια (τα οποία οι ίδιοι σκότωσαν) σαν ήρωες, χωρίς καμία συνέπεια.

Γενικά στην Κύπρο υπάρχει πολύ μεγάλη φοβία για τα φίδια, με αποτέλεσμα να τα σκοτώνουν όπου τα συναντήσουν. Φυσικά γι’ αυτό ευθύνονται πολλοί παράλογοι και αναληθείς μύθοι οι οποίοι κυκλοφορούν από γενιά σε γενιά. Πρέπει επιτέλους να μάθουμε να σεβόμαστε το περιβάλλον και όλα τα ζώα του πλανήτη. Όλα τα ζωντανά έχουν τον σκοπό και τον ρόλο τους, όπως και δικαίωμα στη ζωή.

Τα οκτώ είδη φιδιών που έχουμε στην Κύπρο:

1. Macrovipera lebetina (blunt-nosed viper ) φίνα – οχιά. Το μοναδικό επικίνδυνο για τον άνθρωπο, με ευρεία εξάπλωση από τα παράλια μέχρι και τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.

2. Malpolon insignitus (Geoffroy in Savigny, 1827) σαΐττα – σαπίτης. Οπισθόγλυφο, φέρει δηλητήριο στα πίσω δόντια, είναι ακίνδυνο για τον άνθρωπο, με ευρεία εξάπλωση από τα παράλια μέχρι και τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.

3. Cyprus Whip Snake – Hierophis cypriensis (Schatti, 1985) κυπριακό φίδι. Το συναντάμε σε δασικές περιοχές του Τροόδους, αλλά φαίνεται πως έχει πιο ευρεία εξάπλωση. Είναι ενδημικό είδος της Κύπρου, δηλαδή ζει στο νησί μας και πουθενά αλλού στον κόσμο.

4. Grass snake – Natrix natrix cypriaca (Linnaeus, 1758) νερόφιδο. Είναι ενδημικό υποείδος της Κύπρου το οποίο απειλείται με εξαφάνιση. Το συναντάμε στη λίμνη Παραλιμνίου και σε μια μικρή περιοχή στους πρόποδες του Τροόδους.

5. European cat snake (Telescopus fallax) (Fleischmann, 1831) ξυλόδροπης, αγιόφιδο. Οπισθόγλυφο, φέρει δηλητήριο στα πίσω δόντια, είναι ακίνδυνο για τον άνθρωπο, με ευρεία εξάπλωση από τα παράλια μέχρι και τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.

6. Black Whip Snake (Dolichophis jugularis) – θερκό – μαύρο φίδι. Με ευρεία εξάπλωση από τα παράλια μέχρι και τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.

7. Hemorrhois nummifer (Coin Snake) (Reus, 1833) – δρόπης. Με ευρεία εξάπλωση από τα παράλια μέχρι και τις ψηλότερες κορυφές του Τροόδους.

8. Typhlops vermicularis (Merrem, 1799) τυφλίνος – ανήλιος. Είναι τυφλό φίδι που ζει κάτω από τις πέτρες και το χώμα και τρέφεται με αβγά μυρμηγκιών. Το συναντάμε κυρίως σε πεδινές περιοχές.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ